Morgunblaðið - 08.01.1983, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1983
Fræösluerindi á vegum Kaupþings hf. — 1. hluti:
Hagkyæmustu fjárfestingar — og
ávöxtunarmöguleikar einstaklinga
— eftir dr. Pétur H.
Blöndal stœrðfræðing
Venjulegt heimili fær peninga
til ráðstöfunar með tekjum af
vinnu heimilisfólks utan heimil-
is og einnig koma til tekjur af
sparnaði (vextir, arður, leiga
o.s.frv.). Þessum tekjum ráðstaf-
ar heimilið til greiðslu á sköttum
(tekjuskattur, fasteignagjöld,
eignaskattur), sem eru þvingað-
ar, til framfærslu (neyslu) og til
sparnaðar (innlagt á bankabók,
kaup á spariskírteinum, afborg-
un af íbúð o.s.frv.). Þessir tveir
síðustu liðir eru frjálsir en þó
með þeim takmörkunum að
menn geta ekki skorið niður
framfærslukostnað heimilisins
nema að vissu marki. Hvar það
mark liggur er aftur á móti hin
stóra spurning.
Ráöstöfun tekna
Eins og ég gat um hér á und-
an, eru greiðslur skatta þvingað-
ar, þ.e. menn geta ekki ráðið
hversu mikla skatta þeir greiða
(nema þeir gleymi drengskapn-
um). En geta menn sparað? Það
er algengt að menn segi: Ég á
bara enga peninga afgangs um
mánaðamót, allt kaupið er rokið
út í veður og vind. Ég get ómögu-
lega sparað. En er þetta rétt?
Jafnvel við ákvörðun um það,
hvort menn kaupa vísitölubrauð
eða hin dýrari (og betri) brauð,
smjörlíki eða smjör, ýsu eða
lúðu, tínast til margir litlir tík-
allar, sem samanlagt geta numið
hundruðum eða þúsundum á
mánuði. Svo er það bensínið og
ferðirnar í Bláfjöll (50 km) og
skíðaútbúnaðurinn, snjósleðinn,
vídeóið og sumarleyfisferðin svo
eitthvað sé nefnt. Hér getur
sparnaðurinn verið umtalsverð-
ur. íslendingar eru, sem betur
fer, velflestir vel í stakk búnir til
þess að spara. Spurningin er
bara um vilja til að fresta neyslu
og festa fé (fjárfesta).
Hvað er fjárfesting?
Þessari spurningu er ekki auð-
svarað. Kaup á handklæði er ör-
ugglega ekki fjárfesting en hvað
um bíl eða íbúð? Það liggur í
orðinu fjárfesting, að féð er fest
um nokkurn tíma. Því er innlögn
á venjulega bankabók ekki fjár-
festing. Oðru máli gæti gegnt
um bundnar bankabækur. Og
kaup á spariskírteinum og
veðskuldabréfum er vafalaust
fjárfesting. Vegna þess hve af-
skriftartími bíla er stuttur (10
ár) er í hæsta lagi hægt að
flokka bílakaup undir skamm-
tíma fjárfestingu. íbúðakaup eru
aftur á móti greinilega fjárfest-
ing til langtíma.
Fjárfesting, hvers vegna?
Hvað veldur því, að menn
spara og njóta ekki lífsins eins
og það er kallað.
1. Öryggisþörf: Menn vilja
geta mætt ýmsum áföllum vegna
dauða, örorku, elli, slysa og
óhappa ýmiskonar og treysta þá
gætilega á þær tryggingar, sem
velferðarþjóðfélagið býður upp
á.
2. Sjálfstæði: Það er augljóst,
að maður, sem ætíð er blankur
um mánaðamót og því gjörsam-
lega háður því að missa ekki
vinnuna, er ekki eins sjálfstæður
og sá, sem á sem svarar tekjum
hálfs árs í handraðanum.
3. Njóta lífsins seinna: Sumir
menn vilja vinna og spara á
meðan þeir hafa gaman af því og
hvíla sig og njóta svo lífsins
seinna.
4. Annir: Aðrir geta vegna
anna ekki komið sínum tekjum í
lóg.
5. Arfur eða bætur: Fólk, sem
erfir stórar upphæðir eða fær
stórar bætur, sem það verður að
lifa lengi á. Það fólk verður að
festa sina peninga um sinn, það
verður að fjárfesta.
6. Staða: Að lokum má svo
ekki gleyma því, að maður sem á
mikinn sparnað er ekki litinn
sama auga og ef hann ætti ekki
neitt. Þessi hvati til sparnaðar
er eflaust mörgum mikilvægur.
Fjárfesting, hvernig?
1. Dreifing áhættu: Sagt er að
gyðingar hafi þá gullnu reglu að
dreifa fjárfestingum sínum á
marga þætti og vera þannig bún-
ir undir skakkaföll af ýmsu tagi.
Þessi regla gildir ekki bara fyrir
gyðinga, hún er augljós og algild.
Þessa gullnu reglu í fjárfesting-
um brjóta flestir Islendingar
gróflega. Þeir setja margir al-
Dr. Pétur Blöndal
eigu sína í íbúðarhúsnæði og eru
þannig mjög viðkvæmir fyrir al-
kalískemmdum, jarðskjálftum
og ásælni ríkisvaldsins, sem með
sköttum getur lækkað verðmæti
eignanna. Dreifing áhættu er
meginatriði góðrar fjárfest-
ingar.
2. Binditíminn: Binditímann
þurfa menn að athuga þegar þeir
festa fé sitt, þ.e. hversu lengi féð
er fast. Maður sem ætlar að
kaupa húsnæði eftir 5 ár, kaupir
ekki skuldabréf til tíu ára, nema
hann búist við að losna við þau
án þess að tapa eftir 5 ár. Einnig
er ekki ráðlegt fyrir sjötugan
mann að binda sitt fé til 30 ára,
ef hann ætlar að nota það sem
tryggingu í ellinni.
3. Umsjón fjárfestingar:
Menn verða að huga að þeirri
vinnu, sem fjárfestingin hefur í
för með sér. Leiguhúsnæði t.d.
krefst þess að sifellt sé verið að
innheimta leigu, sjá um viðhald,
borga skatta og finna leigjendur.
Spariskírteini krefjast þess eins
að menn muni eftir síðasta
gjalddaga.
4. Arðsemi: Arðsemin skiptir
ekki svo litlu máli, sér í lagi þeg-
ar til lengri tíma er litið. A með-
fylgjandi töflu sjást áhrif raun-
vaxta á þróun verðmæta. En
raunvextir er vöxtur fjármagns
umfram verðbólgu.
5. Seljanleiki: Hversu létt er
að losa það fé sem fest hefur ver-
ið? (Seljanleiki). Hér kemur til
mat á því, hvort auðvelt muni
reynast að selja t.d. stórt einbýl-
ishús eftir tíu ár.
6. Fjárfestingargreining: Að
síðustu þarf sá, sem ætlar að
fjárfesta að kanna í hvernig ein-
ingum hann getur fjárfest. Sá
sem borðar ýsu í dag í staðinn
fyrir lúðu og sparar við það kr.
15, getur ekki vænst þess að
kaupa fyrir það íbúðarhúsnæði.
En strax og hann er búinn að
spara kr. 300 getur hann farið að
huga að kaupum á minnstu ein-
ingum spariskírteina. Seljan-
leikinn fer einnig eftir eininga-
stærðinni þannig að minni ein-
ingar eru yfirleitt auðveldari í
sölu.
Tafla 1.
Kaunvextir Áhrif vaxta (arðs) á fjárfestingu: (Tvöföldun verðmætis) Tvöloldunartími Verðmæti 100 kr.
1% 70 ár eftir 10 ár: 110 kr.
2% 35 ár 122 kr.
3% 23 ár 134 kr.
5% 14 ár 163 kr.
8% 9 ár 216 kr.
11% ?ár 284 kr.
14% 5 ár 371 kr.
1% árlegir vextir frá kristsburði (1982 ár) gera úr 1 silfurpeningi
367.25l.(HK» silfurpeninga.
11
Alan SonUg kemur annað árið í
röð á bridgehátfð.
Bridgehátíö í
lok janúar:
Bandaríkja-
menn, Færey-
ingar og
Danir meðal
þátttakenda
ALAN Sontag, einn þekktasti
bridgespilari vestan hafs, verður
meðal þátttakenda á bridgehátíð
sem haldin verður um mánaðamót-
in á Hótel Loftleiðum. Stefnt er að
því að alls Uki sex eriend bridge-
pör, þátt í hátíðinni. ein sveit frá
N-Ameríku, önnur frá Danmörku,
en auk þess par frá Færeyjum og
eitt til viðbóUr frá Danmörku. Al-
an Sontag kom á bridgehátíð i
fyrra, en hann er einn hinna frægu
Dallas-Asa. Heildarverðlaun á
mótinu veröa 8.000 dalir eða sem
næst 144.00 kr.
Mótið hefst 28. janúar og
stendur í fjóra daga.
Að hátíðinni standa Bridge-
samband íslands, Bridgefélag
Reykjavíkur og Flugleiðir. Há-
tíðin hefst kl. 19.30, föstudaginn
28. janúar, með stórmóti í
tvímenningi. I því móti spila 44
pör. Mótið heldur áfram á laug-
ardag og er áformað, að því ljúki
fyrir kvöldið.
Stórmót Flugleiða, sem er
sveitakeppni, hefst kl. 13 á
sunnudag með undankeppni,
sem spiluð verður um daginn og
kvöldið. Fjórar sveitir úr undan-1
keppninni komast í úrslita-
keppnina, sem spiluð verður á
mánudaginn. Hátíðinni lýkur á
mánudagskvöld með verðlauna-
afhendingu.
|
Jólamarkaðirnir setja mikinn svip á bæina fyrir jólin og eru þeir fjölsóttir jafnt af ungum sem öldnum.
kvöld eða á jóladag. Svo
þekkist líka að borða jóla-
geddu, sem er vatnafiskur.
Ekki get ég lýst ágæti hans,
því að ég hef aldei bragðað
hann og því síður hef ég lagt
út í að matreiða hann. Aftur
á móti steiki ég gæs um hver
jól, sem er herramannsmat-
ur. En jóladagsmaturinn á
mínu heimili er ævinlega ís-
lenzkt hangikjöt, annars
væru ekki almennileg jól í
mínum augum!
Það er haldið upp á aðfanga-
dagskvöld á sama hátt og á
íslandi. Þetta kvöld fyllast
allar kirkjur, þótt þær standi
hálftómar á öðrum tímum
ársins. Samt held ég, að
kirkjusókn sé yfirleitt ívið
meiri hér en á Islandi — og
sækja kaþólskir frekar kirkju
en mótmælendur. Fyrstu
guðsþjónustur eru haldnar
kl. 4 á aðfangadag, síðan kl. 6
og miðnæturmessur eru víða
haldnar. Þær eru sagðar vera
sérstaklega hátíðlegar. —
Þetta kvöld er hátíð fjöl-
skyldunnar og barnanna, það
er borðaður hátíðismatur,
skipzt er á gjöfum, börnin fá
sælgæti eins og þau geta í sig
látið — alveg eins og á ís-
landi. Jóladagana sjálfa eru
fjölskylduboðin í algleym-
ingi; fólk fer úr einu matar-
og eða kaffiboði i annað, og
er ekki laust við magakveisu
og aukakíló hjá sumum, þeg-
ar allt er afstaðið.
Þrátt fyrir allar gamlar hefðir og
það, að jólin eru hátíð friðar-
ins og næsthelgasta hátíð
kristinna manna (páskarnir
eru taldir heilagasta og mik-
ilvægasta hátíðin), þá er það
hér eins og víðast hvar um
Vesturlönd, að jólin eru fyrst
og fremst orðin verzlunar-
hátíð. Mér ofbýður nú alveg,
þegar fyrstu jólavörurnar og
jólaskreytingarnar koma í
verzlanir siðari hluta októ-
ber. En mér finnst það alltaf
fallegur siður að gleðja ætt-
ingja sína og vini með gjöf-
um, svo fremi sem hjarta
fylgi gerðum, og ekki er um
sýndarmennsku að ræða eða
einskæny „skyldugjafir". En
ég hallast nú frekar að því, að
það sé sjaldgæfara en hitt, að
vilja eingöngu gleðja viðtak-
endur gjafanna.
Síðustu ár hefur það komizt tölu-
vert í tízku að vera að heiman
um jólin. Það er orðið mjög
algengt, að ekki sé unnið á
milli jóla og nýárs, og nota
því margir tækifærið til að
fara í ferðalög. Sóldýrkendur
fjölmenna á Kanaríeyjar, og
einnig eru skíðastaðirnir í
Suður-Þýzkalandi, Austur-
ríki og Sviss afar vinsælir.
En ég er nú svo gamaldags,
að mér finnst alltaf jóla-
legast að vera heima hjá mér
yfir jólin — eða þá á íslandi.