Morgunblaðið - 20.04.1967, Blaðsíða 17

MíJRGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 19»7.
1T
í
Dauðagangon ú Bataan
_____ ■" - - ■ - •.-.-.■■.■■■■ ■ . .. -i
i
(
TUTTUGU og fimm ár eru
nú liðin síðan þúsundir
Fiiipseyjabúa og Bandaríkja
manna fóru hina svokölluðu
„dauðag-öngu á Bataan“.
Gangan hófst 9. apríl 1942 og
varð til þess að hinn sið-
menntaði heimur snerist
gegn Janpan, vegna þeirra
grimmdarverka sem framin
voru í sambandi við hana. En
Bandaríkjamenn glötuðu stað
fastri trú sinni á því, að þeir
væru ósigrandi.
Aldarf jórðungi síðar hafa
sárin gróið og hundruð Banda
rikjamanna, sem lifðu göng-
una af fara til Bataan til að
vera viðstaddir afhjúpun
minnisvarða um þá, sem
féllu. Höfundur „Iwo Jima“
og fleiri bóka um stríðið á
Kyrrahafinu hefur ritað þessa
frásögn.
Eftir Richard F. Nerw-
comb.
Hershöfðinginn stefndi liðs
foringjunum til fundar í tjald
sitt á miðnætti og um tvö-
leytið um nóttina var ákvörð-
unin tekin: uppgjöf alls her-
afla undir hans stjórn á
Bataan.
Það varð upphaf hinnar
illræmdu „dauðagöngu. Hvor-
ugur stríðsaðilinn mun þó
hafa haft hugboð um hvað
í vændum var. Bandaríkja-
mönnum var hún þjóðarsmán
og þó sigur í ósigrinum. Og
hún kostaði Japani fyrirlitn-
ingu alls hins siðmenntaða
heims.
Edward P. King hershöfð-
ingi, 57 ára að aldri og með
37 ára þjónustu í Bandaríkja-
her að baki, var þess fullviss
að með deginum 8. apríl 1942
væri aðgerðum Bandaríkja-
manna á Filipseyjum lokið.
Hann grunaði ekki að við
þann dag mátti síðar marka
tímamót -— upphaf aðgerða
ekki síður en endalok. Birgða
stjórinn hafði tilkynnt honum
um kvöldið, að matarbirgðir
væru á þrotum og því litla
sem eftir væri úthlutað næsta
morgun, svo langt sem það
næði. Hershöfðingi Japana
hafði hafið öfluga lokasókn
og enginn vissi, hvort hann
sæi nýjan dag.
frekari skipulögðum vörn-
um“, sagði King hershöfð-
ingi við menn sína. 100.000
manna var kóminn í sjólf-
heldu á Bataanskaganum,
þar af um 30.000 óbreyttir
borgarar. Síðustu tilraunun-
um til viðnáms var að ljúka.
Einu svæðin sem Japanir
höfðu ekki náð á sitt vald,
voru Bataan og Corregidor.
Alger ósigur Bandaríkja-
manna á Kyrrahafi var á
næsta leiti. Ameríski flotinn
hafði hlotið afhroð við Pearl
Harbour, setuliðið á Wake-
eyju hafði gefizt upp. Hong
Kong hafði fallið á jóladag
Singapore var fallin og jap-
anskar hersveitir ruddust
suður hollenzku Vestur-Indí-
ur og nálguðust Ástralíu.
Japanskar sprengjuflugvélar
höfðu þegar hafið loftárásir
á Darwin á norðurströnd
Ástralíu.
Á Bataan og Corregidor
mændu allir vonaraugum til
hafs, menn og konur, Filips-
eyjabúar sem Bandaríkja-
menn, en vonin þvarr. Hvar
voru skipin, sem flytja skyldu
vopn og vistir frá þeim vold-
ugu Bandaríkjunum?
Manuel Quezon forseti og
aðrir háttsettir embættis-
menn Filipseyja höfðu farið
frá Corregidor með kafbát og
11. marz hvarf Douglas Mac-
Arthur herhöfðingi á brott.
„Ég mun koma aftur“, hafði
hann sagt en horfurnar á því
voru ekki glæstar.
King hershöfðingi hafði
ekki yfir að ráða nema 10
fermílna landsvæði. A því
voru saman komnir 12.000
bandarískir liðsforingjar og
hermenn, 66.000 menn í her-
liði Filipseyinga, 6.000 óbreytt
ir borgarar, sem störfuðu í
þjónustu hersins og um
20.000 flóttamenn.
Flugurnar og bitvargurinn
ætluðu allt að drepa. Matar-
skammturinn hafði farið stöð-
ugt minnkandi síðan um miðj
an febrúar. Lyf gegn malaríu
voru uppurin í febrúarlok.
Þann 1. apríl áttu sjúkrahús-
in birgðir til einnar viku. A
sjúkrahúsum og hjálpar-
stöðvum voru 24.000 sjúkl-
ingar. Lífsýki og blóðkreppu-
sótt fóru ört vaxandi. Sömu-
leiðis beri-beri og malaría.
King hershöfðingi hafði
hafði fengið fyrirskipanir um
að gefast ekki upp. En hann
neitaði að horfast í augu við
hinn kostinn: miskunnarlaus
mannvíg. Hann tók ákvörðun
sína upp á eigin spýtur þvert
ofan í fyrirskipanir og sendi
tvo menn af stað fyrir dögun
þann 9. apríl í leit að Homma
hershöfðingja Japana. Þeir
komust aldrei á hans fund og
„uppgjöfin“ fór aldrei fram
að neinum herlögum.
Mennirnir tveir, Everett C.
Williams og Marshall Hurt,
báðir liðsforingjar, brutust
leiðar sinnar norður á bóg-
inn í jeppa. Á öllum vegum
var örtröð japanskra og
filipínskra hermanna og hvers
kyns farartækja. Loks yfir-
gáfu þeir jeppann og gengu
Ilomma fynr herretti i Manila.
fram veifandi fána þangað til
þeir hittu fyrir Kameichiro
Nagano höfuðsmann. (Hann
félls á að eiga viðræður við
King í nánd við Lomao og
sendi Hurt liðsforingja til að
sækja hann.
King fór frá bækistöð sinni
klukkan 9 að morgni, en lið-
ið var fram að hádegi er hann
komst til Lamao. Honum var
skipað ásamt þremur liðs-
foringjum sínum að setjast
við borð, sem sett hafði verið
upp fyrir framan bóndabýli.
Svört Cadillac-bifreið ók að
og út sté Motoo Nakayama,
aðstoðarforingi Homma hers-
höfðingja.
„Eruð þér Wainwright?“,
spurði hann með aðstoð túlks.
Þegar King svaraði, að svo
væri ekki, hrópaði Nakay-
ama: „Farið og sækið Wain-
wright“. Homma hafði sent
Nakayama til að taka við
yfirlýsingunni um uppgjöf
Bataan og Corregidor og
Wainwright skyldi fylgja.
Nakayama þóttist viss
um, að Homma gerði
sér ekki minna að góðu og
varð fokreiður. Hann neitaði
að taka við uppgjafaryfirlýs-
ingunni frá King, heimtaði að
hann afhenti sverð sitt, lét
sér nægja skammbyssuna og
hvarf á brott. Engin skjöl
voru undirrituð, engir upp-
gjafaskilmálar voru settir.
Nakayama lýsti því yfir að
skilnaði að sérhver einstakl-
ingur á Bataan yrði að lýsa
sinni persónulegu uppgjöf og
það varð. Síðan hófst gangan
í fangabúðirnar.
Öngþveitið varð gífurlegt á
Bataan. 1. herdeildin neytti
allra orku til að ná Marveles-
hæðunum og koma stórskota-
liðinu þar fyrir. Liðssveitir
Bandaríkjamanna og Filips-
eyjabúa reyndu skipulags-
laust að brjótást burt frá
Bataan-skaganum. Um 20.000
manns þrengdust hver innan
um annan á þessu litla svæði
.... hersveitir í sókn, sigr-
aðar sveitir og þúsundir
óbreyttra borgara.
Markmið Homma var að
komast sem næst Corregidor
og leggja eyna undir sig svo
fljótt sem auðið væri. Hann
hafði varla nægar matar--
birðir, lyfjaforða eða flutn-
ingatæki fyrir sitt lið. Hvað
þá fyrir fangana.
Segja má, að hann hafði
heldur ekki haft hugboð um
hve herfilega var ástatt í búð
um óvinanna. Hann var eng-
an veginn undir það búinn að
taka við öllum þeim þúsund-
um sem voru á sjúkrahúsun-
um, þúsundunum, sem varla
voru færir til gangs eða þeim
þúsundum, sem hann varð að
sjá fyrir mat. Homma skipaði
svo fyrir að allur óvinaher
skyldi á brott frá Bataan.
Þeirri skipun var framfylgt
en Homma gætti þess vand-
lega að hafa engar spurnir af
því, hvernig þeir flutningar
fóru fram.
Ekki var um neina skipu-
lagningu á flutningunum að
ræða. Við framkvæmd þeirra
var eingöngu beitt grimmd og
taumlausum manndrápum.
Stríðsfangarnir hófu göngu
sína frá Bataan að morgni
þess 9. apríl.
Þá strax hófust mannvígin
og að því er virtist af handa-
hófi. Við Mariveles réðst jap-
anskur liðsforingi að banda-
rískum höfuðsmanni og reiddi
sverð sitt til höggs. Sverið
lenti á öxl höfuðsmanninum
og risti upp búkinn niður að
nafla. Fyndust japanskir smá-
peningar í fórum fanganna,
var álitið, að þeim hefðu þeir
rænt af myrtum Japönum.
Margir sem safnað höfðu sýn-
ishornum af japanskri mynt,
urðu nú að gjalda fyrir með
lífi sníu. Þeir voru felldir með
byssustingjum, kylfum, sverð
um eða byssuskotum. I
grennd við Bagac var 4000
mönnum úr 19. filippínsku her
deildinni skipað út af götu-
slóðinni. Þeir voru reknir inn
í skóginn, bundnir saman og
síðan hálshöggnir með sverð-
um. „Þetta gerum við, vegna
þess að margir hermanna okk
ar hafa fallið í bardögum við
ykkur“, sagði japanski túlk-
urinn.
Framhald á bls. 23.
„Við höfum engin tök á
King (fyrir miðju) andspænis Motoo Nakayama, scm neitaði að taka við yfirlýsung
unni um uppgjöf.