Morgunblaðið - 08.03.1979, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, PIMMTUDAGUR 8. MARZ 1979
35
Umsjón: Gunnlaugur Sævar Gunnlaugsson
Sigurbjörn Magnússon
Tryggvi Gunnarsson
ém -
mM
Ste/S'.W?
MÉ
%IÉmm
mÍ00
m®
ÉliiÉ
isitW#!
Samband ungra sjálfstæð-
ismanna hefur nýlega sent
frá sér níunda ritið í röð
smárita S.U.S. og ber það
heitið „Sósíalismi, — hug-
myndafræði sem lofar meiru
en hún getur staðið við“.
Höfundar eru Róbert T.
Árnason og Sveinn Guðjóns-
son en í ritinu f jalla þeir um
sósíaliska hugmyndafræði,
inntak hennar og þróun svo
og hvernig sósíalisminn hef-
ur reynst í framkvæmd, þar
sem bcrlega kemur í ljós, að
það er sitthvað, hugmyndin
og framkvæmd hennar.
í formála, sem Sveinn
Guðjónsson skrifar, segir
svo: „Á undanförnum árum
og áratugum hefur fylgi
sósíalista og kommúnista
vaxið verulega á Vesturlönd-
um og gætir áhrifa þeirra
nú víða í stjórnkerfum vest-
rænna lýðræðisríkja. Ungir
menntamenn grúfa sig yfir
marxísk fræðirit og nytsam-
ir sakleysingjar láta glepj-
ast af fölskum loforðum og
fyrirheitum um nýtt og
betra mannlíf á grundvelli
sósíalismans. Sem afleið-
ingu þessa horfum við ís-
lendingar nú upp á vaxandi
umsvif sósialista í íslenskri
stjórnsýslu og nægir í því
samhandi að benda á að-
gerðir núverandi ríkis-
stjórnar, sem virðast að
verulegu leyti byggðar á
pólitískum stefnumiðum Al-
þýðubandalagsins.
En loforðin ein duga
skammt, þótt sósialistum
hafi orðið býsna spordrjúgt
á sviknum loforðum eins og
dæmin sanna. Reyndar höf-
um við áður orðið vitni að
því í sögunni, að stórir hóp-
ar og jafnvel heil þjóðfélög
hafa flækst í blekkingarvef
pólitískrar hugmyndafrseði
og látið glepjast af fagur-
gala sem á sér enga stoð í
veruleikanum um leið og
heilbrigðri skynsemi er
varpað fyrir róða.
í þessu riti verður tekin
til umfjöllunar pólitísk hug-
myndafræði sósíalista og
kommúnista og hvernig sú
hugmyndafræði hefur
reynst í framkvæmd. Kemur
þar ýmislcgt fram, sem
rennir stoðum undir þá full-
yrðingu, að sósíalisminn sé
þess fullkomlega vanbúinn
að standa við gefin loforð og
fyrirheit. Að útgáfunni er
staðið í trausti þess, að
blákaldar staðreyndir þessa
máls veki lesandann til um-
hugsunar um þann pólitíska
veruleika sem við okkur
blasir i dag og þá einkum
með tilliti til úthreiðslu
sósialismans og þeirra fórna
sem framkvæmd hans
krefst.“
Ritið skiptist í þrjá hluta
og skal hér lftillega drepið á
nokkur atriði, sem fram
koma í hverjum hluta fyrir
•sig.
I Hugmyndafræðin
I fyrsta hlutanum er fjall-
að almennt um hugmynda-
fræðina, upphaflegar hug-.
myndir Marx og Engels og
hvernig hin ýmsu afbrigði
kommúnismans hafa þróast
út frá hinum upprunalegu
kennisetningum og hvernig
baráttan í hinum einstöku
löndum, þar sem hugmynda-
fræðin var aðlöguð aðstæð-
um hafa haft þau áhrif, að
mismunandi túlkanir hafa
komið fram. Þar segir m.a.:
„Mörkin milli sósíalisma
og kommúnisma eru víða
afar óskýr enda er hér um að
ræða
meiði. Hugmyndafræði
kommúnista er í daglegu tali
notuð í mjög víðri merkingu
því hún er raunar samnefn-
ari fyrir margar ólíkar teg-
undir hugmyndafræði, sem
eiga það eitt sameiginlegt, að
rætur þeirra liggja á ein-
hvern hátt í kenningum
þýska hagfræðingsins Karls
Marx og að einhverju leyti í
kenningum rússneska bylt-
ingarmannsins V.I. Lenins.
Reyndar byggðu Marx og
samstarfsmaður hans
Friedrich Engels hugmyndir
sínar að ýmsu leyti á skoðun-
um þýska heimspekingsins
Hegel. Hugmyndum þeirra
Marx og Engels er einna best
lýst í flugriti því, er þeir
sömdu og gáfu út fáum dög-
um fyrir febrúarbyltinguna
1848 og nefnt hefur verið
,Jíommúnistaávarpið“.
Kommúnistísk hugmynda-
fræði er ekki bundin við
ákveðin landsvæði (eins og
t.d. nasismi og fasismi) held-
ur hefur hún breiðst út um
allan heim og áhrifin hvar
um sig hafa breytt henni.
Greina má mótunarskeið
hennar í fjögur stig:
1. Fyrir valdatökuna í
Rússlandi 1917. (Skeið hinna
svokölluðu kaffihúsakomm-
únista (s.s. Lenin) en í raun
skiptu þeir litlu máli í stjórn-
málum Evrópu fram tii
1917).
Þá er getið hugmynda-
fræði Che Guevara, sem hélt
því fram, að stéttaandstæður
væru ekki höfuðatriðið held-
ur hópur manna sem sé stað-
ráðinn í að gera byltingu auk
þess sem hann hafnar for-
ystuhlutverki flokksins sem
Lenin setti á oddinn. Síðan
segir:
“Þá mætti og geta hér
“hinnar nýju vinstri hreyf-
ingar“ sem spratt upp í há-
skólum á Vesturlöndum og
kom fram á sjónarsviðið í
„skálmöldinni" sumarið 1968.
Þetta fólk er af kynslóð
eftirstríðsáranna, — kynslóð
sem ekki þekkir styrjaldir,
kreppu eða aðrar nauðir og
sumir úr þessari „allsnægta-
kynslóð" telja sig vera vaxt-
arbrodd byltingarinnar.
Hugmyndafræðilegt leiðar-
ljós þessa sjálfskipaða vaxt-
arbrodds er samsuíl af kenn-
ingum Marx, Lenins, Trot-
skys og Maós.“
I lok fyrsta hluta er síðan
fjallað lítillega um jafnaðar-
stefnuna og bent á nokkra
þætti sem tengja hana
kommúnismanum.
II Sögulegt
yfirlít
I öðrum hluta er rakin
þróun kommúnismans frá
byltingunni til okkar daga og
drepið á ýmis atriði sem
hópar innan kommúnista-
flokkanna, sem hafa aðrar
skoðanir á útfærslu hinna
kommúnísku fræða, en for-
ystan. Á Vesturlöndum hins-
vegar eru raðir kommúnista
klofnar niður í ótal brot,
klíkur og flokka. Stafar þessi
klofningur allur af ósam-
komulagi um túlkun hinna
Marx-Lenínísku kenninga.“
„Sovétstjórnin hélt föstu
taki um stjórnvöl allra
kommúnistaflokka, meðan sú
var tíðin að flokkarnir voru
bannaðir og félagar þeirra
hundeltir af lögreglu viðkom-
andi landa, kommúnistar
voru hvergi við völd nema í
Sovétríkjunum og allir flokk-
arnir voru fjárhagslega háðir
Sovétríkjunum. Þetta var á
árunum frá 1920—1945. Sami
háttur var hafður á þegar
settar voru á laggirnar
stjórnir kommúnista í ríkj-
um Austur Evrópu í lok
seinni heimsstyrjaldarinnar.
Öll pólitísk andstaða var
upprætt, oftast með mann-
drápum og ógnarstjórn.
Kommúnistaflokkarnir urðu
valdhafarnir og Marx-Lenín-
ismi varð hin opinbera hug-
myndafræði. Á þeim fáu
stöðum þar sem öðrum flokk-
um var leyft að starfa sam-
hliða kommúnistaflokkum
var aðeins á ferðinni hlægi-
legt sjónarspil, því þessir
um um nýtt og betra mann-
líf, — enda af nógu að taka. í
upphafi kaflans segir svo:
„Eins og áður hefur verið
drepið á er sósíalisminn
miklu róttækari í öllum lof-
orðum sínum og fyrirheitum,
en nokkurn tíma kapítalism- ||p
inn og er þetta ein megin- ||||
ástæðan fyrir því hve sósíal-
iskir flokkar eru stórir á |p||
Vesturlöndum. Loforðin um j|j||
nýtt og betra mannlíf hafa |1§|
laðað fjölmarga til fylgis við |||i
þessa hugmyndafræði. Hin
sósíalísku loforð hafa víða
brugðist og má nefna fjöl-
mörg dæmi þessu til sönnun- |||S
ar. Gulag Stalíns og menn- §É|
ingarbylting Maós, svo dæmi |||
séu nefnd, virðast réttlæta
þá fullyrðingu að það sé
einmitt sósíalisminn sem
hneppir menn í þrældóms-
fjötra, en ekki fjármagns-
skipulagið, kapítalisminn.
Menn vilja gjarnan rétt-
læta þá óhæfu, sem fram-
kvæmd er í nafni sósíalism-
ans, með því að benda á þær
efnahagslegu framfarir sem
orðið hafa í sumum sósíalísk-
um ríkjum. Hvers virði eru
efnahagslegar framfarir, ef
slátra þarf stórum hópum
þegnanna eða hneppa þá í
þrældóm? Hafa ber hugfast
að vinstri menn réttlæta
sósíalismann undantekning-
arlítið með þeim rökum, að
miklar efnahagslegar fram-
2. Þróun Sovétríkjanna
1917-1950.
3. Sérþróun í Evrópu og
Kína 1950-1960.
4. Þjóðfrelsishreyfingar í
Asíu, Afríku og S-Ameríku.“
Um kenningarlegt fram-
lag Maó Tse-Tung segir m.a.:
„Kenningar Marx taka
ekki til þess sem á sér stað
þegar byltingin er komin á.
Þar fyllir Lenin út í myndina
með því að gera grein fyrir
hlut kommúnistaflokksins,
— þ.e. kenningarleg réttlæt-
ing fyrir hlutverki flokksins.
Lenin bjó til kenninguna um
kommúnistaflokkinn sem lít-
inn, agaðan flokk byltingar-
manna, sem helguðu sig bylt-
ingunni af lífi og sál. Á
grundvelli þessa Marx-Len-
inisma er stjórnkerfi Sovét-
ríkjanna mótað. Hann er
fyrst og fremst evrópskt fyr-
irbrigði og innan hans er
ekki að finna hugmynda-
fræðilegan þátt sem tók til
vandamála þriðja heimsins. I
þeim efnum hefur komið
fram nýtt byltingarmódel
þar sem arðránið færist yfir
á vanþróuðu löndin fram-
kvæmt af iðnaðarríkjum. Má
segja að það módel sé að
verulegu leyti byggt á kenn-
ingarlegu framlagi Maó
Tse-Tung. Marx og Lenin
gerðu ráð fyrir að
verkalýðurinn væri hið leið-
andi afl byltingarinnar.
Staða bænda var mjög óljós
og þeir féllu ekki inn í módel-
ið enda voru bændur í Sovét-
ríkjunum andvígir bylting-
unni. Maó hagnýtti hins veg-
ar bændastéttina og knýr
fram byltingu með stuðningi
hennar. Maó túlkaði marx-
ismann á nýjan máta fyrir
bændasamfélög og vanþróuð
ríki
Sveinn Guðjónsson
orðið hafa til þess, að sam-
fylking kommúnista hefur
riðlast verulega og skal hér
gripið niður á stöku stað í
kaflanum:
„Eitt sinn var Moskva mið-
stöð allra kommúnista og
kommúnistaflokka. Þangað
sóttu menn linuna. I dag eru
kommúnistar margklofnir í
ólíkar fylkingar, sem þó telja
sig allar vera hina einu réttu
og upprunalegu, þ.e. að þeir
telja að þeirra túlkun á
sósíaliskum kennisetningum
geri þá að arftökum kenn-
ingasmiðanna Marx og
Leníns.
í dag eru til yfir 60 millj-
ónir flokksbundinna komm-
únista í 90 þjóðlöndum sem
dreifðir eru um allan heim.
Meirihluti þeirra býr í svo-
nefndum „sósíalískum ríkj-
um“ (um það bil 55 milljónir)
þ.e. ríkjum þar sem komm-
únistaflokkur er við völd.“
„I þeim löndum þar sem
kommúnistaflokkar eru við
völd eru hvorki leyfðir aðrir
pólitískir flokkar né heldur
Róbert T. Árnason
flokkar voru fullkomlega
undir stjórn kommúnista og
voru fljótlega leystir upp. Öll
framleiðslutæki voru þjóð-
nýtt og öll athafnasemi var
háð stjórn, eftirliti og sam-
þykki ríkisins. Sjálfstæður
atvinnurekstur hvarf að
mestu og komið var á sam-
yrkjubúskap í landbúnaði."
Þá eru nefndir þrír miklir
brestir í samfylkingu komm-
únista frá 1945, — þ.e. Júgó-
slavía 1948, ágreiningur Kín-
verja og Sovétmanna og
„eyðimerkurganga" Albana. I
lok kaflans er svo fjallað um
Evrópukommúnisma og rakt-
ar orsakir þeirrar óeiningar
sem ríkir í röðum hinna nýju
Evrópukommúnista.
III Sósíalisminn í
framkvæmd
I síðasta hlutanum er svo
fjallað um framkvæmd
sósíalismans og bent á fjöl-
mörg dæmi þar sem hug-
myndafræðin hefur ekki
staðið undir fögrum loforð-
SOSIALISMI
hugmyndafrædi svikinna lororða
farir hafi orðið í ríkjum
sósíalista. Því er rétt að
benda þeim á fórnirnar, sem
fólkið í þessum ríkjum hefur
mátt færa.“
I ritinu er síðan rakið
hvernig loforðin hafa brugð-
ist í höfuðatriðum, hvað
varðar efnahagslega þróun,
frelsi þegnanna, lífsafkomu
og jafnrétti enda ber þar allt
að sama brunni. Efni þetta er
of yfirgripsmikið til að unnt
sé að gera því viðhlítandi skil
hér en áhugamönnum er bent
á, að ritið er til afgreiðslu á
skrifstofu S.U.S. í Valhöll.
Hér skulu þó að endingu
tilfærð lokaorð ritsins:
„Þegnum kommúnistaríkj-
anna er mörgum vel ljóst að
krafa valdhafanna um jafn-
rétti er aðeins í orði en ekki á
borði. Hinn almenni borgari
getur nöldrað yfir þessu og
sagt um það skrýtlur, en
þeim fer vissulega fjölgandi,
sem efast orðið um ágæti
stefnunnar og framkvæmd
hennar. Og margur sósíalist-
inn er nú orðinn uggandi um
örlög einstaklingsins í þeim
yfirþyrmandi ríkisafskiptum
sem eru sósialismanum sam-
fara. Nægir í því sambandi
að vitna í þekktan sósíalista,
Georg Lictheim, sem eitt
sinn sagði: „Öll sú miðstýring
sem felst í regluveldi hinna
sósíalísku ríkja getur aldrei
orðið heillavænleg og mun
aðeins tortíma frelsi þegn-
anna. Ef það er rétt, sem
sumir halda fram, að þeir
stjórnarhættir sem verið
hafa við lýði í Austur Evrópu
síðan 1945 séu sósíalisminn í
framkvæmd, getur ekki
nokkur heilvita maður að-
hyllst þessa hugmyndafræði
hvað þá heldur stutt liðsodda
hennar til valda.“
. •'