Morgunblaðið - 10.06.1947, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 10. júní 1947
MORGUNBLAÐIÐ
n
Þorgerður Þorvarðsdóttir
Kveðja frá skólasystur
Minningarorð um
Jóhann Þorsteins-
son
Dr. Stefán Einarsson
prófessor fimmtugur
EIN af hinum fjölmenna hóp
ungra og tápmikilla manna og
kvenna, er fórst með flugvjel-
inni 29. maí s.l. var Þorgerður
Þorvarðsdóttir, er verður jarð-
sett í dag. Það er oft erfitt að
átta sig á því, sem að höndum
ber, en fátt er þó eins þungbært
og óskiljanlegt og svona snögg-
ur sjónarsviftir ungs, hrausts
og dugmikils fólks. Eða var
ekki dauðinn fjarlægt hugtak
í návist hennar Gerðu? Jú,
vissulega fanst manni að hún
hlyti að eiga eftir að miðla
xnörgum af mentun þeirri, sem
hún var búin að afla sjer af
miklum dugnaði, bæði innan
lands og utan. Fyrstu kynni okk
ar urðu árið 1931, er við hófum
nám í Kvennaskólanum í Rvík,
og vorum við síðan saman í
bekk þrjá vetur. Jeg held að
það sje frekar sjaldgæft, að
bekkjarsystkin haldi eins vel
hópinn og okkar árangur hefur
gert, síðan við útskrifuðumst
úr Kvennaskólanum árið 1934.
Við höfum alltaf komið saman
öðru hvoru og oft með stuttu
millibili til að treysta kunnings
skapinn. En þar átti Gerða
drýgstan þáttinn. Þar kom fram
gterkur þáttur í skapgerð henn-
ar, trygglyndið við það, sem
hún batt vináttu við, — Trygð
hennar við Kvennaskólann var
mikil og lá hún aldrei á liði
sínu að auka veg hans í orði
og verki. Hún var ein af þeim,
sem höfðu forgöngu um stofnun
Nemendasambands Kvennaskól
ans, og var kosin fyrsti formað-
ur þess og síðan gjaldkeri, í
nokkur ár. Eftir nám sitt í
Kvennaskólanum vann hún á
skrifstofu hjer í bænum í
nokkur ár. Þá hóf hún nám í
Húsmæðrakennaraskóla Islands
og stundaði þar námið af þeim
dugnaði og tápi, sem henni var
svo eiginlegt. Eftir að hún út-
skrifaðist úr skólanum kenndi
hún einn vetur matreiðslu við
Austurbæjarbarnaskólann, en
fór síðan til Ameríku til að afla
sjer meiri mentunar og var nú
komin heim fyrir rúmu missiri.
Jeg var svo heppin að eiga
þess kost að fara í nokkur ferða
lög með Gerðu. Hún var skemti
legur ferðafjelagi. Henni var
ekki nóg að koma á staðinn án
þess að gefa sjer tíma til að
athuga náttúruna, rjett til að
geta sagt, að hún hefði komið
þar, eins og virðist vera tak-
markið hjá sumum ferðalöng-
um. Nei, hún hafði næmt auga
fyrir fögrum línum og litum í
náttúrunni og hafði mikið yndi
af að kynnast landinu og njóta
fegurðar þess, enda unni hún
landinu því meir, sem hún kynt
ist því betur.
Guðríður Þorgerður Þorvarðs
dóttir, en svo hjet hún fullu
nafni, var fædd 27. sept. 1916,
dóttir hjónanna frú Önnu Stef-
ánsdóttur prests Pjeturssonar
að Desjarmýri í Borgarfirði
eystra og sjera Þorvarðs Bryn-
jólfssonar prests að Stað í Súg-
andafirði. Föður sinn missti hún
þegar hún var aðeins 8 ára göm
ul, en ólst síðan upp hjá móð-
ur sinni, sem enn lifir. Vil jeg
í nafni okkar bekkjarsystranna
senda móður hennar og syst-
kinum og öllum, sem um sárast
eiga að binda, vegna hins svip-
lega fráfalls hennar, okkar inni
legustu samúðarkveðjur.
Að lokum þökkum við af heil
um hug trygga vináttu hinnar
látnu og allar minningarnar um
samverustundirnar, sem sækja
nú á hugann með margföldu
afli. Þar ber engan skugga á.
I. V.
til minningar um Þorgerði
Þorvarðsdóttur.
VEGNA HINS sviplega frá-
falls okkar ágætu skólasystur
og vinkonu, Þorgerðar Þor-
varðsdóttur, húsamæðrakenn-
ara, er fórst í flugslysinu mikla-
í Hjeðinsfirði 29. maí, höfum
við bekkjarsystur hennar í Hús
mæðrakennaraskóla Islands og
Kvennaskólanum í Reykjavík
ákveðið að stofna sjóð til minn
ingar um hana.
Við höfum hugsað okkur að
láta sjóð þennan styrkja ungar
efnilegar stúlkur til náms,
bæði hjer heima og erlendis.
Teljum við þetta gert í þeim
anda, sem henni hefði geðjast
að, og í samræmi við það, er
hún sjálf valdi sjer að æfi-
starfi, æfistarfi, sem við erum
sannfæfðar um að hefði borið
ríkulega ávexti í íslensku þjóð-
lífi, ef henni herði orðið lengri
lífdaga auðið, bæði vegna mik-
illa hæfileika og fágætra mann
kosta hinnar látnu, sem við
höfðum náin kynni af á náms-
árum okkar.
Þeir, sem minnast Þorgerðar
með vinarhug og þakklæti eins
og við og vilja leggja fram eitt-
hvað í þennan sjóð, geta afhent
framlög sín til Guðnýjar Frí-
mannsdóttur, Guðrúnargötu 5,
Guðrúnar Markúsdóttur, Sól-
vallagötu 6 eða á afgreiðslu
Tímans, Lindargötu 9A.
Fyrir hönd bekkjarsystranna.
Ása Guðmundsdóttir.
Guðrún Markúsdóttir.
| Nýr bíll
i
1 Er kaupandi að nýjum
| vörubíl. Tilboð er greini
I tegund og verð. sendist
I afgr. Mbl, fyrir fimtud.
]___________________
I G Æ R varð fimtugur
einn af merkustu útvörðum ís-
lenskrar menningar vestan hafs
dr. Stefán Einarsson, prófessor
í Baltimore og íslenskur vára-
ræðismaður þar.
Stefán er Austfirðingur að
uppruna, fæddur að Höskulds-
stöðum í Breiðdal, sonur Einars
bónda Gunnlaugssonar og Mar-
grjetar Jónsdóttur, prests á
Klyppstað Jónssonar Aust-
f jörðs.
Stefán ólst upp á Höskulds-
stöðum og stundaði þar alla al-
menna vinnu, svo sem tíðkast í
sveitum. — Ilann var snemma
námfús og bókhneigður, enda
FULLU nafni hjet hann Jó-!gæddur hinum bestU gáfum'
1 Ekki munu efni hafa verið mik
hann figgert Þorsteinsson og
, , , , , , . il á Höskuldsstaðaheimilinu
hefir nu um nokkra aratugi .
, , , , , i uppvexti Stefáns, en þo kom
verið meðal mætustu borgara " ...
f * , , * TT i þar, að hann lagði ut a nams-
Isafjarðarkaupstaðar. — Hann 1 °
t i - f j!- *■ u oo * ! brautina. Sottist honum namið
andaðist a Isafirði- þann 28. f. |
. , greiðlega, svo sem vænta matti,
m. og verður jarðsungmn þar ,
„ , . 1 og lauk hann studentsprofi vor-
manudagmn 9. þessa manaðar. ö .. ....
T., . u on I Ið 1917. Sama ar ínnntaðist
Johann var fæddur þann 30. .
,or,n ,1 hann í I-Iaskola Islands og hof
jan. 1878 að Kjarlaksvollum í
þar- hefur hann starfað síðan.,
Árið 1936 varð hann prófessor
1 við þennan háskóla, 'og voru að-
alkenslugreinar hans fornenska
og miðenska.
Á starfsárum sínum vestan
hafs hefur Stefán ritað bæði
margt og mikið um íslensk
fræði. Má þar sjerstaklega
nefna A Specirnen of Southern
Saurbæ. Voru foreldrar
Þorsteinn Stefánsson bóndi og
hans ad ieSa isiensh trædi- Hneigðist jceiamnc Speechj^ 1931, Sögu
hans
barnakennari og kona
Anna Guðmundsdóttir frá
Egg í Hegranesi. Þriggja ára
gamall er Jóhann látinn í fóst-
■ur til skyldfólks síns að Hvoli
í Saurbæ. Þar var hann upp-
alinn hjá Indriða Indriðasyni
bónda til 17 ára aldurs, en 1895
fer Jóhann frá æskustöðvum
sínum til Isafjarðar og átti
hann þar heima æ síðan.
hugur hans einkum að málfræði
— og þá sjerstaklega hljóðfræði
Á ísafirði nam Jóhann fyrst
söðlasmíði og tók sveinsbrjef í
þeirri iðn 1898. Stundaði hann
þá iðn aðeins um tveggja ára
skeið, en gerðist síðan versl-
unarmaður. Bæjarfógeta skrif-
ari var hann 1904 til 1907. Frá
þeim tíma verður hann um 20
nútíðarmálsins. Við hljóðfræði-
námið naut hann nokkurrar til-
sagnar dr. Jóns Ófeigssonar, og
mun hann hafa fengið þar hald-
gott veganesti, því að Jón var
. 1 þá fróðastur allra manna um
íslenska nútíðarhljóðfræði og
kennari með afbrigðum. Nokk-
uru síðar kyntist Stefán öðrum
gagnmerkum málfræðingi, dr.
Kemp Malone, en hann dvaldist
hjer um þessar mundir og
f jekkst við athuganir á íslenskri
hljóðfræði. Urðu þessi kynni af
drifarík fyrir Stefán, því að þau
leiddu til þess, að hann fluttist
síðar vestur um haf.
Árið 1923 lauk Stefán meist-
araprófi í íslenskum fræðum
ára skeið kaupmaður á ísafirði! við háskólann hjer. Að kjörsviði
og rekur á þeim tíma útgerð hafði hann valið sjer íslenska
í stórum stíl bæði einn og í fje- | nútíðarhljóðfræði, og nefnist
lagi við aðra. Hann keypti Riis- meistaraprófsritgerð hans
verslun á Hólmavík 1929 og rak Hljóöfræöi íslenskrar tungu á
hana til 1938,'en samt átti hann
sitt heimili á ísafirði allan tím-
vorum dögum. Ritgerð þessi
hefur aldrei birst á prenti, en
sá, sem þetta ritar, hefur átt
Jóhann tók um langt skeið i kost þess að kynna sjer hana,
mikinn þátt í allskonar fjelags- ! og má um hana segja, að hún
Eiríks Magnússonar, 1933, og
Icelandic: Grammar, Texts,
Glossary, 1945. Auk þessa ligg-
ur eftir Stefán mikill fjöldi
greina í tímaritum og blööum,
bæði vestan hafs og austan, —
og bráðlega mun von á miklu
riti, er hann nefnir History cf
Icelandic Prose Writers 1800—-
19JfO.
Stefán er fræoimaður ágæt-
ur, stórlega fróður og gerhug-
ull, nákvæmur og samviskusam
ur. Að mínum dómi lætur hon-
um best að skrifa um málfræöi-
leg efni — og þá ekki síst þau,
er hljóðfræði snerta. Er kenslu-
bók sú, er jeg áður gat, gott
dæmi þessa. Bókfróður er Stef-
án, svo að af ber.
Stefán er hæglátur maður 4
umgengni og ljúfmenni hið
mesta, glaðlyndur cg skemtinn.
— Jeg hef átt þess kost að kynn
ast heimili hans í Baltimore,
og er þar gott að vera. —- Stef-
án er kvæntur eistlenskri konu,
Margarethe Schwarzenberg,
hinni ágætustu konu. Eiga þau
hjón mjög saman áhugamál, því
málum á ísafirði.
að Margrjet er málakona með
Hann var ! er a margan hátt hin markverð-1 afbrigðum og víðlesin í bók-
bæjarfulltrúi í 12 ár, í niður- asta, samin af mikilli vand-
jöfnunarnefnd í 8 ár, í sóknar-
nefnd í 12 ár. Hann er for-
maður Bátaábyrgðarfjelags ís-
virkni og traustri þekkingu.
Að loknu háskólanámi hjer
fór Stefán utan og stundaði
firðinga í mörg ár, hann er í framhaldsnám í hljóðfræði við
stjórn Raflýsingafjelags ísa- j háskólann í Helsingfors, vetur-
fjarðar og formaður þess fje-j inn 1924—1925. Lagði hann
lags nokkur ár. Hann er einn einkum stund á hljóömœlinga-
af stofnendum íshússfjelags ís- j/rceSi (experimental phonetik)
firðinga og í stjórn þess mörg og samdi um það efni rit, er
ár, og þar var hann gjaldkeri. hann nefndi Beitráge zur Phone
síðustu starfsárin, meðan heilsa tik der islándischen Sprache.
og kraftarnir leyfðu. Hann var Rit þetta varði hann til doktors-
um mörg ár umboðsmaður á nafnbótar við háskólann í Oslo
ísafirði bæði fyrir Bergenska- haustið 1927. Er óhætt að full-
skipafjelagið og Sameinaða- 1 yrða, að hjer er um gagnmerki-
skipafjelagið. Störf Jóhanns og legt rit að ræða og harðla ný-
umhyggja voru þannig harla stárlegt í íslenskum fræðum.
margbrotin og fjölþætt og á Munu aðalniðurstöður hljóðmæl
margan hátt samtvinnuð hag inga Stefáns vera furðu ná-
kaupstaðarins, þar sem hann þá kvæmar og rjettar og varpa
jafnframt um nokkurt skeið ljósi yfir mörg vandamál ís-
var einn af stærstu atvinnu- lenskrar málfræði, þau er áður
rekendum bæjarfjelagsins.
Jóh. kvongaðist 1902 eftirlif-
voru óleyst.
Að loknu doktorsprófi flutt-
andi konu sinni, Sigríði Guð- ist Stefán vestur um haf og
mundsdóttur. Eignaðist Jóhann 1 gerðist kennari við Johns Hop-
Framh. á bls. 12 kins háskólann í Baltimore, en
mentum. Svo vel mælir hún á
íslenska tungu, að ýmsir þeir
íslendingar, er heimsótt hafa
þau hjón, ætla, að hún sje ís-
lensk.
í Baltimore er fátt íslendinga,
svo að sennilega hafa ekki marg
ir landar heimsótt þau hjón í
gær, en hinir munu ófáir, er
hugsað hafa til þeirra, því að
þau eru vinmörg mjög. —- Vil
jeg á þessum tímamótum í ævi
Stefáns flytja þeim hjónum
bestu óskir mínar um gæfu og
gengi og vona, að Stefáni auðn-
ist að starfa sem lengst að hin-
um mörgu áhugamálum sínum.
Störf hans og framkoma munu
ávalt auka hróður hans og
sæmd þjóðar hans.
Björn Guöfinnsson.
iiiiimiiiiiiaiiMitMi 'iuiiiiHiiiiuiiHiMiiiMMiiiaiia
RAGNAR JÓNSSON
[ hæstarjettarlögmaður,
i Laugavegi 8. Sími 7752.
I Lögfræðistörf og eigna-
| umsýsla.
iiiimiitiiiiiitiiiiitntiitfif