Morgunblaðið - 11.12.1983, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1983
Dýr mundi
Skafti allur ...
— eftir Jóhannes
Jónasson
Þúsundir manna skemmta sér
á öldurhúsum Reykjavíkur um
hverja helgi. Ýmsum þeirra
verður þó gleðin nokkuð enda-
siepp. Suma nær Bakkus að bera
ofurliði, aðrir ná að rífa ofan af
sorgum sinum, reiði eða afbrýði
og enn öðrum reynist erfitt að
hafa stjórn á skapbrestum sín-
um. Þannig mætti lengi telja.
Stór hluti þessara manna eru
góðborgarar sem dagfarslega
mega ekki vamm sinn vita. Eftir
á tekur endurminningin á sig
annarlegan svip sjálfsréttlæt-
ingar. Þetta á ekki síst við þegar
málin enda með afskiptum lög-
reglu.
Lögreglan þarf að sinna fjölda
slíkra tilfella hverja helgi. Þetta
er að jafnaði rútínuvinna, tilvik-
in oftast ótrúlega lík hvert öðru,
misskilningur, tillitsskortur eða
smámunasemi langt umfram
það sem annars gerist. Flest
málin má leysa með mátulegri
lipurð og festu án reiði eða æs-
ings. Stundum þurfum við að
beita valdi svo tóm gefist til að
greiða úr snuðrunni. Aðeins
stöku menn eru svo ærir að við
þurfum að vista þá til að þeir
verði ekki til skaða sjálfum sér
eða öðrum.
Af handtöku Skafta blaða-
manns Jónssonar og kæru hans
um illa meðferð hafði ég litlar
spurnir áður en ég las frásögn
hans sjálfs af atburðunum.
Bragurinn á frásögninni var
næsta kunnuglegur. Atburðirnir
áttu að hafa verið á þann veg að
illa samræmdist mannlegu eðli.
Ég get ekki ætlað Skafta Jóns-
syni það að sárna, reiðast eða
spekjast á annan hátt en aðrir
dauðlegir menn.
Allar fregnir af málunum síð-
an hafa aðeins náð að styðja
þessa skoðun mína.
Það er erfitt að henda fullar
reiður á hvernig áverkar hafa
myndast á þeim manni sem
margsinnis nær að lenda í átök-
um samkveldis.
Fyrir kemur að í lögrelguna
ganga menn sem fara fram af
nokkru offorsi á vettvangi.
Oftast er þetta vegna reynslu-
leysis þeirra, óstyrks eða jafnvel
ótta. Slíkir menn hafa ekkert í
lögreglustarfið að gera og þeir
kemba þar heldur ekki hærurn-
ar. — Þeir sem sóttu Skafta
Jónsson í Þjóðleikhúskjallarann
umrætt kvöld tilheyrðu ekki
þessum hópi. Þeir voru allir
reyndir menn og þekktir að ró-
semi.
í frásögn sinni bar Skafti
Jónsson sig upp undan fram-
göngu ákveðinna lögreglumanna
en var ekki að reyna að skella
skuld á heila stétt manna. En
þegar frekar var um málið fjall-
að í þeim blöðum er næst stóðu
þeim hjónum var eins og hlaupið
hefðu í menn illir andar.
Það getur verið erfitt fyrir
blaðamenn að höndla sannleik-
ann. Þeir vita þetta manna best
sjálfir. Hraðinn sem þarf við
fréttaöflun, nýnæmið og vand-
inn við að fá yfirsýn yfir það sem
e.t.v. er ekki um garð gengið, allt
þetta og fleira gerir þeim erfitt
fyrir. Kröfurnar til þeirra verða
sífellt meiri en þeir hafa í flest-
um greinum náð að svara þeim
með prýði.
Þrjár gryfjur þurfa blaða-
menn sérstaklega að varast er
„í skrifum fyrrgreindra
blaöa hafa verið teknir
upp þeir siðir, sem helzt
tíðkast í innstu myrkvið-
um kosningabaráttu, al-
hæfingar, dylgjur og af-
flutningur mála. Gróa
gamla hefur verið sett á
fréttavaktina og Hildiríð-
arsynir við að skrifa.“
þeir flytja lesendum sínum
fréttir. Þeir þurfa að gæta sín á
því að sannleikurinn lýtur oft
öðrum lögmálum en söluhæfni
frétta, í annan stað að láta ekki
einkaskoðanir eða hleypidóma
skekkja frásögnina og í þriðja
lagi getur sú verið freistingin að
láta stjórnmálaskoðanir eða
önnur þjóðfélagsviðhorf lita
frásögnina. Sem betur fer hefur
blaðamennska af þessu tagi ver-
ið á hröðu undanhaldi. Það er
þeim mun sorglegra að sjá alla
gömlu ósiðina tekna upp. Mörg-
um blaðamönnum mun hafa
blöskrað skrif Tímans og DV
undanfarna daga. Sumir þeirra
hafa ekki getað orða bundist.
f skrifum fyrrgreindra blaða
hafa verið teknir upp þeir siðir
sem helst tíðkast í innstu
myrkviðum kosningabaráttu, al-
hæfingar, dylgjur og afflutning-
ur mála. Gróa gamla hefur verið
sett á fréttavaktina og Hildiríð-
arsynir við að skrifa.
Slíka áróðursblaðamennsku
hafa menn víst réttlætt með því
að telja að tilgangurinn helgi
meðalið. Mér verður hins vegar
spurn hvaða tilgangur helgi
meðalið núna.
Grófustu skrifin eru þó í for-
ystugrein DV, ritaðri af Jónasi
Kristjánssyni. í greininni tutlar
hann aftur til ummæli af sama
tagi og blað hans birti um lög-
regluna í skrifum vegna neitun-
ar læknis að taka blóð úr starfs-
bróður sínum. — Hitt lætur Jón-
as liggja milli hluta að fyrir
skrifin um það mál var hann
dæmdur fyrir róg um heila stétt.
í forystugreininni telur hann
sig styrkja sinn málflutning með
tiivitnunum til annarra. Hann
tilfærir öfugsnúin ummæli úr
skýrslu sem tekin var saman
vegna óeirðanna í Brixton og
segir hún meira um hleypidóma
bresks þjóðfélags en um lögregl-
una. Þessa skýrslu virðist Jónas
hafa lesið á sama hátt og skratt-
inn les biblíuna. í annan stað
fullyrðir hann að ofbeldismenn
sækist eftir störfum við lög-
gæslu og segir það „alkunnugt
vandamál um allan heim“. Hér
þykist ég kenna að hann sé að
vísa til gamallar og þekktrar
hjáfræðiskýrslu sem átti að
sanna að í lögregluna sæktu
ofbeldismenn, í kennarastéttina
óféti en sadistar í hjúkrunar-
kvennastétt. Hún ætlar að reyn-
ast lífseig þessi tröllasaga.
Tvennu ná þeir fram, Jónas
Kristjánsson og þeir hinir sem í
þessum skrifum hafa staðið.
Annars vegar ná þeir að sverta
lögregluna almennt. Það eru
ætíð nógu margir tilbúnir að
trúa hinu versta. Hins vegar eru
þeir blaðamannastéttinni í heild
til skammar með þessum skrif-
um. Það er eins og þeir sjálfir
vita og byggja málflutning sinn
á, að heildinni er iðulega kennt
um asnastrik einstaklinga.
Ófræging tveggja stétta, — dýr
mundi Skafti allur ef svo skyldi
hver hinna.
Ýmis fleiri innlegg hafa komið
í málið frá einstaklingum, sumt
næsta skondið. Það er til dæmis
erfitt að sjá samhengið milli
Þorgeirs greinar Þorgeirssonar
og þess máls, sem hann mun þó
hafa ætlað sér að fjalla um, sbr.
frétt í Morgunblaðinu 9. desem-
ber, bls. 13.
Enn skondnari fannst mér þó
yfirlýsing Ástu Svavarsdóttur
vegna fréttatilkynningar frá
Rannsóknarlögreglu ríkisins. Ég
sá ekki betur en að hún gerði sig
bera að ritstuldi. Þarna virðist
aftur komin þjóðsagan um karl-
inn sem þóttist blindur en féll á
því að hann sagði að sér hefði
hevrst svartur ullarlagður detta.
I ummælum Skafta og Ástu
eftir fréttatilkynninguna er hún
sögð einhliða og hlutdræg. Af
þessu mætti ráða að á henni
væri slagsíða stéttvísrar hlut-
drægni. Haldi einhver það skýt-
ur sá hinn sami langt yfir mark-
ið. Þeir sem tilkynninguna
skrifa munu ekki vera mínir
kollegar, heldur stéttarbræður
við föður Skafta. Fer þá víst
skörin að færast upp í bekkinn ef
slíkum röksemdum á að beita.
Af sumum skrifum í þessu
máli má ráða að lögregluna
muni skipa menn með næsta
annarlegar hvatir. Fyrir það
getur mér reynst erfitt að
sverja. Það kann flestum að
þykja eitthvað bogið við menn
sem eru tilbúnir að gera að
ævistarfi vinnu á tíma sem
gengur þvert á þarfir eðlilegs
fjölskyldulífs og eiga aðeins al-
mennileg jól með sínum nánustu
á 6—8 ára fresti, starf sem í
besta falli er hundsað en oftast
vanþakkað. Vera má að sumum
finnist og þeir menn skrýtnir
sem hafa nennu til að vinna við
að aðstoða það fólk sem afgang-
urinn af samfélaginu hefur hrint
frá sér með viðbjóði, koma því í
húsaskjól, veita því einhverja
aðhlynningu og reyna, ef fært er,
að leita eftir betri samastað
fyrir það, eða þá að standa í að
hafa vit fyrir mönnum sem eru
um það ófærir sökum ölæðis eða
andlegs uppnáms. Sér í lagi
kynni flestum að þykja þeir
menn furðulegir sem hafa að
ævistarfi svo heilsuspillandi
vinnu og lýjandi að hún veitir
þeim mun styttri ævidaga en
öðrum mönnum, þar sem vakta-
vinnumennirnir geta búist við
meðalævilengd vel undir sex-
tugu.
Jóhannes Jónasson er lögreglu-
maður í Reykjavík.
Hver man ekkí
eftir Elíasi
úr Stundinni okkar ?
ELÍAS — fyrirmynd annarra barna
(eöa hitt þó heídur) er á förum til Kanada
med pabba og mömmu. En Magga móða —
sem raunar er móöursystir mömmu — er
ekkert á því aö slefiþa þeim úr landi. Og
auövitaö lendir þaö á Elíasi aö glíma viö
Möggu.
ELÍAS — Hver man ekki eftir stráknum
úr Stundinni okkar? Nú hafa Auöur Har-
alds og Valdís Óskarsdóttir samiö bók um
stráksa sem Brian Pilkington myndskreytir
afsinni alkunnu snil/d.
EI.ÍAS — er liötœkur viö margt og lcetur
engan vaöa ofan í sig. Svo mikiö er víst.
Kr. 348.2 S
AUK hf Auglysingastofa Kristinar 83 82
121 Reykjavík Sími 12923-19156