Morgunblaðið - 25.11.1984, Blaðsíða 2

66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1984
SVIPMYND Á SUNNUDEGI/Desmond Tutu
„Hugsjónamenn eru ekki
alltaf sjálfum sér samkvæmir
Uthlutun Friðarverð-
launa Nóbels i ár til
suður-afríska prests-
ins Desmond Tutu
gæti að margra dómi orðið
málstað svertingja i landinu til
framdráttar, en samt eru þær
skoðanir líka á kreiki að Tutu sé
of hófsamur í málflutningi sín-
um, að stjórnin í Suður-Afríku
muni hreinlega skella skollaeyr-
um við þeirri viðurkenningu sem
i úthlutuninni felst og þeirri
gagnrýni sem hún er á stjórn-
arstefnu landsins.
Meðal svertingja í Suður-
Afríku, sem eru 21 milljón tals-
ins, eru deildar meiningar um
málið, ekki síður en hjá hvítum.
Samt halda ýmsir samstarfs-
menn Tutu því fram, að þetta
verði óhjákvæmilega til fram-
dráttar kröfum svertingja um
jafnan rétt í landinu og úthlut-
unin sé mikið áfall fyrir aðskiln-
aðarstefnu stjórnarinnar.
Nthato Motlano, sem er í
fyrirsvari svokallaðs Soweto-
hóps, hefur til að mynda sagt að
svertingjar hafi að miklum
meirihluta fagnað óspart, og
ekki blandist neinum hugur um
að Tutu sé sá sem mests trausts
nýtur og mestrar virðingar á al-
þjóðavettvangi af forvígis-
mönnum svertingja í landinu.
Motlano fullyrðir að í augum
svertingja sé Tutu talsmaður
þeirra og hetja. í augum margra
hvítra manna er litið á hann sem
æsingamann. Það sýnir kannski
öðru betur ofstækið meðal hvíta
minnihlutans sem öllu ræður i
landinu, því að Tutu hefur jafn-
an hvatt mjög eindregið til að
reynt væri að ná fram réttindum
með friði og samningum. í
brezka blaðinu Observer á dög-
unum var sagt að innan hans
eigin safnaðar séu margir sem
staðhæfi kinnroðalaust, að þeir
séu hatursmenn hans, vegna
baráttu hans. Hvað ríkisstjórn
landsins snertir er Tutu ekki að-
eins öfgamaður og æsingasegg-
ur, heldur hefur verið unnið að
því leynt og ljóst að koma því
inn hjá þorra fólks, að Tutu væri
geðsjúkur og hygði á samsæri
gegn stjórninni. Stjórnin hefur
staðhæft að Tutu væri verkfæri í
höndum erlendra aðila, meðal
annars Sovétrikjanna, Samein-
uðu þjóðanna, Alkirkjuráðsins
og forsvarsmanna Þriðja heims-
ins og ætti ekki hvað minnstan
þátt i hversu mikilli gagnrýni
Suður-Afríka hefur sætt á al-
þjóðavettvangi og verið beitt að-
gerðum sem hafa átt að duga
eitthvað til að fá stjórnina til að
breyta ósæmilegri aðskilnað-
arstefnu sinni.
Auðvitað hljómar þetta frá-
leitlega en er engu að siður rétt.
Og bendir þar með einnig til að
stjórnvöld beri kviðboga fyrir
þvi að landið einangrist enn
meira en þegar er.
Desmond Tutu er annar suð-
ur-afríski svertinginn sem fær
Friðarverðlaun Nóbels, en áður
hafði Albert -Luthuli, leiðtogi
Afriska þjóðarráðsins, hlotið
þau árið 1960. Luthuli var aldr-
aður orðinn þegar hann fékk
verðlaunin, hann sætti alls kyns
áreitni eftir úthlutunina og var
að lokum komið fyrir kattarnef
sjö árum síðar.
Ýmsir álita að Tutu muni eiga
á hættu að stjórnin reyni hvað
hún geti til að torvelda honum
að koma skoðunum sinum á
framfæri, i enn ríkara mæli en
gert hefur verið fram að þessu.
Þó segja ýmsir, aö stjórnvöld
muni ekki treysta sér til þess
vegna þeirra breytinga sem hafi
orðið i hinu alþjóðlega and-
rúmslofti síðustu áratugina.
Suður-afrísk stjórnvöld glíma
við þann vanda að æ færri riki
heims fást til að hafa samskipti
við hana, og það myndi verða
henni enn meiri hnekkir, ef
Desmond Tutu yrði beittur ein-
Grkibiskupinn af Kantarborg
Robert Runice óskar Des-
mond Tutu til hamingju eftir
að tilkynnt hafði verið um út-
hlutun Friðarverðlauna
Nóbels.
hverjum þvingunum eða áreitni
sem gætu leitt til þessa.
Desmond Mpilo Tutu er fimm-
tíu og tveggja ára og fæddur í
gullnámubænum Klerksdorp,
sem er fyrir vestan Jóhannes-
arborg. Nafnið Mpilo þýðir Iíf á
Sisotho, móðurmáli hans, og
hann var skírður því nafni,
vegna þess að hann var veik-
burða og var ekki búizt við að
honum yrði langra lífdaga auðið.
Hann hefur sjálfur sagt, að
þetta hafi orðið til að kveikja
með honum heita trú. Þegar
hann óx úr grasi hafði hann þó
fyrst í hyggju að leggja fyrir sig
læknisfræðinám. Hann fékk inn-
göngu í skólann, en foreldrar
hans höfðu ekki efni á því að
greiða þau skólagjöld sem til-
skilin voru. Hann varð þá kenn-
ari og vann einnig að ýmsum
trúboðsskólum fram til 25 ára
aldurs. Árið 1957 ákvað stjórnin
að leggja trúboðsskólana undir
ríkið og koma upp sérstöku og
aöskildu skólakerfi fyrir svert-
ingja. Þetta varð til þess að Tutu
lagði kennsluna á hilluna.
Hann hefur sjálfur sagt í við-
tali nýlega, að hann hafi ekki
talið sig hafa fengið köllun til að
ganga í þjónustu kirkjunnar.
Hins vegar hafi sér fundizt
liggja beinast við að hann freist-
aði þess að leggja fyrir sig guð-
fræðinám.
Hann hafði engu að síður hlot-
ið kristið uppeldi. Móðir hans
var trúuð kona, að hans sögn, og
hann dáðist mjög að dugnaði
hennar. Hún hafði enga mennt-
un hlotið, en vann eins og ber-
serkur við ræstingar og fleiri
störf sem til féllu. Faðir hans,
sem var kennari, var strangur og
hélt uppi aga á heimilinu. Hon-
um var gjarnt að gripa til lík-
amlegra refsinga, ef börnin
óhlýðnuðust, en móðirin reyndi
þá jafnan að sefa reiði hans og
sætta börnin. „Kannski ég hafi
erft einhverja þá eiginleika frá
henni," segir hann sjálfur. „Eða
ég tileinkaði mér þá, því mér
fannst framkoma hennar vit-
urmannleg og bera vott um víð-
sýni og þroska."
Fjölskyldan hafði flutzt til Jó-
hannesarborgar, þegar Tutu var
tólf ára. Móðir hans réð sig þá að
mötuneyti skóla fyrir blind börn
og fjölskyldan bjó í íbúð við skól-
ann. Hann segir að þá hafi hann
fengið áhuga á málefnum þeirra
sem bjuggu við fötlun af ein-
hverjum toga. Um þetta leyti
hitti hann einnig þann mann
sem hann segir að hafi haft
meiri áhrif á sig en nokkur ann-
ar, Trevor Huddleston, sem var
hvítur prestur í svertingjagettó-
inu í Soffíubæ. Huddleston er nú
erkibiskup i ensku kirkjunni og
forseti samtaka þeirra í Bret-
landi sem berjast gegn kyn-
þáttastefnu Suður-Afríkustjórn-
ar.
Tutu nam við prestaskóla í
grennd við Jóhannesarborg.
Hann hélt síðar til London og
var þar við framhaldsnám. Þeg-
ar hann sneri aftur til Suður-
Afríku varð hann fljótlega bisk-
up af Lesotho og árið 1978 varð
hann framkvæmdastjóri kirkju-
ráðs Suður-Afríku. Þar með varð
hann talsmaður þeirra 13 millj-
óna kristinna sem búa í landinu.
Að vísu drógu þrenn samtök sig
út úr ráðinu þegar hann tók við í
mótmælaskyni.
Tutu segir aðspurður að hann
beri ekki kala til hvítra manna,
þrátt fyrir allar þær þjáningar
sem svartir meðbræður hans
hafi orðiö að þola af þeirra völd-
um. Tutu segir, að hann hafi ver-
ið svo lánsamur, að á uppvaxtar-
árum sínum hafi hann kynnzt
mörgum hvítum mönnum, sem
reyndust honum betur en nokkr-
ir aðrir á ævinni og það kunni að
hafa haft sín áhrif.
Tutu segist vera hugsjóna-
maður. Og þar með sé hann held-
ur ekki praktískur og ekki held-
ur alltaf sjálfum sér samkvæm-
ur. „Hugsjónamenn geta ekki
verið sjálfum sér samkvæmir, og
það hefur á stundum gert mér
erfitt fyrir," viðurkennir hann.
Hann segist ekki líta á sig sem
pólitískan leiðtoga heldur and-
legan. En væntanlega vikst hann
efeki undan þeim kröfum sem
landar hans svartir og hvftir
fylgismenn gera til hans nú. Og
þrátt fyrir hugsjónir er hann
samt að eigin sögn raunsær og
fjarri því að vera málskrúðs-
maður né lýðskrumari. Umfram
allt er hann heiðarlegur og ein-
lægur með ákaflega sterka rétt-
lætiskennd.
Samantekt: Jóhanna Kristjónsdóttir
VÖRUBÍLAR TIL SÖLU:
Höfum til sölu eftirtaldar Scania vörubifreiöar:
Scania LBT-141, árgerð 1980,
ekinn 195 þús.
Scania T-112, árgerö 1981, ekinn
137 þús.
Scania LBT-141, árgerð 1979,
ekinn 300 þús.
Góð greiðslukjör á öllum bílum
ímifitf h.f.
Skógarhlíö 10, Rvík.