Morgunblaðið - 24.08.1985, Qupperneq 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1985
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1985
2É
iltofigtiiiltfftfeife
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 35 kr. eintakiö.
Fjármálaráðherra
og varnarsamningur
Albert Guðmundsson, fjár-
málaráðherra, sagði í
blaðaviðtali í fyrradag, að
hann mundi láta kanna, hvort
varnarliðið á Keflavíkurflug-
velli brjóti ákvæði varnar-
samningsins um gjaldeyrismál
og túlkar þau ákvæði á þann
veg, að varnarliðið hljóti að
greiða liðsmönnum sínum laun
í íslenzkum krónum og að við-
skipti þeirra öll skuli fara
fram í íslenzkri mynt.
Þegar fjármálaráðherra lét
fara fram nákvæma tollskoðun
á flutningi til varnarliðsins
var um að ræða starfssvið, sem
heyrir undir ráðherrann. Öðru
máli gegnir um yfirlýsingar
um gjaldeyrisviðskipti varn-
arliðsins. Þar er Albert Guð-
mundsson að fjalla um mál-
efni, sem falla undir starfssvið
viðskiptaráðherra og utanrík-
isráðherra. Þess vegna er ekki
hægt að líta á ummæli ráð-
herrans um þetta efni sem at-
hugasemd fagráðherra, heldur
er þar um pólitískar yfirlýs-
ingar að ræða.
Fjármálaráðherra einskorð-
ar sig ekki lengur við ábend-
ingar um kjötinnflutning á
vegum varnarliðsins. Hann
gerir nú almennar athuga-
semdir um varnarsamninginn
sem slíkan. Þá eru þessar um-
ræður auðvitað komnar út í
allt annan farveg en í upphafi.
Sjálfstæðisflokkurinn mótaði
þá stefnu, sem fylgt hefur ver-
ið í 34 ár í öryggismálum þjóð-
arinnar. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur ráðið þessari stefnu,
hvort sem flokkurinn hefur
verið í stjórn eða stjórnar-
andstöðu. Þetta hefur m.a.
byggzt á mjög víðtækum
stuðningi þjóðarinnar og al-
gerri samstöðu innan Sjálf-
stæðisflokksins um stefnu-
mörkun og framkvæmd henn-
ar. Ef einstakir forystumenn
Sjálfstæðisflokksins á borð við
Albert Guðmundsson, fjár-
málaráðherra, telja tímabært
að gera breytingar á varnar-
samningnum eða framkvæmd
hans, verður að gera þá kröfu
til þeirra sem ábyrgra stjórn-
málamanna, að þeir ræði þær
hugmyndir sínar með eðli-
legum hætti á vettvangi Sjálf-
stæðisflokksins og að þar verði
sköpuð samstaða um slíkar
breytingar, ef menn á annað
borð telja þær nauðsynlegar.
Hvorki stuðningsmenn Sjálfst-
æðisflokksins né sá meginþorri
þjóðarinnar, sem styður varn-
arsamstarfið við Bandaríkin,
munu þola forystumönnum
Sjálfstæðisflokksins að koma
fram sem sundraður hópur í
þessu örlagamáli.
Augljóst er að fjármálaráð-
herra hefur gersamlega mis-
skilið ákvæði varnarsamnings-
ins um gjaldeyrismál. Sverrir
Haukur Gunnlaugsson, skrif-
stofustjóri varnarmálaskrif-
stofu, sýndi fram á það í Morg-
unblaðinu í gær, að þau ákvæði
varnarsamningsins, sem fjár-
málaráðherra gerir athuga-
semdir við, eiga við um ís-
lenzka starfsmenn varnarliðs-
ins, en ekki liðsmenn þess.
Staðreyndin er sú, að í öllum
meginatriðum hefur varnar-
samningurinn og þær breyt-
ingar, sem á honum hafa verið
gerðar, staðist tímans tönn og
gefizt vel. Það er óþurftarverk
hið mesta að þyrla upp mold-
viðri um þetta viðkvæma mál.
Stuðningur mikils hluta þjóð-
arinnar við varnarsamninginn
við Bandaríkin er afdráttar-
laus. Á því hefur engin breyt-
ing orðið.
Fasteignir og
raunvextir
Aíðustu misserum hefur
orðið umtalsverð breyting
á fasteignamarkaðnum. Víða á
landsbyggðinni hefur fast-
eignaverð ýmist lækkað í
krónutölum eða staðið í stað. Á
höfuðborgarsvæðinu, þar sem
fasteignaverð hefur löngum
verið hæst, hefur þess gætt að
verðlag á stærri fasteignum
hefur ekki fylgt verðlagsþróun
og sala á slíkum eignum verið
mjög hæg. Nú berast þær
fréttir að verulegs samdráttar
gæti í húsbyggingum og for-
ystumenn byggingariðnaðar-
manna telja jafnvel alvar-
legasta ástand framundan í
byggingariðnaði frá því 1968.
Þessi þróun þarf ekki að
koma á óvart. Reynsla annarra
þjóða er sú, að háir raunvextir
leiði til lækkandi fasteigna-
verðs. Dýrir peningar leiða til
minni eftirspurnar og minnk-
andi eftirspurn leiðir til lækk-
unar verðlags. Á móti getur
komið að minna framboð á
eignum ýti verði upp.
Háir raunvextir hafa óhjá-
kvæmilega vissar grundvallar-
breytingar í för með sér. Litlar
líkur eru á því, að raunvextir
lækki að ráði hér á íslandi á
næstunni. Afleiðingin eða ár-
angurinn verður sá, að bæði
einstaklingar og fyrirtæki
munu hugsa sig um tvisvar áð-
ur en lagt er út í fjárfestingu
og áreiðanlega verður betur
vandað til fjárfestinga en áð-
ur.
ÖgtaíEfM ináD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 301. þáttur
Kristján frá Djúpalæk skrif-
ar svo:
„Kæri Gísli Jónsson!
Alltaf dáist ég að þolgæði
ykkar varnarmanna fyrir móð-
urmáli okkar, jafnvonlaus sem
sú barátta sýnist. íslenskan
breytist hratt nú, enskan verð-
ur sennilega orðin aðalmál hér
um næstu aldamót. Verst er að
það eru menn í æðstu embætt-
um sem lakast eru máli farnir.
Þótti þér ekki fagleg til-
kynning frá vegamálastjóra í
útvarpi 12/8: Vegna lagningu á
klæðningu — margendurtek-
ið? Ellegar 1 Degi sama dag:
Við vorum að versla okkur
matvöru. Og í DV hinn 11/8:
Ansi er ég hræddur um að
sumum kunni að svima.
Hitt er þó alvarlegra hve
menn staulast nú áfram á
hækjum hjálparsagna. Ég tek
aðeins eitt dæmi af hundrað,
þ.e. úr smáklausu frá því um
helgina — frétt frá Borgar-
spítala um kaup á lengingar-
tækjum: Ef góðgerðarstofnun
myndi flytja tækin inn ... En
ef við myndum panta þau ...
líklega myndu tækin komin til
landsins i haust (i stað flytti,
pöntuAum, yrAu). Slíkt orðalag
er daglegt brauð þótt þetta sé
mér nærtækast nú.
Annað þykir mér mjög áber-
andi upp á síðkastið, einkum í
útvarpi og sjónvarpi (og eru
þulir verstir), en það er að
sleppa eignarfalls s og r, t.d. í
samsettum orðum: Árne(s)-
sýsla, Stjórna(r)ráð, Alþing-
i(s)menn, sóla(r)lag; þetta eru
einstök dæmi af mörgum verri.
Þá má nefna notkun orðsins
Þ“. hvar við sögðum maAur: l»ú
gengur nú bara ekki inn á
leiksvið ... Þú ert illa settur
þar mállaus. Maður er illa
settur! Þessi notkun „þú-sins“
er svo almenn í ræðu og riti að
mann óar við.
Allt þetta er þér án efa ljóst
og svo margt og margt fleira.
En það væri að æra óstöðugan
að telja það allt upp. Mjög
særir mig t.d. að nota alltaf
orðið finnst í stað þykir. Þau
merkja í mínum hug alls ekki
nákvæmlega það sama. Og svo:
Ég elska að gera þetta eða hitt!
„Guð hjálpi guði,“ sagði
Matthías. Guð hjálpi móður-
máli okkar, segi ég, einkum í
meðförum hinna lærðu.
Með baráttukveðjum."
★
Ég þakka bréf og baráttu-
kveðjur. Auðvitað höldum við
baráttunni áfram og heyjum
hana til sigurs. Ég er ekki trú-
aður á að íslenska verði neitt
aukamál hér á landi um næstu
aldamót. Þar koma ekki síst til
áhrif bókmenntanna, áhrif
manna eins og Kristjáns frá
Djúpalæk, sem hafa gert það
að ævistarfi sínu að rækta og
prýða garð móðurmálsins. Að
öðru leyti ætla ég ekki að gera
athugasemdir við bréf hans
gott. Taki þeir sneið sem eiga
og reyni að gera betur.
★
Víkur nú sögunni til Vest-
mannaeyja. Þar er Haraldur
Guðnason enn á verði um móð-
urmálið. Ekki gefst hann upp í
baráttunni, fremur en við
Kristján, og sendir þættinum
bréf því til staðfestingar:
„Heill og sæll Gísli Jónsson.
Varla er tiltökumál þótt
mönnum verði stöku sinnum
„fótaskortur á tungunni" eins
og einhver átti einhvern tíma
að hafa sagt. Málfar sumra
„stjórnenda" á rás 2 þykir ekki
til fyrirmyndar. En sjaldan er
minnst á þá sem láta „ljós“ sitt
skína á rás 1. Nokkur dæmi,
sum orðin gömul:
„Hvað heldurðu að olli því?“
Spurt í morgunútvarpi í jan.
1984.
„Hvert ert þú á leiðinni?" í
sama útvarpi í febrúar 1984.
„Hvar verslar þú fatnað?"
Spurt í síðdegisútvarpi.
„Við megum láta okkur
hlakka til.“ íþróttafréttamað-
ur í sept. 1984.
I fréttum útvarps að kvöldi
29.3. ’84 var lýst einhverjum
mat sem var „með margs kon-
ar brögðum og lykturn".
Namminamm.
Einn „okkar manna" sagði í
mars sl. að hann vildi ekki
„lofa stórum sólskinum". Aldr-
ei var talað um stórt sólskin í
minni sveit. En þar í sveit var
talað um sólskin, nú segja
margir: Það var sól í dag. Og
ferðaskrifstofur auglýsa ferðir
„í sólina".
„Ég dreymdi bara ágæt-
lega,“ sagði tónlistarmaður i
útvarpi 7. febr. Námsmaður í
Amsterdam sagði, að „mestur
hluti þess fés“ færi til þessa
eða hins.
í morgunútvarpi nýlega
sagði, að ráðin hefði verið ný
þula til starfa í sjónvarpi. Er
ekki maðurinn þulur hvort
sem hann er karl eða kona?
í kvöldfréttum fyrir nokkru
var talað um að einhver hefði
„tekið yfir“ fyrirtæki eða
stofnun. Og ársgrundvöllurinn
virðist enn traustur á þeim bæ.
Stærðargráðan á undanhaldi?
„Lambalærin slá í gegn.“
Auglýsing í útvarpi 2/4. Þar
kom að því!
Þjóðviljinn: Fundur um
skipulagsmál verkalýðshreyf-
ingarinnar: „Helgi Guð-
mundsson mun leggja þennan
fund upp.“ Hvernig lagði Helgi
fundinn upp?
Með góðri kveðju og þökk
fyrir þættina."
★
Ég var að lesa gamlan
kveðskap og rakst á þetta er-
indi í barnagælu sem nefnd
hefur verið Ljúflingsdilla:
Hirðum um háð eigi:
höfum Péturs vísu.
Það veitir lið lítið
Ijótu að svara hrópi.
Fyrirgefum gjarna
grimmar bakslettur.
Oll mun einn dæma
orðin hin sögðu.
Getið þið sagt mér hver Pét-
ur er í 2. línu og hvað sú brag-
lína merkir í heild sinni?
Stefnt að því að hún verði tekin í notkun að 20 mánuðum liðnum
Nýja flugstöAin
Morgunblaðið/Júlfus
Því var fagnaA f gær aA flugstöAin er risin f fulla hæð.
þess að greint yrði milli farþega-
flugsins og starfsemi varnarliðs-
ins. Að endingu sagði Geir að
nýja flugstöðin yrði til þess að
þeir mörgu farþegar, sem eiga
einungis viðkomu hér á landi,
kynntust landi og þjóð með þeim
hætti sem sæmd væri að.
Sverrir Haukur Gunnlaugs-
son, formaður byggingarnefndar
flugstöðvarinnar skýrði frá því
að næstkomandi mánudag hæf-
ist afhending á útboðsgögnum
vegna innréttingaráfanga
flugstöðvarinnar, en þar er um
stærsta byggingaráfanga
mannvirkisins að ræða. Það kom
fram í ræðu Sverris að bygg-
ingarnefnd hefur fengið Leif
Breiðfjörð, listamann til þess
gera glerlistaverk, sem komið
verður fyrir í biðsal flugstöðvar-
innar og ákveðið hefur verið aft_
efna til samkeppni meðal ís-
lenskra listamanna um gerð
listaverka sem staðsett verði
utanhúss við aðkomuna að
flugstöðinni.
Páll Sigurjónsson forstjóri
ístaks tók einnig til máls, en ís-
tak hefur séð um uppsteypu
flugstöðvarinnar.
Bandaríkjamenn greiða tæpan
helming af kostnaði við upp-
byggingu flugstöðvarinnar.
Flugstöðin verður til sýnis al-
menningi í dag og á morgun eftir
hádegi. Ferðir verða frá stöð
Sérleyfisbíla Keflavíkur í Kefla-
vík að flugstöðvarbyggingunni.
NÝJA flugstöAin á Keflavíkur-
flugvelli er nú risin í fulla hæA og í
gær voru aAilum sem aA fram-
kvæmdunum hafa staAiA og gest-
um kynntar framkvæmdirnar.
„ÞaA er gömul og gróin venja að
gera sér dagamun þegar mann-
virki hafa náð fullri hæð. Það er
gert til þess að gleðjast yfir þeim
áfanga sem náðst hefur og hvessa
viljann til þess að Ijúka mannvirk-
inu sem fyrst svo það komi að til-
ætluðum notum. Eg vil þakka öll-
um sem að þessum framkvæmdum
hafa staðið og heita á ykkur að láta
ekki deigan síga og sjá til þess að
flugstöðin verði tekin í notkun að
20 mánuðum liðnum,“ sagði Geir
Hallgrímsson, utanríkisráðherra,
meðal annars við þetta tækifæri.
Framkvæmdir hófust við
flugstöðina 7. október 1983 og
gert er ráð fyrir að hún verði
fokheld í október í haust og verð-
ur þá byggingarkostnaðurinn
orðinn 500 milljónir íslenskra
króna. Heildarkostnaður að
meðtöldum svæðislögnum er tal-
inn nema rúmum 1700 milljón-
um og er vonast til að hægt verði
að taka flugstöðina í notkun full-
búna í apríl árið 1987. Stærð
flugstöðvarinar verður þá 12.284
fermetrar á tveimur hæðum með
farþega-, þjónustu og skrifstofu-
rými, auk landgangs sem verður
1.812 fermetrar. Til saman-
burðar er núverandi flugstöðvar-
bygging um 7 þúsund fermetrar.
Geir HaHgrímsson, nUnrfkkráAberra I hópi gesU.
Nýja flugstöðin
fokheld í haust
Skógræktarátak á höfuðborgarsvæðinu:
Gróðursetja á eitt tré fyrir
hvern íbúa árlega næstu 5 ár
STJÓRN Samtaka sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu hefur ákveðið
að gangast fyrir miklu skógræktar-
átaki á næstu árum. Átakið felur í sér
að hvert sveitarfélag á svæðinu, sem
nær frá Straumsvík upp í Hvalfjarð-
arbotn, geri áætlun til 5 ára um
skógrækt með það að markmiði að
árlega verði gróðursett á svæðinu
a.m.k. eitt tré fyrir hvern íbúa þess,
en þeir munu nú vera rúmlega
130.000 talsins.
Gert er ráð fyrir að ræktun
runna og trjáa verði gerð ítarleg
skil í öllum skipulagsáætlunum og
byggingaleyfum og skipuleg trjá-
vernd verði tekin upp.
Áætlun þessi er árangur af starfi
nefndar, sem samtökin skipuðu ár-
ið 1982 til að vera sveitarstjórnum
til ráðuneytis um mótun og fram-
kvæmd skógræktarstefnu fyrir
þéttbýlið á höfuðborgarsvæðinu. 1
nefnd þessari sátu Áuður Sveins-
dóttir landslagsarkitekt, Birgir H.
Sigurðsson skipulagsfræðingur,
Steinþór Einarsson garðyrkjustjóri
og Þórður Þ. Þorbjamarson borg-
Frá kynningarfundinum á Hótel Borg I gær um skógrækUriUkiA.
arverkfræðingur, sem var formað-
ur hennar.
Júlíus Sólnes formaður Samtaka
sveitarfélaga á höfuðborgarsvæð-
inu, Gestur Ólafsson framkvæmda-
stjóri Skipulagsstofu höfuðborg-
arsvæðisins og Þórður Þ. Þorbjarn-
arson kynntu þetta fyrirhugaða
átak fyrir sveitarstjórnarmönnum,
skógræktarmönnum og blaða-
mönnum á fundi á Hótel Borg I
gær.
Þar kom fram að meginmark-
miðið er að gera svæðið vistlegra
og byggilegra með því að auka trjá-
rækt og verður sérstök áhersla lögð
á að planta trjám á opin svæði inn-
an þéttbýlissvæðanna. Er meining-
in að planta trjám sem eru 1—1 'k
metri að hæð, því skilyrði eru of
erfið fyrir litlar plöntur.
Gestur Ólafsson lagði á það sér-
staka áherslu að nauðsyn væri á að
góð samvinna skapaðist milli sveit-
arstjórnarmanna, skógræktar-
manna og annarra áhugamanna
um að undirbúa þetta átak vel svo
árangur yrði sem bestur og því
væri þetta kynnt nú, svo nota
mætti veturinn til undirbúnings og
hefja framkvæmdir af krafti að
vori.
Gefinn hefur verið út litprentað-
ur bæklingur þar sem þetta átak er
rækilega kynnt og gerð grein fyrir
ýmsum nytsamlegum upplýsingum
varðandi trjárækt. Bæklingurinn
verður til sölu hjá Skipulagsstofu
höfuðborgarsvæðisins að Hamra-
borg 7 í Kópavogi og þar eru nánari
upplýsingar veittar.
Aðkoma og brottför farþega í
nýju flugstöðinni verður frá
neðri hæð byggingarinnar og
verður farangursskali fyrir
miðju. Auk aðstöðu fyrir farþega
er fyrirhuguð ýmis almenn þjón-
usta og aðstaða fyrir starfsfólk á
þessari hæð. Á efri hæð verður
biðsvæði (transit) fyrir miðju,
en gengið verður af þeirri hæð
um landgang út í flugvélar. Á
efri hæð verða ennfremur
skrifstofur og verslanir ásamt
fríhöfn, veitingasölu, mötuneyti
og eldhúsi. Hægt verður að
stækka flughöfnina til norðurs
ef þörf krefur. Slík stækkun
myndi tvöfalda afkastagetu
hennar. Hægt verður að afgreiða
sex flugvélar samtímis við nú-
verandi landgang, en hann má
lengja og verður þá hægt að af-
greiða tvöfalt fleiri flugvélar.
Geir Hallgrímsson sagði að
einkum fernt ynnist með bygg-
ingu nýju flugstöðvarinnar. í
fyrsta lagi yrði þokkaleg aðstaða
fyrir farþega, sem gert er ráð
fyrir að verði 550 þúsund á þessu
ári, en aðstaðan í núverandi
flugstöð væri fyrir neðan allar
hellur. í öðru lagi yrði starfs-
fólki búin þolanleg aðstaða, en
það innti af höndum ábvrgðar-
fullt og erilssamt starf. I þriðja
lagi yrði flugstöðin til þess að
styrkja atvinnuuppbyggingu á
Suðurnesjum og þann byggðar-
kjarna sem fyrirhugað væri að
risi í nágrenni hennar. Síðast en
ekki síst yrði nýja flugstöðin til
„Fljótræði að draga
allsherjarályktanir“
— segir Magnús Gústafsson, forstjóri
Coldwater um muninn á ferskfiskverði
hér á landi og í Bretlandi
„ÉG VEIT ekki hvaó Ásgeir á viA. ÞaA er nærtækara aA þaA komi í Ijós hvert
hið raunverulega ástand er í þessum málum en verið sé með einhverjar
hugmyndir um það að einhvers staðar sé leki,“ sagði Magnús Gústafsson,
forstjóri ('oldwater í Bandaríkjunum er MorgunblaðiA bar undir hann uro.
mæli Ásgeirs Guðbjartssonar, skipstjóra á GuAbjörginni, þess efnis að veró*
mismunurinn á ferskfiski í Bretlandi og á íslandi „hljóti aó leka einhvers
staöar niður á leióinni", eins og þaó er orðað.
„Það er fljótræði að draga ein-
hverjar allsherjarályktanir hvað
þetta snertir. Þó ég sé ekki sér-
fróður um fiskmarkaðinn í Bret-
landi skilst mér þó að þar hafi ríkt
óvenjulegar markaðsaðstæður
meðal annars vegna aflabrests í
Norðursjó. Það eru ekki mörg ár
síðan lítið var um fisksölur á
Bretlandsmarkað vegna þess
hversu óhagstætt það var,“ sagði
Magnús ennfremur. Hann sagði
uppboðsmarkað eins og þann sem
væri í Bretlandi mjög fljótan að
fara upp þegar framboð minnkaði,
en að sama skapi væri verðið fljótt
að fara niður á við strax og fram-
boðið yrði of mikið.
Magnús sagði íslenskan fisk á
Bandaríkjamarkaði seljast á
hæsta verði sem þekktist og sem
dæmi um kostnað af sölu neyt-
endaflaka, þá væri hann 11%, sem
gæti ekki talist mikið. Þar af færu
5% til umboðsmanna Coldwater.
Þar gæti því ekki verið að leita
skýringarinnar á umræddum leka.
„Fiskurinn í hafinu er auölind í
eigu allrar þjóðarinnar og það er
spurning sem sífellt þarf að vera
að endurskoða svarið við, hvernig
hann nýtist þjóðinni í heild sem
best. Það er langstærsta efna-
hagslegt mál íslendinga, hvernig
við ráðstöfum þeim afla sem
fáum úr sjónum og þýðingarmikið
að þessi mál séu sífellt til um-
ræðu,“ sagði Magnús.
Hann sagði fisk vera lúxusvöru í
Bandaríkjunum og því miður væri
ekki sjáanlegt að verðið myndi
hækka á næstunni. Hins vegar
væri möguleiki á hækkun ef fisk-
urinn væri unnin meira h jg.
heima, en til þess skorti fólk t
fiskvinnsluna.