Morgunblaðið - 07.08.1970, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUK 7. ÁGÚST 1970
O
Káinn var „karakter“
Hann var beztur hálf ur
Viðtal við Victor og Aldísi
Sturlaugsson frá Norður-Dakota
Victor Sturlaugsson og Ald'ís
kona hans _ eru komin í fyrsta
skipti til íslands, en þau eru
svokallaðir Vestur-íslendingar
frá Norður-Dakot'a. Victor se.g-
ist aldrei hafa haft tima til að
koma hinigað að sumiriniu, því þá
var meuit að gera hjá honum, þar
til hann settist í helgan stein.
Hann stjórnaði í 44 ár tilrauna
búi Bandaríkjastjórnar í Lang-
don í Norður Da'kota, þar sem
stundaðar voru tilraunir með
korn, gras, kartöflur, tré og
fleira þess háttar, og fyrir rækt
unarmenn er sumarið auðvit-
að mesti annatíminn.
Bæði eru hjónin fædd í
Bandaríikjunium, en foreldrar
þeirra flutt-u þamgað frá íslandi.
Við biðjum þau um að gera
grein fyrir ættum sínium, því ís-
lendingar vilji gjarnan vita
hverra manna viðmælendur
þeinra séu.
— Móðir mín var frá Hrafns-
stöðum í Víðidal í Húnavatns-
sýsilu og hét Sigríður Bjarnadótt
ir, sagir Aldís. En faðir minn
var Guðmiundur Jónsson, fædd-
ur á EltLiða<vatni. Pabbi var
ekkjiumaðiur, þegar hann fluttist
vastur. Hann átti tvö börn af
fyrra hjónabandi, Jón. og
Stefaniu. Gg þannig ér ég hálf-
systir Stefaníu Guðimundsdótt-
u,r, leikkomu, sem ég er mjög
hrr/ykin af. Pabbi gat ekki tek-
ið nema annað barnið með sér
fynst og Jón fór með honum.
Hann langaði tii að fá stúllkuna
síðar, en fólkið sem hún var hjá,
vildi auöviiitað hafa hana átfram.
Móður minni kynntist hann svo í
Amieríku.
— Hittirðu nokfcurn tíma
Stefaníiu, sysbur þína?
— Ójá, hútn kom vestur áriS
1922 og þrjú elztu börnin henn-
ar með henni, þau Óskar, Emelía
og Anna Borg. Þau stofnuðu
ileiikifélag í Winnipeg og fór.u um
íslendinigabyggðir. Ég beld að
Ragnar Kvaran hafi staðið fyr-
ir stofnun leiikflokksins. Ég var
þá 19 ára gömruui og þá sá ég
þau. Pabbi var þá á Míi og þau
komu til okkar.
— Og ég dansaði við Emelíu
og Önnu, segir Victor. Ég hefi
verið 18 ára gamail og ótrúlof-
aður. Ég var að elta konuna, en
fékk hana ekki fyrr en seinna.
Við er.um bæði frá Montain. Það
var heilmikill viðburður, þegar
leikflokkurinn kom. Hann lék
Kinnahvolssystur og einhver ís-
lienzik leikrit og féfck mdklla að-
sókn. Svo var alltaf dansað á
eftir.
En Victor á eftir að segja frá
sínum uppruna, og við minnum
hann á það. — Móðir mín var
Una Verniharðsdóttir frá Ás-
gautsstöðum á Stokkseyri. Hún
kom til Ameríiku 13 ára gömul.
Faðir minn Ásbjörn Sturlaugs-
son, var fæddur í Laxárdal í
Dalasýsilu og kom vestur 6 ára
gamiali með afa sáluiga, Jónasi
StU'ríauigssyni. Síðan hann flutt-
ist til Ameríku höfum við hald-
ið ættarnafninu Sturlaugsson.
Bn ég ber líka nafn móðuriafa
míns og heiti Victor Vernharð-
ur.
— Þið ólust upp þarna í Norð-
ur-iDakota. Var ekki mikið um
íslendinga þar?
— Jú, Norður Dakota er beint
suffur af Winnipeg, rétt sunnan
við bandaríisfcu landamiærin. Þar
voru ísilienzkar byggðiir, Garðair,
Hal'i son, Akra, Svold og Mon-
tain. Mountain þýðiir fjaLl, en
þarna eru svolitlar hæðir og ís-
lendingana langaði til að kalla
þær fjöiil. Þarna settist að mikið
af íslendingum, en nú eru ílbú-
ar orðnir mjög bLandaðir. ELdira
fólkið talar þó mikið íslenzku
en.n — og syngur hana! SjáM
lærðum við dálítið að tala ís-
lenzku þegar við vorum börn,
bætir Victor við á sömu hreinu
íslenzikunni, sem þau hjónin hafa
nótað alLt viðtalið. Við tölum
öðru hverj.u saman ísilenzku, en
við bjuggum svo lengi innan um
fóLk, sem ekki skiildi það mól.
Við kaupum alltatf Lögberg-
Heimskringlu og sivo kaupi ég
alltaf búnaðarblaðið Frey.
— Það er heillmi'kið af kunn-
um íslendinigum frá ykkar hyggð
arlaigi. Munið þ'ð t.d. eftir
Káinn, þegar þið voruð að aJ ast
upp?
— Ójá, Káinn JúiMuss bjó rétt
hjá okkur í Montain, segir
Victor. Okfcur krökkunum
fannst svo gaman að fara að búð
inni hans Eiíasar Þorvaldsson-
ar, því þar sat karlinn, sagði sög
ur og orti stanzlaust. Ljóðin
runruu upp úr honum. Við krakk
arnir sátum stundum í kringum
hann, 20—30 í hóp, og höfðum
gaman af þessu. Káinn Júlíuss,
hann var reglulegur karakter.
Það var getfin út Ijóðabók etftir
hann, en þeir skildu etftir beztu
stökumar. FóLkinu fannst víst
'SUimar þeirra nokkuð grófar til
að setja í bók. En þeir, sem
þeikktu hann, kunnu að meta
haigyrðinginn. Hann sagði beztu
sögurnar, þegar hann var háLf-
drukkinn. Væri hann ófuil'lur,
sagði hann ekkert, og fufflur var
hann ómögulegur .En beztur hálf
ur. Noklkrum árum áður en
hann dó, var bonum haldið heið-
urssamsæti, líklega í tilefni af
afmæli hans. Þá voru menn siett-
ir til að gæta þess að hann ekki
drykki. Þá sagði hann bara ekki
neitt.
— En Viilhjálmur Stefánsison.
Var hann ebki af þessum slóð-
um líka?
•— Jú, hann var farinn að
heimani, þegar við vorum að al-
ast upp. En hanni Ikom oft
í byggðarlagið og sagði frá ferð-
um sínum. Jú, ég mundi líka
geta notað orðið „karakter" um
hann. Það var auðséð að hann
hafði lent í vondum veðrum um
æfina. Andlitið var stórgert og
mikið af hrukkum, Hann var
mjöig gáfaður á vissan hátt, en
var víst erfiður í skóla. Það var
sagt 'heima, að hann hefði stund
um kunnað meira en kennararn
ir og ekki komið í tíma nema þeg
ar honum hentaði, og var hann
alltaf rekinn. En hanm gerði
margt merkiilegt um ævina. Eig-
inlega var hann á undan sínum
tíma, og braut brautina fyrir
það sem 'kom seinna.
Þau Victor og Aldís áttu fyr-
ir 6 árum 40 ára hjúiskaiparaf-
mæli og þá söfnuðust vinir og
ættingjar saman hjá þeim um
sumarið. Þau eignuðust 9 börn
og eru 8 þeirra á Mfi, tvær dæt-
ur í Kailiiforníu o>g hin sex í
Dakota, í nánd við þau. ÖLl eru
börnim gift og barmabörnin orð-
in 28 talsins.
Victor stjórnaði tilraunabúinu
£ Langdon frá því í september
1925 og til ársloka 1969, en
hafði áður unnið á öðru búi í
3 ár, svo starfsœvin er orðin
löng. — Það hafa orðið miklar
breytingar á þessum tíirna á rækt
uninni og í þvi liggur mikil
Vinna. En ég hafði aidtaf ánægju
af að vinna þessi störf. AlLtaf
stöðugar framfarir og skemmti-
ltegt að vera með í þeim framför-
um.
— Hvers konar ti'lraunir vor
uð þið með þarna?
— Við fengumst meist við korn
og grastilraunir. Vegna þess hve
veður eru misimunandi á ýmsum
stöðum í Bandaríkjunum, verða
tilraunaibúin líka að vera á mis-
munandi stöðum. Á okkar slióð-
um er mest ræktað hveiti, sem
notað er í makaróni, spaghetti
og þess háttar, en ekki mikið af
borntegundum, sem notaðar eru
beint. Og alltaf þarf að bæta teg
undirnar og hafa á hverju ári
til fræ af góðum tegundum fyr
ir bænduma. Við framleiddum
mikið af nýju korni tii útsæðis,
bændurnir keyptu það af okkur
og síðan breiddist tegundin út,
eftir að við höfðum komið henni
af stað. Seinni áirin igerðum við
Mka mifcið af tilraunum mieð
áburð, tókum fyrir mismunandi
tegundir af tiLbúnum áhurði.
Allt slíkt var reynt hjá okkur,
í þeim tilgangi að fiá fram það
bezta. Við vorum sem saigt alltaf
að reyna að bæta tegundimar og
fíra tilraunir með áburðarþörf.
g hætti svo þarna sl haust, og
gat loks komizt í ísl.andisferðinia.
— Eruð þið ánægð mieð hana?
— Jó, við erum búin að fara
svo víða, bæði sunnanlands og
svo norður, í Víðidail. Við höf-
um léitað uppi þá staði, sem for-
eldrar okkar voru frá. Svo fór
um við á hestamannamótið á
Þingvölkum. Við höfðum aldrei
séð svona marga besta sam-
an komna. Og við erum búin að
finna mikið af ættimgjum Aldís-
ar, en ég hefi ekíki fundið mjög
nána ættingja mín megin. Og
góða vini höfum við eignazt,
hvar sem við höfum farið. Við
hiöfum búið hjá Einari Siggeins-
syni, bennara og Kristínu konu
hans, en hann var við nám í
fimm ár í Norður-Dakota og
vann þá hjá okkur 4 sumur í
leyfinu sínu. Svo hann var eins
og einn af fjölskyldu okkar.
Þau hjónin og allir aðrir hafa
verið mjög góð við ofcbur. Og
nú fiörum við á miðvikudags-
morgun og höfum þé verið í
nærri mánuð.
H afnarfjörður
Vil kaupa einbýlishús eða 4ra herbergja íbúð á jarðhæð með
bílskúr. Góð útborgun.
Upplýsingar i sima 52525 eftir kl. 5.
Tilboð óskast
í þrjár bókhaldsvélar af Burroughs gerð, F-
5500 með 18 teljurum.
Vélarnar eru til sýnis á skrifstofu Gjald-
heimtunnar í Reykjavík, að Tryggvagötu 28.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 — Sími 25800
Cóður einkabíll
Til sölu Plymouth Belvard, árgerð 1966, ekinn 33 þús. km.
Bíllinn er í 1. flokks ástandi. Skipti á nýlegum, minni bil koma
til greina.
Bíllinn verður til sýnis laugardaginn 8. ágúst milli kl. 2 og 4
e. h. hjá Vörufiutningamiðstöðinni hf., Borgartúni 21, simi
10440 —
Nánari upplýsingar i síma 82444 eftir kl. 20.00 í kvöld og
næstu kvöld.
Sumarbústaður
við vatn óskast til leigu í nokkrar vikur.
Tilboð sendist blaðinu merkt: ,,158 — 5173".
Sumarbústaður við Skorradalsvatn
Til sölu er glæsilegur sumarbústaður við Skorradalsvatn með
öllum þægindum. 1 hektari af skógivaxinni lóð. Bátaskýli og
bátur. Verð kr. 700.000,00. Hófleg útborgun.
Tilboð merkt: „5178" sendist afgr. Morgunbiaðsins fyrir 10.
ágúst næstkomandi.
Sumarbústaðalönd
í fögru umhverfi i Mosfellssveit, til sölu.
Lysthaferidur leggi nafn og símanúmer í umslag merkt: „Eign-
arland — 4563" á afgr. Mbl. fyrir 15. þ m.
Frá Ítalíu
Sundföt nýjasta tízka
GLUGGINN
Laugavegi 49
Nestispukhor — Sumlokur
BDORNINN
Njálsgötu 49 - Sími: 15105