Morgunblaðið - 19.02.1949, Blaðsíða 9

Laugardagur 19. febrúar 1949.
MORGUNBLAÐIÐ
9
ÞAÐ LÍTUR helst út fyrir, sem aðallega nota hann“. eins
að nú eigi að fara að leika ein- og flutningsmennirnir ætlast
hvern skollaleik í þessu máli, að til, heldur fyrst og fremst
því er staðarvalið fyrir verk- taka tillit til hins, að á-
smiðjuna snertir. burðurinn verði framleidd-
Á alþingi er komin fram
þingsályktunartillaga, um að
skipa þriggja manna nefnd til
þess eins að rannsaka nvar
æskilegt sje, að fyrirhuguð á-
burðarverksmiðja verði reist.
Er þessi tillaga eftirfari þess,
að meiri hluti landbúnaðar-
nefndar neðri deíldar alþingis
hafði í tillögum sínum fellt
burtu það ákvæði frumvarps-
ins, að fyrsta stjórn verksmiðj-
Unnar ákvæði, hvar verksmiðj
an yrði reist, og hafði þannig
opnað dyrnar fyrir þeirri á-
kvörðun úr annari átt.
Málið er því að komast á
þann vettvang, að sjerhags-
muna skuli gætt, í vali verk-
smiðjustaðarins, sem er svo þýð
ingarmikið í sumra augum, að
hin vænj;anlega verksmiðju-
stjórn geti ekki leyst það rjett
af hendi, þótt hún eigi síðan
náðarsamlegast að fá að taka
á sig þá ábyrgð og þann vanda,
að láta reisa verksmiðjuna, og
viða að henni öllu, sem til
hennar þarf af smáu og stóru.
Jeg hefi starfað allmikið að
undirbúningi þessa máls, á veg
um rannsóknaráðs ríkisins, síð
an fyrst var borið fram laga-
frumvarp um áburðar/erk-
emiðju, á alþingi 1944.
í enfdaráliti, sem samið var
í nóv. 1946, af Bjarna Ásgeirs-
syni, Birni Jóhannessyni,
Trausta Ólafssyni og mjer, var
gerð ítarleg grein fyrir dreif-
ingu áburðar frá verksmiðju,
af tilefni þess, að gera þurfti
upp á milli tveggja staða, sem
aðseturs fyrir verksmiðjuna,
Reykjavíkur og Akureyrar.
Það hafði komið fram í grein
argerð frumvarpsins frá 1944,
að Akureyri gæti uppfyllt skil-
yrðin fyrir því að reisa þar
verksmiðju af þeirri stærð, sem
frumvarpið fól í sjer. En sá
kurteisi háttur var þó viðhafð-
ur í frumvarpinu, að fela fyrstu
stjórn verksmiðjunnar að á-
. kveða, hvar hún yrði reist, og
þessari háttvísi var haldið. þeg-
ar frumvarpið var endursam-
ið, og lagt fyrir alþingi á ný
1948, að því viðbættu, að land-
búnaðarráðherra skyldi sam-
þykkja staðarvalið.
Samanburðurinn milíi Reykja
víkur og Akureyrar fór á þá
leið, að aðstaðan til dreifing-
ar yrði óhagstæðari á Akureyri.
Nú hefur nýr staður skotið
up kollinum, í samkeppni við
Reykjavík, en það er Þorláks-
höfn á Suðurlandi, og það er
fyrir þenna stað, sem barist er
með hinni nefndu þingsál.til-
lögu þingmanna suðurlandsund
irlendisins.
Enginn vafi er á því að sú
stjórn, sem treyst yrði til þess
að láta reisa verksmiðjuna, og
stjórna henni á hinum eifiðu
byrjunarárum, yrði þess einnig
fullfær, að gera hlutlausan sam
anburð milli Reykjavíkur og
hvers annars staðar á landinu
sem komið gæti til greina fyrir
áburðarverksmiðju, en stjórnin
myndi sennilega ekki taka það
sjerhagsmunatillit, „að áburð-
urinn yrði sem ódýrastur þeim,
ur eins ódýrt og hægt er, að
dreifingarkostnaðurinn allur
yrði sem minnstur, og kæmi
sem jafnast niður á alla sem
áburðinn nota, hvar á landi
sem þeir eru.
Jeg skal að loktim taka það
fram, að jeg er ekki með þess-
ari athugasemd að taka upp
hanskann fyrir væntanlega
stjórn áburðarverksmiðju sjálfs
min vegna, því að þar verð jeg
ekki í stjórn, en mjer finst nóg
komið af þeim ósið, sem skaut
upp kollinum hjer á árunum,
þegar verið var að taka ráðin
af ábyrgum stjórnum fyrir-
tækja, og velja sjerstakar bygg-
inganefndir til að takast á hend
ur hin ábyrgðarmestu störf,,
aðeins um stundarsakir, að
mjer þykir tími til kominn að
hætta honum. og fara aftur að
sýna þeim mönnum fulla virð-
ingu og fult traust, sem verið
er að velja í vandasamar á-
byrgðarstöður. — Virðingar-
leysi ríkisvalcTsins, og þeim
mun heldur sjálfs alþing-
is, fyrir stjórnendum opinberra
stórfyrirtækja, leiðir aðéins af
sjer virðingarleysi undirmann-
anna sjálfra, og þá er illa far-
ið. —
Vænti jeg því þess, að hin
nefnda þingsál.tillaga verði
tekin aftur, eða viðað frá,
og að furmvarpið fái aft-
ur sína fyrri mynd, með fullu
trausti til væntanlegrar stjórn-
ar áburðarverksmiðjunnar.
Ásgeir Þorsteinsson.
Farþegafletnlngur
með flugvjelum
F. I. eyfcsf um rúml.
65 prsf.
Á ÁRINU 1948 fluttu flugvjelar
Flugfjelags íslands h.f. sam-
tals 26.848 farþega, þar af
24,049 innanlands, en 2.799
milli landa. Er það rúmlega
65% aukning frá árinu 1947.
Milli Reykjavikur og Akureyr-
ar flugu 6997 farþegar, milli
Reykjavíkur og Vestmanna-
eyja 4,923, milli Reykjavíkur og
Austurlands 3,021, milli Akur-
eyrar og Siglufjarðar 2,458, svo
getið sje nokkurra flugleiða.
Póstflutningur nam 90,253
kg. innanlands og 2,671 kg.
milli landa, eða samtals 92,924
kg. Er það rúml. 20% aukning
frá árinu áður.
Flugvjelar fjelagsins fluttu
106,518 kg. af vörum milli flug-
stöðva innanlands en 10,617 kg.
milli landa, eða samtals rúml.
117 smálestir.
Farangur farþega vóg um
300 smálestir.
í árslok 1948 átti fjelagið níu
flugvjelar, en þær höfðu sæti
fyrir samtals 165 farþega
Frjettatilkynning
frá Flugfjelagi íslands h.f.
Stýrimanna-
fjeíagii 30 ára
í DAG eru liðin 30 ár siðan
nokkrir stýrimenn komu sam-
an til fundar um borð í Gull-
fossi og stofnuðu Stýrimanna-
fjelag íslands. En fjelagsskapur
þessi nær til allra stýrimanna
á kaupskipaflotanum, farþega-
skipum, varðskipum, vitaskip-
um og olíuflutningaskipunum.
í dag hefur Stýrimannafje-
lagið því starfað í 30 ár. Það
hafði verið hafði verið ákveðið,
að efna til veglegs hófs í kvöld
og minnast afmælisins. en af
því getur ekki orðið að sinni.
Aðeins tvö skip eru hjer nú i
höfninni. Verður því afmælis-
fagnaðurinn að bíða betri tíma.
En stjórnin ætlar ekki að iáta
afmælið líða svo, að ekkert
verði aðhafst. Theodór Gísla-
son formaður fjelagsins, ætlar
að flytja fjelögum sínum á hafi
úti kveðjur í útvarpinu í kvöld.
Hjer verður saga fjelagsins
rakin í mjög stuttu máli, enda
er það að um sjómenn, og þeirra
samtök er yfirleitt hljótt en ef
þeir telja að gengið sje á rjett
þeirra, þá láta þeir hart mæta
hörðu.
Saga Stýrimannafjelags ís-
lands er allmargbrotin. Það hef
ur að sjálfsögðu annast samn-
ingagerðir við skipafjelög fyrir
fjelagsmenn sina og unnið á
ýmsan hátt dyggilega að hags-
munamálum félagsmanna sinna
almennt. Fjelagið gaf út um
tíma blaðið Sjómaðurinn, en
það var er fjelagsmenn áttu í
verkfalli árið 1938, að blað þetta
hóf göngu sína, til þess að túlka
málstað fjelagsins. Árið 1944
var blaðið sameinað Sjómanna-
blaðinu Víkingur.
Frá stofnun hafa formenn fje
lagsins verið átta og eru þeir
þessir: Jón Erlendsson, siðar
verkstjóri hjá Eimskipafjelag-
inu. Ásgeir heitinri Jónasson,
síðar skipstjóri á Selfossi, Pálmi
Loftsson forstjóri Skipaútgerð-
arinnar, Lárus Blöndal skip-
stjóri, Þorvarður Björnsson yf-
irhafnsögumaður, Jón Axel
Pjetursson hafnsögumaður og
núverandi form. Stýrimanna-
fjelagsins er Theodór Gíslason,
en með honum eiga sæíi í stjórn
linni: Ólafur Tómasson verkstj.
hjá togaraafgreiðslunni, ritari,
Jón Sigurðsson fyrsti stýrimað-
I ur á Dettiíossi, gjaldkeri, og
j meðstjórnandi er Stefán Dag-
! finnsson, fyrsti stýrimaður á
Fjallfossi. — Varaformaður er
Grímur Þorkelsson skipstjóri á
Súðinni.
! AchesGn ræíir Atl-
anfshafsbandalaglS
í við ufanríkisnefnd
WASHINGTOGST, 18. febr. - De-
an Acheson utanrífeisráðherra,
mætti í dag fyrir utanríkis-
málanefnd öldungadeildar
Bandaríkjaþings og ræddi við
hana um hinn fyrirhugaða At-
lantshafssáttmála. Fundurinn
fór fram fyrir luktum dyrum.
Talið er, að Acheson hafi
lagt uppkast af Atlantshafs-
sáttmálanum fyrir nefndina.
— Reuter.
Eftir Raymond Henry.
ÁÐUR en franska þinginu var
slitið í árslok 1948, hafði stjórn
M. Henri Queuille tekist að fá
sínu framgengt. Henni hafði
tekist að fá samþykt þingsins
fyrir því, að gerðar yrðu þær
ráðstafanir á sviði efnahags-
og fjármála, er nauðsynlegar
voru. Þessar ráðstafanir voru
margar og margvíslegar og
miðuðu flestar að því að sam-
ræma tekjur og útgjöld ríkisins.
Sigur stjórnarinnar í þessu
máli var ótvíræður,
Fjarhagsáætlunin.
í hinni venjulegu fjárhags-
áætlun, þar sem gert er ráð
fyrir 1250 miljarða útgjöldum
(m. a- 350 miljörðum til hern-
aðarþarfa) var tekjuafgangur-
inn 446 miljónir. En fjárauka-
lögin — 620 miljarðar til fjár-
festinga (af því eru að vísu 270
miljarðar greiddir með lánsfje
frá Bandaríkjunum) — gerðu
það að verkum, að stjórnin varð
að fá leyfi þingsins, ekki ein-
asta til þess að gefa út skulda-
brjef að verðmæti 100 miljarð-
ar, heldur og til þess að auka
skattana til muna. Það eru því
þungar byrðar, sem franska
þjóðin þarf að bera. Sem fyrr
greinir, samþykti þingið, að
stjórnin mætti grípa til ýmissa
ráðstafan'a til þess að bæta fjár-
hag landsins, með því skilyrði
þó, að sú samþykt yrði endur-
skoðuð er það kæmi næst sam-
an til fundar.
Ráðstafanir þessar áttu að
komast í framkvæmd 1. jan.
1949. Samkvæmt þeim verða
skattarnir auknir, en leitast
verður við að jafna sköttunum
sem rjettlátast niður á borgar-
ana, sem og að koma með öllu
í veg fyrir hverskonar skatt-
svik.
Deila milli þingdeildanna.
Hvað stjórnmálunum við-
víkur, þá var það deilan milli
lýðveldisráðsins og þjóðþings-
ins, sem setti mestan svip á
þinglokin. Á tímum þriðja
lýðveldisins höfðú öldungadeild
in og neðri deildin jafnan rjett.
Áður en fjárlög voru afgreidd,
var hægt að senaa þau milli
deilda eins oft og nauðsynlegt
var til þess að þau fengjust sam
þykkt. ,
Samkvæmt núgildandi stjórn
arskrá er þessu öðru vísi farið.
Lýðveldisráðið er ekki efri
deild, eins og öldungadeildin
gamla var, heldur miklu frem-
ur neðri deild, er starfar sem
ráðgefandi samkunda. Það hef-
ur rjett til þess að bera fram
breytingartillögur en ekkert
vald til þess að fá þær sam-
þyktar. Því var það, að enda
þótt ráðið greiddi atkvæði gegn
tillögum stjórnarinnar við fjár-
lagaumræðurnar, þá gat þjóð-
þingið gert þær að lögum,
Lýðveltlisráðið vill aukin völd.
Svo er aðeins eftir að vita,
hvort þessi skipan málanna
muni hafa illar afleiðingar í
framtíðinni. Augljóst er, að
lýðveldisráðið vill njóta sömu
------ 1
rjettinda og hafa sama vald og
öldungadeildin áður, þar
sem meðlimii ráðsins hafa
nýlega titlað sjálfa sig: „Öld-
ungadeildarmenn, meðlimi lýcí
veldisráðsins“. En það er einn-
ig augljóst, að þjóðþingið mun
berjast með oddi og egg gegn
því, að lýðveldisráðið fái auk-
in völd, þareð slíkt myndi
skerða til muna völd þess.
Fjárlagaumræður þessar voru
því einnig mikiivægar stjórn-
málalega. Við þær kom skýrt í
ijós, munurinn á hinum tveim
þingdeildum frá því um síð-
ustu kosningar og við þær jókst
einnig de Gaulle fylgi í lýð'-
veldisráðinu.
Á árinu 1949 mun þeirri
spurningu svarað hvort mun-
urinn á þingdeildunum verði
enn greinilegri við næstu kosn-
ingar, sem fram eiga að fara
í mars og hvort flokkur de
Gaulle muni hljóta nægilegt
fylgi til þess að geta fram-
kvæmt þá yfiilýsingu sina, a'ð
þjóðþingið beri að levsa upp
á þeim forsendum, að það sjo
ekki lengur spegilmynd af vilja
þjóðarinnar. Deilan um fjárlög-
in, milli þingdeildanna tveggja,
er aðeins byrjunin. En þrátt
fyrir það var það mikill sigur
fyrir Queuille og stjórn hans,
að fjárlögin skyldu fást sam-
þykt og er full ástæða til þess
að óska honum til hamingju
með þann sigur.
„SparnaSarposluli''
falar gegn sparnðði
FRUMVARPIÐ um eftirlit
ríkísins kom til 1. umræðu á
Aiþingi í gær. Jóhann Þ. Jó-
sefsson, fjármálaráðherra,
flutti framsöguræðu með
frumvarpinu og vísaði að
mestu til greinargerðar frum-
varpsins, sem hefur birtst
hjer í blaðinu.
Benti ráðherra á að þessi
löggjöf væri að mörgu leyti snið
in eftir hliðstæðri löggjöf Norð-
urlanda.
SparnaSarpostuli talar.
Svo undarlega brá við, að
einn aðalforsvarsmaður Fram-
sóknarflokksins í efri deild,
Páll Zóphóníasson, sem sí og æ
er að prjedika sparnað í ríkis-
rekstrinum, hann stendur upp
og talar gegn þessu frumvarpi
ríkisstjórnarinnar. Virðist hann
síður en svo fagna þessu frum-
varpi, heldur hafði allt á horn-
um sjer gagnvart frumvarp-
inu. Má segja að þessi afstaða
skýri vel sparnaðarhjal það,
sem „Tíminn“ hefur að undan-
förnu svo mjög haldið á lofti.
Sigurjón Á. Ólafsson tók í sama
streng og Páll Zóphóníasson.
En það verður að vona að
þetta frumvarp um sparrað i
ríkisrekstrinum verði tekið til
gaumgæfilegrar athugunar af
Alþingi og verði afgreitt á
þessu þingi.
Það mun að minnsta kosti
lagður mælikvarði á þá menn,
sem hæst hrópa um sparnað,
hvernig þeir snúast við því,
þegar raunhæfar aðgerðir eru
lagðar fyrir Alþingi,