Morgunblaðið - 22.03.1959, Blaðsíða 11

Sunnudagur 22. marz 1959
MOn'linVBL AÐIÐ
11
— J'Ci’etilijóÁiii o(j h eimiíiÁ
Litið inn i eldhúsið
i Brauðborg
FYRIR nokkrum dögum var
fréttamaður kvennasíðunnar á
leið niður Frakkastíginn. Á
Grettisgötuhorninu blöstu allt í
einu við augum gómsætar brauð-
sneiðar, smurðar af hreinustu list
og kom vatn fram í munninn á
vegfarandanum, þó voru þær inn
an við glerrúðu.
Ég vatt mér inn fyrir til að hafa
kynni af höfundum þessara „lista-
verka“. í stóru og rúmgóðu eld-
húsi bak við búðina, stóðu þrjár
konur og smurðu brauð. Og það
var ekki að furða þó þær kynnu
vel til verka, ein kvaðst hafa
lært að smyrja brauð á Ambassa-
dör í Kaupmannahöfn og vera
búin að vinna við það í 15 ár síð-
an , önnur hafði lært hjá Óskari
Davidson, einu stærsta „smur-
brauðsfyrirtæki" í heimi, og
hafa unnið við að smyrja í 18 ár
úti í Danmörku, og sú þriðja,
dönsk kona, er búin að vinna við
þetta í mörg ár. Það upplýstist,
að fyrirtæki þetta, Brauðborg, var
sett á stofn í haust, og er ætlunin
að reka það með svipuðu sniði
og slík fyrirtæki í Danmörku,
en frú Kristín Þorsteinsdóttir,
sem rekur fyrirtækið, ásamt
manni sínum Kjartani Halldórs-
syni, vann í þrjú ár í Kaupmanna
höfn á slíkum stað.
Fyrirkomulag er þannig, að
smurt brauð er ávallt fyrir hendi
í kæiibprði, og getur fóik ýmist
valið sér sneið og borðað á staðn-
Meðferð á skóm
BLAUTA leðurskó á að þurrka í
venjulegum stofuhita, en ekki við
ofn. Strax við 40 gráða hita getur
leðrið sprungið og orðið ónýtt.
Yfirleðrið skrælþornar og fær
ekki mýkt sína aftur fyrr en eftir
marga d„ga og þá vill leðrið
springa i fellingunum, þegar skór
inn beygist. Skiptið oft um skó.
Blautir sólar slitna miklu fyrr en
þurrir, notið skóhorn og reimið
vel frá, sé þess þörf, áður en farið
er í skóna. Annars eyðileggst hæl-
saumurinn.
Sóla á skíðaskóm og „kiossum"
má smyrja línolíu. Við það verða
þeir sterkari og næstum vatns-
heldir. Sé mjög kalt í veðri ber
þó að gæta þess að olíusmurður
sóli leiðir kuldann frekar upp í
fótinn.
Mismunandi er, hvernig með-
höndla á skó eftir því úr hvers
konar leðri þeir eru. Eitt er þó
öllum sameiginlegt .... að rú-
skinnsskóm frátöldum .... að
bera þarf á þá feitan skóáburð
við og við og hreinsa þá vel áður.
Bletti má hreinsa af leðurskóm
með „aceton“, nema þeir séu því
viðkvæmari. Þá verður að hreinsa
þá varlega með vatni.
Lakkskór fara bezt á því að
þeir séu settir í „spennu" á milii
þess sem þeir eru notaðir. Endr-
um og eins skal bera á þá lítið
eitt af litlausum skóáburði.
Rúskinnsskó á að bursta alltáf
eftir notkun með mjúkum gúmmí
bursta. Fitublettum má ná af
rúskinr.sskóm með þvi að bera á
þá blettavatn, við það losnar fit-
an og er hún síðan þurrkuð upp
með hreinum léreftsklút. Rú-
skinnsskó má helzt ekki nota í
vætu, því rúskinnið drekkur
mjög í sig bleytu. Ágætt ráð er
að fara í gamlan sokk yfir rú-
skinnsskóna innan undir bomsur.
Þá verður táin á skónum ekkj
gljáandi
um eða fengið brauðið sent heim,
alveg til kl. hálf tólf á kvöldin.
Einnig er hægt að fá gosdrykki
senda, með heim.
Ég spurði frúna hvort ekki
væri erfiðara að fá það sem þyrfti
það virtist ekki vera, oft spyrðu
stúlkur eftir vinnu í Brauðborg.
Aftur á móti gætu stúlkur hér
ekki sýnt nein vottorð um að þær
hefðu lært þetta og ekki væri
neinn ákveðinn kauptaxti fyrir
slíka vinnu. Það væri talsvert
bagalegt. í Danmörku hefðu
stúlkur, sem hefðu lært að
smyrja brauð og unnið við það í
viðurkenndum stöðum, vottorð
þar að lútandi. Finnst honum
jafnvel þörf á að gera þetta að
iðn, og krefjast iönskólamennt-
Kristín Þorsteinsdóttir í eldhúsinu
ofan á brauðið hér en i Dan- unar. Þetta sé sérstakt tag, og i
mörku. Hún gerði lítið úr erf-1 í rauninni þurfi stúlka, sem hef-
iðleikunum, sagði að öðru hverju ! ur lært það einnig að geta staðið
vantaði eitthváð, núna færi t. d.! fyrir litlum atvinnurekstri.
að verða laxlaust, en hún væri | Ljósmyndari blaðsins smellti
öllu vön, þau hjónin höfðu rekið , nú mynd af frúnni við brauðfötin
Sjálfstæðishúsið á ísafirði í 6 ár,
þar sem stundum hefðu verið 100
manns í mat, og allt hefði þurft
að útvega fyrirfram frá Akur-
eyri eða Reykjavík. Sjálf sæi hún
um að búa allt ofanáiag, en stúlk-
urnar þrjár smyrðu. Það sem máii
skipti, væri að hafa fyrsta flokks
fólk og gefa sér góðan tíma til að
leys’a verkið af hendi. Hún kvaðst
hafa góð vinnuskilyrði, um 50
ferm. eldhús, góða kæliskápa og
ágætar geymslur, en búðin
frammi væri óþægilega lítil. Það
væri þó mikil bót hve margir
vildu taka brauðið og ölið með
sér heim eða fá það sent. Hús-
mæður virtust kunna því vel að
geta fengið slíkt tilbúið. Hús-
hjálp væri dýr og alltaf færi mik
ið til spillis af dýrum mat, þegar
smurt er heima. Nú væru t. d.
fjölmargar húsmæður búnar að
panta smurt brauð í fermingar-
veizlurnar, sem byrja eftir pásk-
ana. Þaer ætiuðu að hafa smurt
brauð og öl og j^yrftu þá enga
aukahjáip.
Ég spurði hvort ekki væri erfitt
að fá stúlkur, sem hefðu sérstak-
lega lært að smyrja brauð Kjart
an varð fyrir svörum, sagði að
og við kvöddum.
Þjóð dansar
Athyglisverð starfsemi
— Fagrar sýningar
ALLT -fram á 18. öld héldu ís-
lendingar til „Gleði“ eða „Vöku“.
Efnt var til slíkra gleðifunda i til-
efni af einu og öðru. Höfuðástæð-
an til þess að fólk fjölmennti, var
þörfin á því að hittast og gleðjast
saman. Meginuppistaðan í gleð-
skapnum var, að stiginn var viki-
vaki og farið í vikivakaleiki. Þjóð
leg kvæði voru sungin um hetju-
dáðir, ævintýri og ástir. Söngur-
inn og efni kvæðanna var engu
minna atriði en sporin, sem stig-
in voru í samræmi við hrynjandj
hljóðfallsins, líkt og enn á sér
stað meðal Færeyinga á vökum
þeirra.
Álitið er, að vikivakasporin
hafi verið kunn hér á landi fram
á síðustu öld, en þrátt fyrir mikla
eftirgrennslan tókst ekki að hafa
upp á lýsingu vikivakaspora, er
leið á öldina. Hingað kemur fra
Noregi Hulda Garborg 1902 í leit
að íslenzkum dönsum, en fór jafn
nær til baka. Þessi kona hóf í
byrjun aldarinnar að endurvekja
norska þjóðdansa og notaði fær_
eyska sporið, sem uppistöðu. Frá
Noregi breiddist sú viðleitni út
til annarra Norðurlanda að endur
vekja þjóðdansa, þjóðkvæði, þjóð
lög og þjiðbúninga.
Helgi Valtýsson kynntist 1903—
1904 starfi Huldu Garborg í Osló,
og 1929 skrifar hann að tilhlutun
Sambandsstjórnar UMFÍ bókina
Vikivakar og söngleikir. Umf.
Velvakandi hér í Reykjavík hafði
þá fyrir 2 árum hafið að iðka
vikivaka. Guðrún Indriðadóttir
hafði fellt saman eftir upplýsing-
um, sem hún hafði komizt yfir,
danslýsingar fyrir leiksýningar.
Félagar í Velvakanda, svo og
Helgi Valtýsson, einbeittu sér að
iðkun vikivaka eingöngu. Á Al-
þingishátiðinni 1930 hafði félagið
sýningar. Félagið, ásamt stjórn
UMFÍ, leitaðist við að kynna viki
vakana með námskeiðum og sýn-
ingum, en varð eigi mjög ágengt.
Félagið hætti störfum vegna á-
hugaleysis almennings.
Það er eigi fyrr en upp úr 1947,
Rauft lauf í mosa
KONA að nafni Elín Eiriksdóttir
hefur gefið út ljóðakver, sem hún
nefnir svo. Ekki er þetta stór-
brotinn s'iáldskapur, þó er í því
brot af hagmælsku. Þetta kvað
ekki vera hennar í_ rsta ljóðakver,
heldur þriðja. Konan kvað vera
fátæk ekkja og hafa gert þettá til
framdráttur heimili sínu. Það út
af fyrir sig er stórkostlega virð-
ingarvert. Það gefur líka nokkuð
aftur, þeim sem kaupa það og
lesa. Hugljúft er það og blæ-
þýtt og mildandi hverri konusál.
Það mætti þvi verða báðum til
hagsbóta.
Konunni sem samdi og af veik-
um mætti gaf það út, færði það
nokkra aura og hjá lesandanum
slær það á hlýja og viðkvæma
strengi. Ég vil því hiklaust ráða
fólki, einkum konum, til að lesa
það.
Hér er eitt lítið ljóð, sem
hvorki er betra né verra en ann-
að i kverinu:
Syngið þið bárur við sanda,
söngvana hlusta ég á.
í sál minni blunda báruhljómar
bernskuströndinni frá.
Ég lék mér við lokkandi bárur,
á Jjúfustu bernskunnar
strönd —
og dreymdi um ástir og yndi
og ævintýranna lönd.
Vonirnar voru sem hljómar
frá vökulum bárusöng.
Þó dreymir mig ennþá drauma,
þegar döggvuð er jörð og
kvöldin íöng.
Jónas Jóhannsson,
I Öxney.
að aftur er tekið til við iðkun
vikivaka, en þá í félagsskap með
öðrum þjóðdönsum. Þessi ný-
breytni hefst með því, að Sigríð-
ur Þ. Valgeirsdóttir, íþróttakenn-
ari, ræðst sem kennari að íþrótta-
kennaraskóla íslands 1947. Hún
kennir þjóðdansa og þar á meðal
vikivaka nemendum skólans, og
starfandi íþróttakennurum á nám
skeiðum. Ung hafði Sigríður lært
vikivaka hjá Umf. Velvakanda.
Er hún dvelst við háskólanám í
íþróttafræðum við Bearkley há-
skólann í Kaliforníu, leggur hún
mikla rækt við að læra þjóð-
dansa, og hún hlýtur lof kennara
sinna fyrir færni og kunnáttu.
Með komu Sigríðar frá námi eign
umst við fyrsta lærða kennarann
í þjóðdönsum. Þrátt fyrir nám sitt
í dönsum ýmissa þjóða, gleymir
hún ekki vikivökunum, en verð-
ur skarpskyggnari á séreinkenni
þeirra.
Árið 1951 stofnar Sigríður Þjóð
dansafélag Reykjavikur. Með að-
stoð fyrstu nemenda sinna tekst
henni að færa líf og áhuga í þjóð-
dansaiðkunina. Þar gleymast ekki
vikivakarnir. 'Sigríður semur þjóð
lega dansa í vikivakastíl undir
þjóðlögum, æfir félag sitt, sýnir
flokkinn utanlands og innan, og
vekur athygli.
Haustið 1957 kemur Mínerva
Jónsdóttir íþróttakennari heim
frá þriggja ára námi við Art of
Movement Studio — Labanskól-
anum í Englandi. Kunnátta og
færni Mínervu var það mikil, að
síðasta árið var hún aðstoðar.
kennari við skólann. Þjóðdansa-
iðkendum bætist með Mínervu
nýr ágætur starfskraftur. Síðast-
liðin tvö ár hefur hún verið
kennari Þjóðdansafélags Reykja-
vikur.
Frá því Þjóðdansafélagið hóf
starf sitt hefur það um páska-
leytið efnt til þjóðdansasýninga.
Þótt við ýmsa erfiðleika sé að
etja fyrir félagið, t. d. dýrt hús-
næði og ónógt, grannan sjóð o. fl„
þá er undravert, hve flokkar fé-
lagsins hafa getað náð góðu valdi
á hinum erfiðustu og fjölbreyti-
legustu dönsum, gætt þá blæ og
svip viðkomandi þjóðar, með
hljómlist og þjóðbúningum. Frá
síðustu sýningu félagsins eru mér
t. d. minnisstæðastir tveir dansar.
Grískur keðjudans, sem karl-
menn dönsuðu og suður-amerísk-
ur slæðudans, sem Mínerva Jóns-
dóttir dansaði. Þann 18. þ. m. efn_
ir Þjóðdansafélag Reykjavíkur til
sýningar á þjóðdönsum — þar
meðtaldir vikivakar — í Fram-
sóknárhúsinu við Fríkirkjuna.
Enginn i un fara vonsvikinn af
þeirri vöku eða gleði. Hver dans
mun bera með sér sitt hljóðfall og
lag, sveipaður ljóðrænni fegurð,
samfara mýkt og glæsileik, en
undirtónninn er ýmist gleðin eða
treginn og stefið ástin. .
Þorsteinn Einarsson.
Einar Ásmundsson
liæslaréttarlögn.aöui.
ifsteinn Sigurðsson
héraðsdómslögmaður
Sími 15407, 1981?
Skritstc .. Hafnarstr. 8, II. h<