Morgunblaðið - 10.10.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1981
Frá Jerúsalemferðinni í nóvember 1977. Sadat ok Be^in
Sadat ok Gadd-
aíi Libýuleið-
toKÍ. Myndin er
tekin árið 1973,
meðan enn var
að kalla kyrrt
milli þeirra.
Sadat með harnaharni sínu Sherif, en hann fæddist 20. nóvember 1977 þegar afinn var í Jerúsalemferð
sinni.
Sadat sýndi kjark ok IflB
sjálfsta-ði er hann laHr*
veitti skjól dauðvona I
reyndist honum eini
vinurinn undir lokin.
Myndin er af Sadat
með Reza syni keisar-
ans eftir útförina.
■pMjHB/
sJi
ÞEGAR ANWAR Sadat tók við af Nasser í september
lok 1970, töldu flestir, að þar væri aðeins um bráða-
birgðalausn að ræða og Aly Sabry forsætisráðherra
myndi annað tveggja verða hinn sterki maður stjórnar-
innar ellegar Sabry myndi búa svo um hnútana, að hann
yrði sjálfur frambjóðandi í forsetakosningunum: en svo
varð ekki, Sadat varð frambjóðandi í kosningunum og
fékk um 90,4% atkvæða. Aly Sabry var forsætisráðherra
enn um hríð.
Stiklað á stjór
í fyrstu kepptust egypskir ráða-
menn við að lýsa því yfir, að þeir
myndu framfylgja í einu og öllu
stefnu Nassers. Kosygin forsætis-
ráðherra Sovétríkjanna, sem hafði
komið til að vera við útför Nass-
ers, var áfram í Kairó í nokkra
daga og sat á stöðugum fundum
með forystumönnum. Sovétmenn
höfðu komið vel undir sig fótunum
í Egyptalandi í stjórnartíð Nass-
ers og þótti áreiðanlega mikið
liggja við, að þar yrði engin breyt-
ing á. Vitað var, að Aly Sabry var
hlynntur Sovétstjórninni og hafði
stutt Nasser dyggilega í að treysta
samstarf við hana.
Sadat hafði ekki setið við
stjórnvölinn nema skamman tíma,
þegar til tíðinda dró. Hann hafði
fallizt á, að stofnað yrði sam-
bandsríki Libýu, Egyptalands og
Súdan, en þessi sambandsríkja-
stofnun mæltist misjafnlega fyrir.
Súdan hætti síðar við aðild, en
Sýrland kom til skjalanna í stað-
inn. Tillögur að stjórnarskrá fyrir
nýja ríkið, ásamt með áætlun Sad-
ats um opnun Súezskurðar, leiddi
til alvarlegra deilna innan stjórn-
arinnar og var ekkert aðhafst í
málinu fram eftir vetri. Þann 13.
maí 1971 var komið upp um sam-
særi gegn Sadat, hann brá við
skjótt, lét handtaka fjölda manns,
rak Aly Sabry og fleiri ráðherra,
sem voru honum andsnúnir og
hafði þar með treyst sig í sessi í
bili. Hann efndi síðan til kosninga
um nýja stjórnarskrá fyrir
Egyptaland, hina fyrstu síðan
byltingin var gerð í landinu 1952
og Farúk kóngi velt úr sessi.
Allt árið 1971 gaf Sadat öðru
hverju út yfirlýsingar um að Eg-
yptar væru staðráðnir i að fara í
stríð við Israela — en ekki fyrr en
stundin væri komin. Egyptar
gerðu þetta ár og hin næstu mikið
átak í að kynna málstað sinn á
Vesturlöndum, einkum eftir dipló-
matiskum leiðum og voru þar
fyrstu vísbendingarnar um það
aukna samstarf sem Sadat vildi
augljóslega taka upp við vestræn
ríki. Það verður að teljast meiri
háttar afrek hjá Sadat hve honum
tókst t.d. að bæta sambúðina við
Vestur Þjóðverja á tiltölulega
skömmum tíma. í septembermán-
uði brutust út hernaðarátök við
Súez, hin fyrstu síðan vopnahléi
hafði verið komið á árinu áður.
Sameinuðu þjóðirnar ákváðu að
Gunnar Jarring færi enn á stúf-
ana.
Innan stjórnarinnar var ágrein-
ingur um afstöðuna til Sovétríkj-
anna sem kom æ skýrar í ljós. Eg-
yptaland var orðið mjög háð Sov-
étríkjunum, hernaðarlega og efna-
hagslega. Sovétmenn hétu þeim
áframhaldandi aðstoð, en Sadat
taldi þá ekki standa við orð sín og
vopn og hergögn voru úrelt og af-
greidd seint.
Til úrslita dregur
í samskiptum Egypta
og Sovétmanna
Sá atburður, sem mesta athygli
vakti þetta ár, var þegar þolin-
mæði Sadats þraut snögglega og
hann vísaði án nokkurra umsvifa
fimmtán þúsund sovézkum hern-
aðarráðgjöfum úr Iandi. Þetta
varð vitanlega til að sambúðin við
Sovétríkin kólnaði heldur betur en
ekki varð um sinn nein umtalsverð
breyting á afstöðu Egypta til
Vesturlanda, umfram það sem að-
eins var hafið. En smátt og smátt
hóf Sadat að beina sjónum sínum
og þjóðarinnar til vesturs og m.a.
jukust samskipti við Frakka. Sov-
étmenn reyndu eftir megni að
missa ekki fótfestuna í Egypta-
landi, þrátt fyrir gjörð Sadats og
var reynt að breiða yfir sundur
lyndið með því að senda forsætis-
ráðherra Egyptalands í heimsókn
til Sovétríkjanna. Ósamkomulag
varð milli Sadats og háttsettra
foringja innan hersins og virðist
sem það hafi verið sprottið að
meginhluta af því að herforingj-
unum mislíkaði neikvæð viðhorf
Sadats til Sovétstjórnarinnar.
Innanlandsóeiröir 1973
Sadat hafði vissulega í ýmis
horn á líta. Ólga var innanlands,
fátækt landsmanna og eymd var
víða óskapleg og raddir urðu há-
værari um að fráleitt væri, að Eg-
yptaland verði svo miklum hluta
þjóðartekna til hermála samtímis
því að stór hluti þjóðarinnar hefði
hvorki í sig né á. Lögðu ýmsir til
að málið yrði leyst með því að Eg-
yptar réðust á Israel og brytu það
á bak aftur í eitt skipti fyrir öll.
Ófarirnar frá 1967 virtust gleymd-
ar. Stúdentar létu að sér kveða og
allt þetta var túlkað sem gremja
með það þrátefli sem var í stöð-
unni gagnavart ísrael — þ.e.
hvorki stríð né friður.
Sadat sætti ámæli fyrir aðgerð-
arleysi og fór nú að koma upp á
yfirborðið ótti margra við of náin
samskipti við Libyu, þar sem
menn álitu að Gaddafi væri að
seilast til of mikilla valda í sam-
bandsríkinu. Upp úr áramótum
1973 blossuðu upp óeirðir víðs veg-
ar um landið og í marz tók Sadat
um hríð einnig við starfi forsæt-
isráðherra. Hann lagði tafarlaust
fram tillögur um hvernig skyldi
brugðist við ókyrrðinni í landinu
og voru þær samþykktar í þinginu,
en þó var stjórnin gagnrýnd fyrir
að framfylgja ekki til hlítar síð-
ustu fimm ára áætlun.
Samskiptin við Libýu
Þegar hér er komið sögu voru
samskipti Egyptalands og Libýu
enn í sæmilegu standi. Nú hafði
verið ákveðin full sameining land-
anna, að vísu í áföngum. Sá fyrsti
átti að taka gildi 1. september
1973. Gaddafi Libýuleiðtogi hafði
sýnu meiri áhuga á þessu máli en
Sadat, sem tregðaðist við. í júlí
skipulagði Gaddafi fjöldagöngu 40
þúsund Libýumanna í Kairó til að
þrýsta á um framkvæmd áfanga-
áætlunarinnar. Sadat reiddist
mjög, lét leysa upp gönguna og
sagði að æsingur og tilfinningahiti
væri ekki réttur grundvöllur fyrir
sameiningu ríkja. Þó var gerður
samningur í ágúst, en síðan fátt
til að fylgja honum eftir. Sam-
skipti ríkjanna hafa allar götur
síðan farið hríðversnandi. Gaddafi
hafði uppi sérdeilis harða gagn-
rýni á herstjórn Egypta á fyrstu
dögum októberstríðsins og þegar
hryðjuverkamenn réðust að her-
skóla fyrir utan Kairó lék sterkur
grunur á að Libýa hefði jafnvel
ætlað að fremja valdarán í land-
inu. Sadat gekk svo langt að kalla
Gaddafi sjúkan mann. Þá hafði
Libýu-foringinn verið með eilífar
yfirlýsingar út og suður sem