Morgunblaðið - 10.10.1981, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1981
17
fMikill og KÓOur vin-
skapur tókst með Sad:
at og Ezer Weizmann,
íyrrv. varnarmálaráð-
Íherra ísraels. Weiz-
mann sajíði af sér
embætti vegna þess
honum fannst Begin
sýna Sadat ósveigjan-
leika í samningavið-
4 ræðunum.
Sadat með Assad Sýrlandsforscta og Khaled konungi Saudi Arabíu
Myndin er tekin 1976.
Sadat og Jihan kona hans ásamt Jimmy Carter og Rosalynn konu
hans. Sfldat bjó við gott heimilislif, dáði konu sína mjög og sagður
giiður faðir biirnum sínum.
Sadat hitti Goldu Meir í Jerúsalem 1977. Golda Meir sagði í samtali við Mbl. að henni hefði fallið ma*ta vel
við Sadat og hefði sagt við hann í kveðjuskyni, að hún vonaði að hún fengi að lifa að friður yrði með þjóðum
þeirra. Svo varð þó ekki, því að hún lézt 4 mánuðum áður en friðarsamningar voru gerðir.
narárum Anwar Sadats
>
beindust gegn Egyptum og í Libýu
voru Egyptar ofsóttir. Aðrir
Arabaleiðtogar reyndu að koma á
sáttum milli þeirra, en allt kom -
fyrir ekki. Auk þess var nú Ga
ddafi farinn að halla sér að Sovét-
mönnum, sem sendu honum vopn
og hergögn. Þarf ekki að orðlengja
meira um fjandskap þeirra, en
benda má á að nú upp á síðkastið
hafa Libýumenn og Sýrlendingar
orðið undur hændir hvor að öðr-
um. Assad, Sýrlandsforseti var í
heimsókn í Libýu fyrir fáeinum
vikum og gáfu þeir út hvassyrtar
yfirlýsingar um að nauðsynlegt
væri að brjóta „svikarann Sadat“
á bak aftur.
Yom Kippur-stríðið
og eftirleikurinn
Frá sex daga stríðinu 1967 og
fram til 1973 lýsti Sadat og aðrir
egypskir ráðamenn því margsinn-
is yfir, eins og fram hefur komið,
að styrjöld við ísraela væri
óhjákvæmileg. En þegar hersveit-
ir Egypta réðust yfir Súezskurð-
inn þann 6. október 1973 kom það
ísraelum gersamlega í opna
skjöldu, svo undarlegt sem það má
nú teljast. Allt sumarið hafði Sad-
at undirbúið þessa leifturárás og
gert hernaðaráætlun í samráði við
Assad Sýrlansdforseta. Það er
vissulega með ólíkindum, að leyni-
þjónusta ísraela skyldi ekki fá
pata af þessum áformum. Fyrir
Sadat varð þessi styrjöld mikill
móralskur sigur. Fyrstu daga
stríðsins vegnaði Egyptum ótrú-
lega vel og Israelar hopuðu hvar-
vetna. Um allan heim fylgdust
menn þrumu lostnir með fram-
vindu stríðsins, hinn ósigrandi her
Israela var sem í molum og gekk
hvorki né rak fyrr en Bandaríkja-
menn komu til sögunnar og fannst
mörgum, sem þeir brygðu ekki jafn
snarlega við og hefði mátt ætla.
Sameinuðu þjóðirnar tóku síðan
málið í sínar hendur og aðskilnað-
ur herja var hafinn.
Eftir styrjöldina 1973 urðu
straumhvörf í flestu tilliti í Eg-
yptalandi. Það má deila um, hver
sigraði — en sjálfsvirðing Egypta
var endurheimt og það var Sadat
sem færði þeim hana.
Nokkru síðar lét Sadat lausa úr
haldi fjölda pólitískra fanga og
gaf þeim upp sakir, létti á ritskoð-
un og í apríl 1974 guldu 99,95%
jáyrði við nýrri efnahagsáætlun
Sadats, þar sem gert var ráð fyrir
stórfelldum félagslegum umbót-
um, aukinni erlendri fjárfestingu,
takmörkuð voru afskipti lögregl-
unnar af borgurum o.fl.
Eitt af því sem einnig fylgdi í
kjölfar októberstríðsins voru bætt
samskipti við Bandaríkin. Stjórn-
málasambandi var komið á milli
ríkjanna í nóvember 1973 og
Henry Kissinger þáverandi utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna og
Sadat kynntust og urðu mestu
mátar. Frumkvæði Bandaríkja-
manna í herjaaðskilnaðinum var
yfirleitt vel tekið í Egyptalandi,
samtímis því að Bandaríkjamenn
urðu sér meira meðvitaðir um
hversu háðir þeir voru olíu frá
Arabalöndunum. Nixon Banda-
ríkjaforseti kom í heimsókn til
Kairó og þar með var brotið blað í
samskiptum Egyptalands og
Bandaríkjanna.
Innanríkismálin
efst á baugi
Eftir fyrstu átta mánuðina 1975
þegar Kissinger hafði verið á
skutluferðalagi sínu í Miðaustur-
löndum og fengist ísraela til að
fallast á að fara frá nokkrum mik-
ilvægum stöðum, var það mál út-
kljáð að sinní og Sadat tók að snúa
sér meira að innanríkismálum
landsins. Efnahagurinn var bág-
borinn sem fyrr og þegar Sadat
lagði fram fjárhagsáætlun stjórn-
ar sinnar í janúar 1977 þar sem
var gert ráð fyrir að m.a. yrði
dregið úr niðurgreiðslum og þar
með myndi verð á nauðsynjavör-
um hækka, frestað var fram-
kvæmd laga sem gerði ráð fyrir
félagslegum úrbótum og fleira í
þeim dúr, var efnt til mótmæla í
Kairó og víðar.
Sadat gerði sé grein fyrir alvöru
málsins og hann svaraði eins og
fyrr og síðar, með hörku; lög voru
sett þar sem hörð viðurlög voru
við því sem flokkazt gat undir
óþægð við stjórnina. í júnímánuði
það sama ár taldi forsetinn, að
komin væri það mikil kyrrð á, að
hann gæti farið að skoða stöðu
pólitískra flokka í landinu, sem
hafði mjög verið skert.
Fcrðin til Jerúsalem
Sá atburður sem hæst ber á öll-
um valdaferli Sadats er auðvitað
ferð hans til Jerúsalem. Sú ferð
átti sér ótrúlega skamman að-
draganda og skal hann lauslega
rakinn. Vorið 1977 höfðu verið
kosningar í ísrael og Likud-
bandalagið undir forystu Menach-
em Begins komst til valda, eftir 29
ára stjórn Verkamannaflokksins.
Sadát mun hafa velt því fyrir sér
áður að fara til Jerúsalem, en
hann áleit Yitzak Rabin ekki
sterkan forsætisráðherra og Yigal
Allon, sem tók við framyfir kosn-
ingarnar eftir að Rabin varð að
segja af sér, var aðeins til bráða-
birgða. Sadat beið átekta. Hann
þekkti feril Begins og mat það hve
heilsteyptur og greindur hann var,
þótt hann gerði sér vissulega grein
fyrir öfgum hans og ósveigjan-
leika. Síðla sumars fór Sadat í
heimsóknir til ýmissa Arabaríkja,
sem var út af fyrir sig ekki í frá-
sögur færandi, en í þessum ferðum
mun hann hafa viðrað hugmynd
sína við þá og voru undirtektir alls
staðar hinar verstu. í byrjun nóv-
ember flutti Sadat ræðu í egypska
þinginu um friðarhorfur í Mið-
austurlöndum. „Ég er reiðubúinn
að fara hvert á land sem er —
jafnvel í Knesset, ef það má verða
til framdráttar friði í þessum
heimshluta," sagði hann. Orðum
Sadats var tekið á ýmsa vegu,
flestir töldu þetta innantómt
snakk. En Begin lagði við hlustir.
Hann sendi tafarlaust boð eftir
diplómatiskum leiðum til Sadats
um að koma og nokkrum dögum
síðar var það afráðið. Þetta vakti
meiri undrun um allan heim en
frá megi segja og ofboðslega heift
í Arabalöndunum. En hótanir
Araba lét Sadat ekki á sig fá.
Hann fór til Jerúsalem og flutti
skelegga tölu í Knesset, afdrátt-
arlaus var hann og einlægur og
heimurinn stóð bókstaflega á önd-
inni yfir dirfsku hans og kjarki.
Óþarft er að rekja gang mála
síðan. Þetta var upphaf langra og
strangra viðræðna sem lyktaði
með gerð friðarsamnings í marz
1979, þótt mörg mál einkum þau
eru snertu Palestínumenn og
framtíðarstöðu þeirra væru óljós.
Palestínumenn voru hinir verstu
og töldu Sadat ekki hafa neitt um-
boð til að tala sínu máli. Ekki er
nokkur efi á því að Sadat gerði
mjög ákveðnar tilraunir til að fá
Begin til að fallast á að Palestínu-
menn og Jórdanir tækju þátt í við-
ræðunum, en allt kom fyrir ekki.
Egyptar fengu hins vegar veruleg
landssvæði sem ísraelar höfðu
tekið í sex daga stríðinu, en engu
að síður er það mat margra að
Sadat hafi gefið meira en hann
fékk.
Að margra dómi hefðu ísraelar
getað stutt Sadat betur með því að
sýna meiri sveigjanleika og framan
af var allmikil stirfni í samskiptum
hans og Begins forsætisráðherra.
Smátt og smátt tókst vinskapur
með þeim og nú nýlega höfðu þeir
rætt saman í Alexandriu og ísra-
elar lagt fram hugmyndir sem
Sadat fannst hafa í sér ýmsa
kosti, þótt Palestínumenn gagn-
rýndu þessar hugmyndir eins og
annað sem frá ísraelum kom.
Hvernig er
Egyptaland nú
Spyrja má að lokum í hverju
stjórn Sadats hafi orðið ágengt í
innanlandsmálum. Fátækt og
skortur herjar víða, en samt hefur
margt verið gert á síðustu árum,
sem til framfara horfir. Félags-
legar úrbætur hafa verið gerðar
og ýmis konar tryggingabætur
leiddar í lög, þótt þær þyki
kannski ekki beysnar á mæli-
kvarða velferðarríkisins, í þeim er
4>ó lögð áhezla á að styðja aldraða
og sjúka. Skólaskylda er alger og
er nú reynt að fylgjast með því að
foreldrar víkist ekki undan því að
senda börn sín í skóla. Staða kon-
unnar hefur breyzt stórlega til
batnaðar og þakka Egyptar það
ekki sízt baráttu forsetafrúarinn-
ar, Jihan Sadats. Stúlkur eru nú
alls staðar við störf og um helm-
ingur allra háskólanema er
kvenkyns. Heilbrigðisþjónusta
hefur verið bætt, átak gert í rækt-
un lands og áróður hafinn fyrir
því að laða ferðamenn til landsins.
Anwar Sadat var fyrst of
fremst kjarkmikill maður og
gáfaður, laginn stjórnandi þótt
hann væri stundum óbilgjarn og
einráður. Hann var snöggur að
taka ávarðanir, ef honum bauð svo
við að horfa, og lét ekki uppskátt
um það út á við, ef gagnrýni and-
stæðinga hans gekk nærri honum.
Hann var mælskur og tilfinn-
ingaríkur og svaraði oft gagnrýni
með því, að hann stæði engum skil
á gjörðum sínum utan almættinu
og eigin samvizku. Sú aðdáun og
frægð sem sópaðist að honum síð-
ustu árin sló ekki glýju í augu
hans. Hann var ekki aðeins friðar-
ins maður. Hann var fyrst og
fremst maður, sem unni þjóð sinni
og vildi veg hennar sem mestan og
beztan.
Jóhanna Kristjónsdóttir
tók saman.