Morgunblaðið - 04.11.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1980
13
deildir fyrir bráða sjúkdóma, en á
slíkum deildum eru að staðaldri
um 30% inniliggjandi sjúklinga á
ellilífeyrisaldri. Þá tekur við öldr-
unarlækningadeild, sem er við-
komustaður aldraðra sjúklinga í
tvo til þrjá mánuði. Þar fer fram
sjúkdómsgreining og meðferð,
sjúkra- og iðjuþjálfun og fjölþætt
mat á hæfni einstaklingsins, verk-
hæfni, hreyfigetu, geðhæfni og
fieira. Þetta mat er síðan lagt til
grundvallar ákvörðun um hvaða
þjónustu- eða vistunarform sé
heppilegast. Næst í röðinni eru
langlegudeildir, sem vista þunga
hjúkrunarsjúklinga, sem eru að
mestu rúmliggjandi og þurfa að-
stoð við að sinna flestum persónu-
legum þörfum sínum. Þá koma
hjúkrunarheimili, sem vista sjúkl-
inga sem þurfa aðhlynningu og
einhverja hjúkrun en hafa að
mestu fótavist. Þá má nefna
dagspítala, en þeim er aðallega
ætlað að sinna tvenns konar
hlutverki, þ.e. að aðlaga einstakl-
inga, sem hafa dvalist til lang-
frama á sjúkrastofnunum, til að
iifa á ný eðliiegu lífi á eigin
heimili og í öðru lagi að gefa fólki,
sem dvelur á eigin vegum, eða á
heimili aðstandenda, kost á lík-
amlegri og félagslegri endurhæf-
ingu ásamt iðjuþjálfun. Þar með
eru upptaldar sjúkrastofnanir og
við taka félagsstofnanir.
Þær eru fyrst of fremst vist-
heimili fyrir aldraða, sem einnig
eru kölluð dvalar- eða elliheimili.
Þau eru eins og nafnið bendir til,
heimili aldraðra. Að lokum eru
svo leiguíbúðir fyrir aldraða, sem
geta verið verndaðar íbúðir, þar
sem boðið er upp á ýmsa þjónustu
innan húss. Einnig eru íbúðir án
þjónustu, þar sem búa fullfærir
einstaklingar.
Upptalninguna hér að ofan ber
fremur að skoða sem þjónustu-
form, en ekki sem sérstakar stofn-
anir. Hins vegar er auðvelt að
tengja ýmsar tegundir þjónustu
undir sama þaki og er það raunar
gert á fiestum stofnunum aldr-
aðra. Til viðbótar má telja þá
margþættu þjónustu, sem má
veita í heimahúsum, svo sem
heimilishjálp, heimahjúkrun,
heimsendingu matar, félagsaðstoð
og ýmislegt fleira.
Mestu skiptir að skapa yfirsýn
yfir þarfir aldraðra í bæjarfélagi
eða þjónustuhverfi og sá, sem
hefur þessa yfirsýn á síðan að
stjórna ráðstöfun ofannefndra úr-
ræða. Visi að slíkri þjónustu-
miðstöð aidraðra var komið á fót
árið 1978, en var því miður of
veikburða frá byrjun. Sjúkraþjón-
ustumiðstöð og vistunarráð, sem
ætlunin var að stofna með sam-
starfi heilbrigðis- og félagsmála-
yfirvalda í borginni hefði getað
valdið gjörbreytingu á því ástandi,
sem ríkt hefur, jafnvel þó ekki
yrði í byrjun mikil fjölgun lang-
legu- og hjúkrunarplássa.
Nú er íjöldi fólks á
heimilum úti í bæ, sem
þyrfti sólarhringshjúkrun
Það hefur verið reynt eftir
mætti að auka heimaþjónustu,
þ.á m. heimahjúkrun, og á si. ári
voru farnar yfir 21 þúsund vitjan-
ir í heimahjúkrun og hafði þeim
þá fjölgað um rúmlega 3000 frá
síðasta ári. Jafnframt fjölgaði
sjúklingum um 26%. Fjöldi há-
aldraðra sjúklinga jókst verulega
frá árinu 1978. Utan stofnana er
nú mikill fjöldi sjúklinga, sem
ekki er forsvaranlegt að hafa í
heimahúsum.
Stefnt er að því að auka þessa
þjónustu eins og unnt er, en
uppbygging heilsugæslustöðva í
hverfum borgarinnar mun einnig
geta bætt ástandið og auðveldað
mjög aðgang að iæknishjálp. Nú
er unnið að þeirri uppbyggingu af
fullum krafti.
Jafnvel þó heimaþjónusta af
öllu tagi sé aukin, þá eru takmörk
fyrir því, hve langt hún nær og
staðreyndin er, að nú er fjöldi
fólks í heimahúsum, sem þyrfti
sólarhringsvistun á langlegudeild-
um eða hjúkrunarheimilum.
Friðrik Einarsson yfírlæknir Hafnarbúða:
Það ríkir neyðarástand í
öldrunarmálum eins og er
Þessi stofnun, Hafnarbúðir, hóf
starfsemi sína í september 1977 og
hún er eiginlega ein af deildum
Borgarspítalans. Hér eru 25 rúm,
þar af eru 21 fast vegna langlegu
sjúkiinga, en 4 eru hreyfanleg og
allflestir sjúklinganna koma
hingað af Borgarspítalanum,"
sagði Friðrik Einarsson yfirlækn-
ir "Hafnarbúða, þegar blaðið hafði
samband við hann og bað hann
segja frá rekstri stofnunarinnar.
114 heimili hafa notið
hreyfanlegu plássanna
hjá okkur
Eins og ég sagði hefur mér
tekizt að halda 4 hreyfanlegum
plássum og inn í þau er fólk tekið
til um það til mánaðardvalar í
senn og er það gert til að létta á
heimilum og aðstandendum aldr-
aða fóiksins. Þetta er mjög nauð-
synlegur þáttur í þjónustunni við
aldraða og heizt viidi ég að öll
plássin væru svona. Það eru mörg
dæmi þess að fólk hefur verið
bundið yfir sjúkum gamalmenn-
um árum saman án þess að fá svo
mikið sem sumarfrí. Hvað hin
plássin varðar þá er i þeim gamalt
sjúkt fóik, sem væntanlega verður
í þeim til dauðadags.
Erum einnig með
dagspítala
Frá því í október höfum við haft
hér dagspítaia. Þá eru sjúklingar
sóttir heim um klukkan 9 á
morgnana, fá hér morgunverð,
hádegisverð og síðdegiskaffi áður
en þeir fara heim aftur um
klukkan 16.
Þetta er þeim allt að kostnað-
arlausu. Meðan fólkið dvelur hér
tekur það þátt í hópleikfimi,
sjúkraþjálfun og iðjuþjálfun auk
þess sem það blandar geði hvort
við annað, sem er mjög nauðsyn-
legt.
Sumir eru hér tvo daga í
viku, aðrir þrjá og í hverjum hópi
eru 10 til 12 manns. Vistmenn
dagspitaia eru valdir í samráði við
þjónustumiðstöð aldraðra.
Vandamál lasburða
gamalmenna stærsta
vandamál heilbrigðis-
þjónustunnar
Hreyfanlegu plássin eru mikil-
vægasti þátturinn í starfsemi
okkar vegna þess að þau eru svo
gríðarlega mikil hjálp við heimilin
og yfirleitt má segja að vandmál
lasburða gamalmenna sé stærsta
vandamál heilbrigðisþjónustunn-
ar hér á landi og allt of seint var
byrjað að sinna því.
Ég hélt áður, þegar ég stóð fyrir
stórri skurðlæknisdeild, að að-
staða gamalmenna vildu ekki
passa þau heima, en sem betur fer
skjátlaðist mér mjög og skjátlast
mörgum þar um enn. Það er mjög
margt fólk, sem sýnir alveg
undraverða hjálpsemi og fórnfýsi,
jafnvel við sér algjörlega óviðkom-
andi. En hins eru líka dæmin að
börn láta gamia móður sína þvæl-
ast á milli sín, stuttan tíma í einu
og heimta jafnvel að móðir á
niræðisaldri skipti búi, tii að þau
fái peningana strax.
Held að við höfum
byrjað á öfugum enda
við lausn vandamálanna
Þetta er stórkostlegt vandamál
með aðbúnað gamla fólksins og nú
vantar beinlínis hjúkrunarheimili.
Talsvert hefur verið gert af því að
útvega gömlu fólki íbúðir, en það
held ég sé að byrja á öfugum enda.
Það er fjöldi fólks, sem þarf að
hírast heima og veit ekki sitt
rjúkandi ráð vegna sjúkleika og
ellihrumieika, en samt eru ætt-
ingjar neyddir til að hafa það á
heimilum, þar sem erfitt er að
veita því næga þjónustu.
Hvernig halda menn að gömlu
fólki líði, sem hefur komið upp
stórum hópi barna, sem það hefur
annazt eftir beztu getu, en þarf
svo í ellinni að hrekjast á milli
þeirra og hafa á tilfinningunni að
það sé hvergi veikomið. Það er
bezt að hver iíti í eigin barm og
spyrji sig þeirrar spurningar.
Nú er álagið komið
á heimahjúkrunina
Ég hef verið ákaflega heppinn
með starfsfólk, það er ekki mér að
þakka hve góða umönnum gamia
fólkið fær hér og með hve mikilli
alúð það er stundað. Ég viidi bara
að þessi stofnun væri þrisvar
sinnum stærri. Það er að vísu
verið að byggja B-álmu Borgar-
spítalans og hún kemur til með að
hjálpa mikið, en það verður varla
lengi því reikna má með að hún
fyllist fljótlega. Það er ekki þörf á
aukningu á bráðatilfella sjúkra-
rúmum hér, en inni á slíkum
deildum liggur fjöldi gamals fólks,
sem hefur orðið þar innlyksa og er
ekki hægt að senda heim. Fyrir
þetta fólk þyrfti ódýrari sjúkra-
rúm.
Stærðin á Hafnarbúðum er ekki
heppileg, þetta er of lítið, en
hjúkrunarheimili eiga heldur ekki
að vera stór, helzt ekki stærri en
fyrir svo sem 70 manns, þannig er
mögulegt að varðveita nokkuð af
heimilisbragnum, svo sem nauð-
synlegur er.
En þegar ástandið er orðið eins
og raun ber vitni verður álagið
mest á heimahjúkrunina og heim-
ilishjálpina, sem eru mjög góðar
stofnanir og vinna gott starf, en
ekki nema upp að vissu marki og
þá þurfa hjúkrunarheimilin að
vera til staðar til að taka við. Það
ríkir neyðarástand í öldrunarmál-
um eins og er, en ef þessara
stofnana nyti ekki við væri
ástandið vonlaust.
Ég hef bent aðstandendum
gamla fólksins á að stofna þýsti-
hóp til að reyna að fá stjórnmála-
mennina til að opna augun fyrir
þessu, það er, held ég, eina leiðin,
því að þeir virða bara atkvæði."
ÖLDRUNARMÁLA