Morgunblaðið - 22.11.1963, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
FöstudagUr 22. nóv. 1963
fMtagifttfrlftfrtfr
Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jórrsson.
Ritstjórar: Srgurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Augiýsingar: Arnr Garðar Kristinsson.
(Jtbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðilstræti 6.
Augiýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 80.00 á mánuði innanlands.
1 iausasölu kr. 4.00 eintakió.
LITIÐ ÞJOÐFELAG
í STÓRU LANDI
Tjað er rétt, sem Bjarni Bene-
diktsson, forsætisráð-
herra, sagði í ræðu á Alþingi
sl. miðvikudag, að það hlýtur
að vera hlutfallslega miklu
dýrara að stjórna litlu og ör-
fámennnu þjóðfélagi en þjóð-
félagi stórþjóðar. Þarfir fólks-
ins eru flestar hinar sömu í
stóru þjóðfélagi og litlu, en
bökin til þess að standa undir
útgjöldunum í litla þjóðfélag-
inu aðeins fá og oftast veik-
ari en í hinu stóra. Þetta ger-
um við íslendingar okkur
oft ekki ljóst, þegar við í senn
deilum á útþenslu ríkisbákns-
ins, en krefjumst jafnhliða sí-
aukinnar þjónustu og fyrir-
greiðslu af hálfu hins opin-
bera.
Þegar við örfámenni hins
íslenzka þjóðfélags bætist
það, að íslendingar búa í
stóru, strjálbýlu og erfiðu
landi, verður auðsætt að við
búum við algera sérstöðu. ís-
land er eitt strjálbýlasta land
í heimi. Hér búa innan við
tveir menn á hvern ferkíló-
metra. En við þurfum að
halda uppi framkvæmdum
um svo að segja allt okkar
stóra land. Það er nauðsyn-
legt til þess að við getum
nytjað gæði þess til lands og
sjávar. Forsætisráðherra
komst m.a. þannig að orði í
fyrrgreindri þingræðu, að
menn gætu haft misjafnlega
mikinn áhuga á því sem kall-
að væri jafnvægi í byggð
landsins. En allir gerðu sér
grein fyrir því, að halda yrði
uppi hinni fornu byggð í
landinu, eftir því sem mögu-
legt væri og fólkið sjálft
vildi.
HAGNÝTING
NÁTTÚRUAUÐ-
ÆVANNA
ý þessum efnum eins og öðr-
JL um hlýtur þróunin að
ganga sinn gang. Breyttir at-
vinnuhættir hafa til dæmis á
undanförnum áratugum fært
byggðina töluvert saman. —
Allt fram undir síðustu
aldamót voru íslendingar
fyrst og fremst bændaþjóð.
Aðeins fáir og smáir kaup-
staðir og þorp höfðu þá mynd
azt á ströndinni. Með stór-
virkari og fullkomnari fram-
leiðslutækjum til sjávarins
hafa hins vegar eðlilega
myndazt margir kaupstaðir
og sjávarþorp víðs vegar um
landið, þar sem jafnframt
hefur risið upp iðnaður og
innlend verzlun. Þessi þróun
er að sjálfsögðu eðlileg. Það
er heldur ekki óeðlilegt þó
byggð dragist saman, þar sem
skilyrði til framleiðslu og
góðra lífskjara eru erfið. Það
sem meginmáli skiptir er að
vel sé búið í haginn hvar-
vetna þar á landinu, sem góð
framleiðsluskilyrði eru og
fólk vill lifa og starfa.
Þetta hefur verið megin-
stefna Sjálfstæðisflokksins.
Hann hefur beitt sér fyrir
eflingu atvinnulífsins, bætt-
um samgöngum, rafvæðingu
og bættum skilyrðum í menn-
ingar- og félagsmálum í öll-
um landshlutum. Það er
skoðun'Sjálfstæðismanna, að
góð framleiðsluskilyrði beri
að hagnýta um allt land og að
lífskjör og öll aðstaða fólks-
ins verði sem jöfnust, hvar
sem það býr á landinu.
Framkvæmdir og uppbygg
ing nútíma þjóðfélags kosta
að sjálfsögðu mikið fé, hvort
sem hún gerist í strjálbýli
eða þéttbýli. Það er sameig-
inlegt hagsmunamál allra ís-
lendinga að auðævi lands
þeirra verði sem bezt hag-
nýtt. Til þess að baráttan fyr-
ir hagnýtingu náttúruauðæv-
anna til lands og sjávar verði
háð með sem beztum árangri,
þarf meginhluti íslands að
vera byggður. Alls staðar þar
sem framleiðsluskilyrði eru
góð og fólk vill una, verður
þjóðfélagið að búa í haginn
fyrir vaxandi framtíðarbyggð,
eftir því sem geta þess leyfir
á hverjum tíma.
ÍSLENDINGAR
OG BRETAR
ERU VINIR
IJinar glæsilegu og vinsam-
legu móttökur, sem for-
seti íslands hefur hlotið í
Bretlandi, eru íslenzku þjóð-
inni mikið fagnaðarefni. ís-
lendingar og Bretar eru vin-
ir. Okkur hefur að vísu greint
á í þýðingarmiklum málum,
eins og deilunni um fiskveiði-
takmörkin. En þeirri deilu
var ráðið til lykta af hygg-
indum og viti. Yfirgnæfandi
meirihluti íslenzku þjóðarinn
ar fagnaði þeim málalokum,
enda var kjarni þeirra sá að
Bretar viðurkenndu 12 mílna
fiskveiðitakmörkin og dyrun-
um var haldið opnum fyrir
áframhaldandi friðunarað-
gerðum og verndun fiskistofn
anna við strendur íslands. En
Það getur verið lögbrot
að ganga um göturnar
BANDARÍSKI prófessorinn,
Frederick Barg-hoorn, sem
handtekinn var í Sovétríkjun-
um, er nú kominn heim til
New Haven í Connecticut, en
þar býr hann ásamt 80 ára
móður sinni.
Fyrir skömmu ræddi prófes-
sorinn um handtöku sína við
fréttamenn. Hann sagðist ekki
geta gefið neina fullnægjandi
skýringu á því hversvegna sov
ésk yfirvöld létu handtaka
hann og sagðist nær fullviss
um, að orsakirnar yrðu aldrei
kunnar. Prófessorinn sagðist
hafa farið mjög varlega í Rúss
landi og gætt þess að gera ekk
ert, sem vakið gæti tortrygg-
ni. Hann hefði ekki heim-
sótt sovézk heimili, ekki bor-
ið með sér ljósmyndavél, og
ekki talað við kvenfólk í
meira en fimm minútur.
Einnig sagðist Barghoorn
hafa tilkynnt sovézkum yfir
Prófessorinn ræðir við fréttamenn í New Haven.
Barghoorn prófessor ræðir
liandtöku sina i Sovétríkjunum
völdum bréflega, áður en
hann lagði af stað frá Banda
rikjunum, að hann hygðist
rannsaka almenningsálitið í
Rússlandi og hvemig það
myndaðist.
Barghoarn sagði við frétta
mennina, að menn yrðu að
gera sér ljóst, að unnt væri
að brjóta sovézk lög með því
einu að ganga um göturnar.
Hann sagðist helzt telja, að
hann hefði vakið tortryggni
með því að ræða hugsjónir
kommúnismans á annan hátt,
en hið opinbera viðurkenndi.
Hann sagðist hafa verið hand
tekinn á götu í Moskvu.
Hefðu tveir menn undið sér
að honum og spurt hvort
hann væri Bandaríkjamaður.
Hann hvaðst hafa svarað því
játandi og hefðu mennirnir
þá rétt honum einhver plögg
og tilkynnt hopum, að hann
væri fangi. Hann hefði siðan
verið fluttur til fangelsisins,
en sagðist ekkert hafa yfir
meðferðinni að kvarta. Að
vísu hefði hann orðið að sitja
i venjulegum fangaklefa, ekk
ert mjög óþægilegum, og
honum hefðu verið færðar
bandarískar bækur að lesa.
Barghoorn sagðist vera
bjartsýnn á, að samúð
Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna myndi batna í framtíð-
inni og kvaðst ekki hafa glat
að trú sinni á rússnesku þjóð
ina. Hinsvegar kvað hann
handtöku sina ljóst dæmi
þess hve erfitt yrði að eyða
tortryggninni, sem ríkti milli
þessara tveggja ríkja. Hann
kvaðst þó vona, að hún yrði
ekki til þess að skugga bæri
á milli í sambúð Austurs og
Vesturs. Barghoorn kvaðst
telja ósennilegt, að hann
myndi fara aftur til Sovét-
ríkjanna í náinni framtíð.
• Safnaði efni í bók
Barghoorn er prófessor í
stjórnvísindum við Yale-há-
skóla. Hann hefur ritað fjór-
ar bækur um Sovétríkin og
eru þær taldar mjög áreiðan-
legan heimildir um líf manna
þar. Barghoorn hefur oft
heimsótt Sovétríkin til þess
að safna efni í bækur sínar
og rætt við óbreytta borgara
jafnt sem menntamenn og
opinbera starfsmenn. í fimm
ár, frá 1942—1947, bjó pró-
fessorinn í bandaríska sendi-
ráðinu í Moskvu og þaðan
ferðaðist hann víðsvegar um
Sovétríkin. Hann talar rúss-
nesku reiðbrennandi. Prófes-
sorinn lenti stundum. í erfið-
leikum á ferðum sínum um
Sovétríkin Einu sinni vlr
hann á gangi um götur borg-
ar einnar og hélt á appels-
ínu í hendinni. Lögreglunni
þótti appelsínan grunsamleg,
stöðvaði prófessorinn og skar
ávöxtinn í smáagnir til þess
að ganga úr skugga um að
ekkert njósnatæki væri falið
í honum. í annað skipti sá
prófessorinn gamlan nem-
anda sinn í kirkju í Kíef og
ætlaði að heilsa honum, en
túlkur prófessorsins var tor-
trygginn og hélt aftur af
honum. Síðar ritaði prófes-
sorinn, að hvatleg og frjáls-
mannleg framganga og vin-
gjarnlegt viðmót virtist gera
Rússa óttaslegna.
Síðasta ár hefur Barg-
hoorn prófessor verið í leyfi
og notað tímann til þess að
safna efni í nýja bók. Fyrir
einum og hálfum mánuði
hélt hann í ferðalag um Mið-
Asíu og til Moskvu kom hann
31. október s.l. úr þeirri ferð.
Þaðan ætlaði hann til Var-
sjár. Að kvöldi 31. október
bauð brezkur vinur prófess-
orsins honum í mat, en vin-
urinn beið árangurslaust, pró
fessorinn kom ekki. Hann
hafði verið handtekinn. Það
veir ekki fyrr en um hálfum
mánuði síðar, sem fregnir
bárust til Bandaríkjanna um
handtöku hans.
„Gera úlfalda
úr mýflugu“
Bandaríkjastjórn sendi Sov
étstjórninni harðorð mót-
mæli vegna handtöku Barg-
hoorns, viðræðum um menn-
ingartengsl ríkjanna var
frestað og Bandaríkjamenn í
Moskvu sóttu ekki veizlu,
sem frú Nína Krúsjeff hélt
í tilefni þess að 30 ár eru lið-
in frá því að Bandaríkin
viðurkenndu stjórn Sovét-
ríkjanna. Þegar Valerian
Zorin, aðstoðarutanríkisráð-
herra Sovétríkjanna, frétti
þetta, sagði hann: „Banda-
ríkjamenn gera úlfalda úr
mýflugu. Ég get ekki skilið
hvers vegna þessi atburður
þarf að hafa áhrif á öll sam-
skipti Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna.“ Það virðist
sem Krúsjeff forsætisráð-
herra hafi verið á annarri
skoðun því að ekki leið á
löngu þar til gefin var út til-
Framh. á bls. 10.
það er ekki hagsmunamál ís-
lendinga einna, heldur allra
þeirra þjóða, sem um langan
aldur hafa sent skip sín á
fiskimiðin í Norður-Atlants-
hafi.
Það er vissulega rétt sem
forseti íslands minntist á í
einni af ræðum sínum í Bret-
landi, að íslenzka þjóðin met-
ur mikils forystu Breta í bar-
áttunni gegn einræði og of-
beldi í heiminum. íslenzka
þjóðin stóð með Bretum þeg-
ar bylgja nazismans brotnaði
á Bretlandi. Hinn frjálsi heim
ur á brezku þjóðinni mikið að
þakka fyrir þolgæði hennar
og einstakan baráttukjark,
þegar nazisminn hafði brotið
undir sig allt meginland Ev-
rópu. Bretar héldu barátt-
unni áfram. Þeir buguðust
aldrei, hversu hörmulegar
sem horfurnar voru.
Það er hin brezka seigla,
hinn brezki lýðræðis- og
þingræðisþroski, sem gert
hefur Breta að öndvegisþjóð
hins vestræna heims.
Brezka og íslenzka þjóðin,
hinar tvær eyþjóðir í At-
lantshafi hafa lengstum verið
tengdar vináttuböndum. Það
er von íslendinga að svo megi
Ijafnan verða.