Morgunblaðið - 10.12.1985, Page 48

Morgunblaðið - 10.12.1985, Page 48
48 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR10. DESEMBER1985 Hvar er Halley-halastjarnan? Kortið sýnir hvar halastjarna Hallevs er stödd miðað við fastastjörnurnar á fimm daga fresti frá 5. desember til 30. desember. Áttir á kortinu og hæð fastastjarna yfir sjóndeildarhring miðast við að athugandinn sé í Reykjavík og að klukkan sé 8 að kvöldi hinn 8. desember (eða 7 að kvöldi 23. desember). Halastjarnan er sem stendur í fiskamerki, en í því merki er lítið um bjartar stjörnur. Hún er auðfundin í litlum sjónauka sem þokukenndur blettur. Við góð skilyrði er unnt að greina hana með berum augum. í kvöld (10. desember) verður hún í hásuðri frá Reykjavík kl. 19.52, 32 gráður yfir sjóndeildarhring. Þorsteinn Sæmunds- son stjörnufræðingur teiknaði kortið fyrir Morgunblaðið. Sagan af Shevchenko, grein IV. - Sviptingar á alþjóðavettvangi — eftir Arna Sigurðsson Árið 1960 sigldi Shevchenko ásamt Krútsjeff og ýmsum fyrir- mönnum landa Varsjárbandalags- ins á sovéska farþegaskipinu Balt- ika frá Kalingrad áleiðis til New York á allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna. Hann segir svo frá í æviminningum sínum: „Aðeins 29 ára að aldri er ég var aðeins nýliði í utanríkisþjónustunni fékk ég hið einstæða tækifæri að vera falið *" það verkefni að vera aðalritara flokksins og leiðtoga Sovétríkj- anna innan handar við tillögugerð er leggja skyidi fram á allsherjar- þinginu og stefna að algjöru af- námi nýlendustefnu og algerri afvopnun." Á leiðinni yfir hafið segir Shev- chenko að ýmislegt hafi gerst er hafi varpað skýru ljósi á Krútsjeff, skapgerð hans, veikleika og styrk. Það verðu’r ekki tíundað hér en þó getið atburðar er hafði djúptæk áhrif á hinn unga og upprennandi diplómat. Málefni Kongó voru Krútsjeff til mikillar armæðu. Alla leið til New York var hann með hugann við þetta Afríkuríki. Hann hafði áhyggjur af afskiptum Sameinuðu þjóðanna af málum Kongó, sérstaklega hafði hann andúð á aðgerðum friðargæslu- sveita samtakanna svo og afskipt- um aðalritara Sameinuðu þjóð- anna, Dag Hammarskjöld, af mál- inu. „Ég hræki á SÞ,“ sagði Krútsj- eff eitt sinn í bræði. „Þetta eru ekki okkar samtök. Þessi einskis nýti Ham (rússneska orðið yfir rudda, dóna, óheflaðan mann eða sveitadurg, notað af Krútsjeff sem uppnefni á Dag Hammarskjöld) skiptir sér af mikilvægum málum er koma honum ekkert við. Hann hefur sölsað undir sig völd, sem honum bera ekki með réttu. Fyrir það verður hann að gjalda. Við verðum að losa okkur við hann með öllum tiltækum ráðum. Við skulum svo sannarlega kynda undir hlutunum," urraði Krútsjeff. Shevchenko segir að þessi hótun Krútsjeffs hafi rifjast upp fyrir sér í september 1961 er Dag Hammarskjöld lést i dularfullu flugslysi í myrkviðum Kongó. Vinir Shevchenkos er höfðu með málefni Afríku að gera, sögðu honum að eitt sinn hefðu þeir séð háleynilega KGB-skýrslu er hefði gefið til kynna að flugvélin hafi verið skotin niður af skæruliðum vilhollum Kremlverjum og undir áhrifavaldi þeirra. Krútsjeff missir stjórn á sér „Eftir komnu okkar til New York,“ segir Shevchenko, „og meðan fundur allsherjarþings SÞ stóð, fór utanríkisráðherra Spánar í ræðustól til að verja Franco einræðisherra gegn árásum frá Krútsjeff. Við mál Spánverjans fauk í Krútsjeff. Hann hóf að hrópa ýmsar móðganir í garð ráð- herrans úr sæti sínu og lagði áherslu á mál sitt með því að berja hnefanum í borðið þar til að hann leysti af sér annan skóinn og barði honum ásamt hnefanum linnu- laust í borðið hjá sér. Því næst reis hann úr sæti með kreppta hnefa og lagði að spænska utan- ríkisráðherranum er hafði í frammi broslega tilburði til'Varnar krepptum hnefum Krútsjeffs. Öryggisverðir komu aðvífandi og skildu mennina." Shevchenko segir að allir hafi orðið agndofa við þennan atburð. Síðar, í aðalstöðv- um sovésku sendinefndarinnar, var fólk úr jafnvægi og vandræða- legt. Gromyko sem þekktur var af hörku var með fölar varir af ör- vinglan. Krútsjeff var hins vegar kampakátur og lét á engu bera. Hann hló hátt og sagði brándara. Það var nauðsynlegt sagði hann að: „veita smálífi i hið stífa og stirða andrúmsloft SÞ.“ Kennedy og Kúbudeilan Um miðjan októbermánuð, er Krútsjeff hélt frá New York heim á leið, var stutt til forsetakosninga í Bandaríkjunum. Opinberlega Krútsjeff „Vinir Shevchenkos er höföu meö málefni Afr- íku aö gera sögöu hon- um aö eitt sinn hefðu þeir séð háleynilega KGB-skýrslu er hefði gefið til kynna að flug- vélin hafi veriö skotin niður af skæruliðum vil- hollum Kremlverjum og undir áhrifavaldi þeirra.“ kvaðst honum standa á sama hvor ynni kosningarnar því Nixon og Kennedy væru eins og „stígvéla- par“. Hann sagði að ekki væri hægt að gera upp við sig hvort stígvélið væri betra, hið hægra eða hið vinstra. í einrúmi lét hann þó fleira flakka. Hann vonaðist eftir sigri Kennedys því hann taldi að hann yrði mun auðveldari viðfangs en Nixon. Krútsjeff varð að ósk sinni. í júní 1961 hittust leiðtogarnir í Vín í Austurríki. Shevchenko segir að Leonid Zamyatin, aðstoðarfor- stöðumaður þeirrar deildar utan- ríkisráðuneytisins er fór með mál- efni Bandaríkjanna, hafi tjáð sér frá gangi mála. Shevchenko segir að ótrúlegt sjálfstraust og sköru- leg framganga Zamyatins bætti honum það sem vantaði á hæfileik- ana og gerði honum kleift að komast í hæstu stöður. Zamyatin varð síðar aðalframkvæmdastjóri TASS-fréttastofunnar og óhjá- kvæmilega i framhaidi þess for- stöðumaður alþjóðaupplýsinga- deildar miðstjórnar sovéska kommúnistaflokksins. Ásamt Ge- orgi Arbatov og Vadim Zagbladin varð hann hluti þess þríeykis er hvað oftast birtist mönnum á Vesturlöndum er Kremlverjar þurftu einhverra hluta vegna að hafa áhrif á skoðanamyndun al- mennings. Zamyatin sagði við Shevchenko að Krútsjeff hafi litið á Kennedy sem hálffullorðinn strákling: „Hann (Krútsjeff) hefur fyrst og fremst í huga hvað við getum gert okkur til framdráttar og um leið prófað styrk og staðfestu Kenn- edys.“ Krútsjeff áleit að Kennedy myndi forðast í lengstu lög að dragast inn í hringiðu kjarnorku- styrjaldar og myndi gera næstum hvað sem væri til að koma í veg fyrir átök. Svínaflóainnrásin á Kúbu í apríl 1961 og fálmandi vinnubrögð Kennedys í því máli auk deilunnar er braust út þegar Sovétmenn reistu steinvegg er skiptir enn þann dag í dag Berlín- arborg í tvennt, aðeins fjórum mánuðum síðar, sannfærði Krútsj- eff um að hann hefði á réttu að standa. Með því að koma fyrir nokkrum tugum meðaldrægra kjarnorku- eldflauga á Kúbu vonaðist Krútsj- eff til að mynda „krepptan kjarn- orkuhnefa" rétt undan ströndum Bandaríkjanna. Þetta varð að vonum Bandaríkjamönnum mikið reiðarslag. Kennedy krafðist þess að eldflaugarnar yrðu þegar í stað teknar niður og sendar aftur til Sovétríkjanna. Kúbudeilan var hafin. í fyrsta sinn frá lokum síðari heimsstyrjaldarinnar stóð heimurinn á hengiflugi kjarnorku- styrjaldar. Hafnbann sett á Kúbu Spennan jókst dag frá degi. Krútsjeff voru aðeins tvær leiðir færar. Hin fyrri var kjarnorku- styrjöld sem Bandaríkjamenn voru mun betur undirbúnir fyrir. Seinni kosturinn var hefðbundið stríð í þessum heimshluta, en þá voru Bandaríkjamenn einnig betur undirbúnir undir það. Kennedy setti hafnbann á eyna. Miðað við hnattstöðu Bandaríkjanna og Kúbu hefði það getað reynst Sovét- mönnum dýrkeypt að reyna að verja skipalestir sínar. Með þess- ari aðgerð hafði Kennedy sett Krútsjeff úrslitakosti en ekki öf- ugt. Krútsjeff var nauðugur einn kostur að gefa eftir og hætta við fyrirætlanir sínar á Kúbu. Heim- urinn andaði léttar, en blikur voru á lofti í Moskvu og gagnrýnisradd- ir tóku að heyrast gegn Krútsjeff. í næstu grein mun ég gera grein fyrir falli Krútsjeffs og uppgangi Brésnefs. Sögu Shevchenkos verð- ur haldið áfram út sjöunda áratug- inn þar til hann verður einn aðal ráðgjafi og aðstoðarmaður Grom- ykos, en það hafði í för með sér afdrifaríkar afleiðingar. Helstu heimildir: Arkady N. Shevchenko. Breaking With Moscow, A.F. Knopf, USA 1985. Time Magazine, 11. og 18. febr., 1985. Höíundur á sæti i utanríkismiia- nefnd Sambands ungra sjálfstaeð- ismanna.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.