Morgunblaðið - 12.04.1956, Blaðsíða 14

30
MORGVTSBLAÐiÐ
Fimmtudagur 12. apríl 1956.
Skólasetrin í Landbrofi
Fagur skrúðgarður prýðir
Landbrotið er fögur sveit
Hólmur, þar sem iðnskóli er.
S. L. HAUST var blaðamað-
ur frá Mbl. á ferð austur í
Sk.iftafellssýslu. Hafði hann
með sér myndavél. — Veðrið
var bjart og fagurt þegar leið-
in lá um Landbrotið, svo að
tækifærið var notað til að taka
þar nokkrar myndir. Þessar
iínnr, sem hér iylgja eru
skrifaðar til þess að láta
myndirnar ekki koma með
öliu án skýringa i blaðinu.
|einkum meðfram lækjunum, sem
| um sveitina falla, silfurcærir und-
; an Eldhrauninu. En útsýnið ber
j þó af. emkurn úr sveicinni sunn-
j anverðri. Þaðan blasa jöklarnir
j við — Öræfajökull að austan —
í Mýrdalsjökull að vestan. Milli
í þeirra liggur hinn tilkomumikli
j fjallahringur með Lómagnúp og
| Fossnúp, Kaldbak og Geirlands-
hrauni og fleiri fjöllum í Skafta-
i felissýsiu.
V
.andslag
Landbrotið er ein af sveitun-
um „milli sanda“ í Vestur-
. Ökaftafellssýslu. Hún iiggur aust
an Eldhraunsins, sunnan og vest-
an Skaftár, þar sem hún fellur
austur með Síðunni og beygir til
suðurs móts við Klaustursfjallið.
Bæirnir i Landbroti standa flest-
ir meðfram ánni, enda er gróð-
urinn mestur þar. Þegar fjær
henni dregur, taka við grjóthól-
Sftpr og sandorpin hrauu þar sem
..*rr- far eiga sér gieni.
Það sem fyrst og fremst ein-
kennir Landbrotið eru hóíarnir.
,5á hefur enginn talið frekar en
V .-tnsdalshóla. Landbrotshólar
eru hraunhólar, en ofan á sum-
um þeirra er þykkur jarðvegur
og því grasi vaxnir alveg upp á
iopp. — Nokkrir þeirra eru hol-
f ír innan og voru í gamla daga
■*; uocaðir fyrir fjárskýli. Hafa þeir
" v falausi verið fyrirrnyndir að
' fjárborgunum. sem hér voru all-
tiðar fvrrum.
Búskanarhættir
I í Landbroti er stunduð sauð-
j fjárrækt og upprekstur eiga Land
, brytingar á Síðumannaafreétt.
j Smala þeir vestasta hluta hans,
i sem jafnan er nefndur Landbrots
; afréttur. Samt er sveitin ekki vel
I i'ailin til sauðfjárbúsKapar. Þar
j er of landþröngt, beitin léleg fyr-
I ir fénaðinn haust og vor og um
j vetrarbeit er ekki að ræða nema
j á 2—3 jörðum. Fyrir nokkrum
j áratugum hófust bændur í Land-
j broti handa um áveitur á mýrar-
I slægjur austan og sunnan við
j byggðina. Gaf það góða raun í
, nokkur ár, en ekki leið á löngu
Iáður en þær gengu svo úr sér
j að þær eru nú á mörgum jörðum
j orðnar ósláandi. Túnrækt hefur
aukizt mikið í Landbroti hin síð-
j ari ár eins og i öðrum sveitum.
Er þai túnstæði gott — þurrt
vaiilendi, sem auðvelt er að jafna
með ýtu.
Byggingar
voru fjósbaðstofur mjög algeng-
ar í þessari sveit eins og annars
staðar á Suðurlandi. Og svo rík
var þessi venja, að láta ylinn
frá kúnum hlýja upp híbýlin, að
hún hélzt eftir að baðstofurnar
hurfu og steinhúsin komu í stað-
inn. Sums staðar var hluti af
kjallara þeirra notaður fyrir fjós
til að byrja með. Nú mun það
alls staðar niður lagt.
Rafvirkjanir
Útsýni
I Lan ibroti eru byggmgar víð
ast hvar ágætar —• nýleg stein-
Landbrot á marga fagra staði hús á flestum bæjum. Áður fyrr
Tvö myndarleg bœndabýli í Landbroti
Fallvötn eru ekki mörg í Land-
broti og fossar þar litlir og lág-
j ir. Samt var ein fyrsta rafstöð
j við sveitabæ á íslandi byggð í
Landbroti. Það var í Þykkvabæ.
j Halldór Guðmundsson reisti hana
I fyrir Helga bónda Þórarinsson
j árið 1913. Síðan hafa rnargar raf-
; stöðvar verið byggðar í þessari
litlu sveit. Þær eru nú 11 starf-
andi og allir bæir hafa frá þeim
i raforku nema 2. Galli er það við
! ýmsar þessar rafstöðvar hvað
! þær verða afllitl'ar á vetrum
j sökum vatnsleysis. Er þá mikil
j þörf fyrir heimilin að hafa hit-
| unartæki sem grípa má til þegar
rafmagnið bregzt.
Vatnsskorturinn
í Tungulæk
Ein stærsta rafstöðin er við
Tungulæk. Hún er 42 kw. Frá
henni er leitt rafmagn til sex
bæja í austanverðu Landbroti.
Undanfarna vetur hefur lækur-
inn verið þurr svo vikum skipt-
ir. Er ýmsum getum að því leitt
hvað valda muni. Er það til-
finnanlegt áfall fyrir notendur
ir,aforkunnar, ef þetta breytist
ekki til batnaðar. Jón Kjartans
son þingmaður Vestur-Skaftfell-
inga hefur nú borið fram tillögu
til þingsályktunar um að athug-
un fari fram á því hvort mögu-
leikar séu á að auka vatnsrennsli
í læknum. Er vonandi að vatns-
mælingadeild raforkumálastjórn-
arinnar geti veitt góð ráð og
bendingar í þessu mikla vanda-
máii.
Kirkja og skóli
Engin kirkja er 1 Landbroti
og mun aidrei hafa verið. í fvrnd-
inni var bænhús í Dalbæ ytri og
iíkiega á Uppsölum. Þar er nú
auðn. Kirkjusókn á Landbrotið
því að Prestsbakka á Síðu. Er
þó yfir Skaftá að sækja, sem
talsverðum erfiðleikum hefur
verið bundið áður en orúin kom.
Aftur á móti eru tveir skólar í
sveitinni. Annar er barnaskóii í
Þykkvabæ, sem þar hefur verið
lengi. Hinn er Smíðaskólinn í
Hólmi, sem rekinn hefur verið
undanfarinn áratug af Búnaðar-
félagi íslands. Hafa sótt hann
nemendur víða af landinu.
Barnaskólinn í Þykkvabæ.
eld var býlafjöldinn sami og
fólkið 177 manns. Af þeim dóu
75 í Móðuharðindunum. Um alda-
mótinu síðustu voru íbúar 158
og býlin 20.
i Nú er 21 bær byggður í Land-
broti og íbúar þess 115. Hefur
þeim farið fækkandi hin síðari
árin eins og í fleiri sveitum
landsins.
Framiíðin
í Landbroti hefur fólkið til-
einkað sér flest af þeirri tækni
hlað, mikil ræktun, rafmagn og
dráttarvél á flestum heimilum.
En með þessari miklu tækni og
auknu afköstum þurfa tekjumar
að vaxa — skepnunum að fjölga
— En eins og fyrr er sagt, leyfir
landið ekki mikla fjölgun sauð-
fjár. Fjarlægð frá mjólkurbúi og
samgönguteppa á vetrum hefur
hingað til komið i veg fyrir
mjólkursölu héðan að austan. En
með bættum vegum — upphleypt
um vegi yfir Eldhraun og Mýr-
dalssand eins og nú er stefnt að
— kann þetta að breytast á þann

Við Tungufoss í Tungulæk, sem rennur undan Eldhrauni, hafa
sjö bændur komið sér upp sameiginlegri rafstöð.
nútímans sem á annað borð hef-veg að ‘-veitirnar hér fyrir aust-
ur borizt heim í íslenzkar sveit-an sand komist inn á mjólkur-
ir. — Þar er sími á hverjum bæsölusvæðið.
(nema einum), bílvegur heim í G. Br.
VeðurMíða sem ó vordögum
íbúafjöldi
Nýbýiið Fossar,
Svo er að sjá sem snemma á
öldum hafi verið komin blómleg
byggð í Landbroti, sbr. Land-
nám í V.-Skaft. bls. .95. Hefur sú
byggð haldizt síðan með litlum
breytingum. Samkvæmt mann-
talinu 1703 voru íbúar í Land-
broti 157 og býlin 18. Um Skaptár
BREIÐDAL, 14. marz: — Síðan í
janúarlok hefur verið mild tíð,
og hlýindi marga daga líkari vor-
dögum. Fyrstu vikuna í marz var
þó snjóföl á jörð, og jáfnvel hag-
laust á nokkrum bæjum, en nú
alautt að telja á láglendi og
upp fyrir miðjar hlíðar.
Þrátt fyrir það að vel sé þegin
mild tíð á þorra og góu er uggur í
ýmsum að snúast kunni til kald-
ari veðráttu upp úr páskum, en
apríl, maí og júní er einmitt sá
tími, sem mestu veldur um af-
komu fénaðar og gróðursæld
komandi sumars.
TJÓN í ÓVEÐRI
í- ofveðrinu, sem geisaði yfir i
landið í byrjun febrúar, tók þak 1
af nýbyggðu íbúðarhúsi hjá
Stefáni Magnússyni, bónda á
Skriðu. Húsið er ein hæð með
risi. Steypt loft er yfir hæðinni
og stafnar voru steyptir í rishæð,
og brotnuðu þeir báðir niður, og
þakið fór að öllu leyti, bæði
timbur og járn, mestallt gjöreyði-
lagðist. Mun fátítt að slíkt komi
fyrir. Tjónið er áætlað 17—20
þús. kr. Þá skemmdist hafnar-
bryggjan á Breiðdalsvík veru-
lega, og gömul timburbryggja
eyðilagðist með öllu.
Olíuleiðsla, sem liggur um
bryggjuna að birgðageymi, slitn-
aði, en lokað hafði verið fyrir
leiðsluna, svo ekki rann olía nið-
ur,- og bjargaðist þar mikið verð-
mæti.
Frh. á bls. 31