Morgunblaðið - 08.05.1987, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. MAÍ 1987
B 7
hafnarbandi, rándýru og á sama
verði og ósviknar fagurbókmenntir.
Onnur spuming sem oft hefur vakn-
að er hvers vegna fagurbókmennt-
imar — Halldór Laxness kemur
strax upp í hugann — hafa ekki
verið til í ódýrari útgáfum en gull-
slegnum. (Þess verður að geta, úr
því minnst var á Halldór Laxness,
að forlag hans, Vaka-Helgafell, er
nú að hefja pappírskiljuútgáfu á
verkum hans. Á vaðið ríður enginn
annar en Landnámsmaður íslands
— fyrsta bindi Sjálfstæðs fólks —
og sýnir að fleiri forlög en Mál og
menning og Svart á hvítu hugsa
sér til hreyfingar á kiljumarkaðn-
um.)
.... afsökunum óðfluga fækkað
. . .“ sagði hér að ofan; svona var
tekið til orða vegna þess að ýmsir
hallast að þvf að tregða íslenskra
útgefenda til þess að gefa út
pappírskiljur hafi hreinlega stafað
af áhugaleysi; þeir hafí ekki viljað
hætta á að missa spón úr aski
sínum. Sú er að minnsta kosti skoð-
un Bjöm Jónassonar hjá Svörtu og
hvítu.
„Auðvitað er ekkert mál að gefa
út pappírskiljur á íslandi," segir
hann. „Við sjáum það bara af þeirri
geysilegu útbreiðslu s_em til dæmis
Isfólkið hefur náð. Ég skal ekki
fullyrða um það en mér segir svo
hugur að hver einasta bók um þetta
slekti seljist í um það bil tíu til tólf
þúsund eintökum — og þó em þær
lítið sem ekkert keyptar af því fólki
"sem mest les í landinu. I rauninni
þarf ekki frekari sannana við, en
samt sem áður hafa margir koll-
egar okkar í bókaútgáfu spáð okkur
hinum voðalegustu óförum með
Regnbogabækurnar. Ég er hins
vegar hvergi smeykur og er raunar
viss um það að undir eins og við
höfum sýnt að þetta er hægt munu
hinir fara af stað líka. Það er líka
alveg prýðilegt; þannig fáum við
neytendur fleiri bækur og það er
náttúrlega tilgangurinn með bó-
kaútgáfu.“
Svart á hvítu hefur í hyggju að
gefa út eina Regnbogabók í mán-
uði. Sú fyrsta er þegar komin út:
Bijóstsviði eftir Noru Eplirom, sem
hraðað var í gegnum vinnslu til
þess að hún gæti komið út á undan
kvikmyndinni Heartbum sem gerð
er eftir sögunni. „Þetta er í fyrsta
sinn,“ segir Björn Jónasson, „sem
bók kemur út á undan kvikmynd
með þessum hætti á íslandi. Á
síðasta ári gaf Forlagið út Purpura-
litinn og Mál og menning Jörð í
Afríku en þær komu út um leið og
kvikmyndimar voru frumsýndar
hér. Við vorum þremur vikum á
undan.“
Red Fox og
Judith Krantz
Flýtir á einmitt að vera eitt helsta
markmið Regnbogabókanna, án
þess þó að slakað sé á gæðakröfum.
Jörundur Guðmundsson hefur um-
sjón með Regnbogabókunum af
hálfu Svarts á hvítu og hann lýsti
útgáfunni svo:
„Ætlunin er fyrst og fremst að
gefa út góðar þýðingar á bókum
sem vekja athygli erlendis og koma
þeim út um leið og þær em vinsæl-
ar annars staðar. Til þess að þetta
geti orðið verðum við auðvitað að
fylgjast mjög vel með því sem er
að gerast og náttúrlega taka
áhættu öðm hvom; það er sjaldan
hægt að gulltryggja fyrirfram að
bók verði vinsæl nema helst eftir
þessa allra frægustu metsöluhöf-
unda. Við emm komnir í sambönd
við fjölda stórra forlaga í Banda-
ríkjunum og víðar og þau senda
okkur handrit að bókum sem þau
telja vænleg og síðan veljum við
úr. Það er ekkert leyndarmál að við
lítum einna helst til Ameríku, enda
má nokkum veginn ganga út frá
því sem vísu a bækur sem verða
vinsælar þar, gangi einnig vel ann-
ars staðar, en við höfum líka auga
með öðmm mörkuðum. Þegar fram
líða stundir kann vel svo að fara
að við gefum út svokallaðar fagur-
bókmenntir og íslenskar bækur í
Regnbogaflokknum en meðan við
emm að byggja upp dreifíkerfið —
sem er mikið átak — og sjá hvem-
ig landið liggur ætlum við að
einbeita okkur að þessum svoköll-
uðu metsölubókum eða „bestsseller-
um“. Þær em auðvitað met-
sölubækur af þeirri einföldu ástæðu
að fólk vill lesa þær.“
Næsta Regnbogabók kemur út í
apríl og er það þýðing á bókinni
Wise Guy eftir Nicholas Pileggi —
sannsöguleg frásögn um dreng sem
elst upp meðal Mafíunnar vestra
og verður frægur bófí. Síðan fylgja
í kjölfarið bækur eins og Red Fox
eftir Anthony Hyde og I’ll Take
Marthattan eftir Judith Krantz. All-
ar þessar bækur hafa fengist hér á
Islandi um skeið í enskum vasa-
brotsútgáfum og nefna má að sú
síðasttalda hefur þegar selst í nokk-
ur hundmð eintökum í Bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar einni. Það
er því spumingin hvort ekki sé of
seint í rassinn gripið hjá Svörtu á
hvítu að gefa þess háttar bækur
út nokkmm vikum eða mánuðum
eftir að þær koma í búðir hér á
ensku.
Jömndur kvaðst ekki hafa miklar
áhyggjur af þessu. „Það verður allt-
af viss hópur sem vill heldur lesa
þessar bækur á ensku en íslensku
og til hans getum við náttúrlega
ekki náð. Markaðurinn er hins veg-
ar mun stærri en sem nemur
þessum hópi og þegar við verðum
komnir á fulla ferð og getum náð
því að koma bókum okkar út áður
en erlendu kiljumar koma í búðim-
ar hér þá held ég að þetta verði
ekkert vandamál."
Raunir Werthers unga
Kiljuklúbbur Máls og menningar
lýtur svolítið öðmm lögmálum en
Regnbogabækur Svarts á hvítu og
það segir til sín í vali þeirra bóka
sem gefnar em út á hans vegum.
Ámi Siguijónsson segir að þeir hjá
Máli og menningu hafí mikinn
áhuga á að gefa út vandaðar bók-
menntir innan um afþreyingarbæk-
ur, handbækur og þess háttar.
„Hluti slíkra bóka á vegum
klúbbsins verður vitanlega alltaf
endurútgáfur verka sem ekki hafa
fengist í búðum ámm og jafnvel
áratugum saman," segir hann.
„Sem dæmi má nefna að við gáfum
út Stríð og frið eftir Tolstoj á síðasta
ári en hún hafði verið uppseld mjög
lengi. Við höfum líka á pijónunum
að endurútgefa íslenskar skáldsög-
ur í pappírskilju eins og tíðkast alls
staðar erlendis og emm raunar
þegar byijaðir: Þar sem Djöflaeyjan
rís eftir Einar Kárason kom út í
klúbbnum í fyrra. Við emm hins
vegar kannski montnastir af þeim
bókum sem við komum út í fmm-
útgáfu á íslensku og ég held að
næsti bókapakki okkar, sem vænt-
anlegur er innan skamms, sé gott
dæmi um það sem við viljum gefa
út.“
Bækurnar em þijár. „Fyrst má
nefna sakamálasögu eftir Ngaio
Marsh sem er af þessum vandaða
enska skóla en ég hallast að því
að slíkar bækur mælist betur fyrir
hjá okkar lesendum en til dæmis
þessar harðsoðnu amerísku spennu-
sögur. Svo kemur The Great Gatsby
eftir Francis Scott Fitzgerald — sú
þýðing var að vísu lesin í útvarp
fyrir nokkmm ámm en hefur aldrei
komið út á bók áður — og loks er
flaggskipið okkar: Raunir Werthers
unga eftir Goethe, sem er 150 ára
gömul metsölubók, þýdd sérstak-
lega fyrir okkur og með fræðiiegum
eftirmála. Við þykjumst býsna góð-
ir að geta boðið þessar þijár bækur
á tæpar 500 krónur.“
Hvað sem öðm líður: pappírskilj-
an virðist loksins vera að festa
rætur á íslandi, meira en hálfri öld
eftir að fyrstu tíu Penguin-bækum-
ar komu út á Bretlandi. En
mörgæsin'er heldur ekki þekkt fyr-
ir neinn óþarfa asa ...
ILL UGIJÖKULSSON TÓKSAMAN
Philip Jenkins og Einar Jóhannesson
Jslenzkur
kLarmettuleikarí á
íslenzk-enskri plötu
Fyrir stuttu kom I búðirnar plata frá ensku
fyrirtæki með íslenzku innslagi. Það er
sumsé Einar Jóhannesson klarinettuleikari
sem er þar á ferð með erlend og íslenzk
lög og Philip Jenkins spilar með honum.
Útgáfufyrirtækið er enskt og þó ekki alveg,
heitir reyndar Merlin í höfuðið á þekktum
galdramanni, en eigandinn er TTryggvi
Jóhannesson eða Trygg Tryggvason, eins
og hann heitir í Englandi, bróðir Þórunnar
Askenazy.
Tryggvi tekur upp og
gefur út plötur, en vinn-
ur líka fyrir hljómplötu-
fyrirtæki eins og Decca
og EMI. Tryggvi hafði
samband við Einar sfðastliðið sumar
til að vita hvort hann væri ekki til
í að spila inn á plötu. Einar hafði
áður haldið tónleika í Bretlandi
ásamt Philip Jenkins og þeir koma
oft fram í BBC og það varð úr að
Einar fékk hann til liðs við sig á
plötunni. Einar tók að sér að sjá
um hluta af kostnaðinum og fékk
styrk frá ýmsum fyrirtækjum og
svo úr menningarsjóði sinfóníu-
hljómsveitarinnar. Fálkinn og
ístónn sjá um dreifíngu hér.
Tryggvi hafði áhuga á að efnið
yrði norrænt, en Einar vildi ekki
einskorða sig við það, vildi fá að
spreyta sig á annarri tónlist líka,
svo úr varð plata með einni hliðinni
hefðbundinni og rómantískri,
reyndar þó með einum Skandinava,
Carl Nielsen, en svo Þjóðveijunum
Norbert A.J. Burgmiiller og Schu-
mann, en á hinni hliðinni eru íslenzk
verk eftir Jón Þórarinsson og Þor-
kel Sigurbjömsson, fyrir forvitin
útlend eyru.
Hljómurinn á plötunni er einkar
fallegur. „Tryggvi hefur frábærlega
næmt eyra,“ segir Einar.„Platan
var tekin upp í lítilli kirkju í Lon-
don, kirkju heilags anda. Meðan
upptakan fór fram var verið að
gera við kirkjuna, svo það var ekk-
ert inni í henni, nema vinnupallar
og Maríustytta, sem gaf mér styrk
þegar fór að draga af mér í löngum
tökum, þvi við vorum oft að langt
fram yfír miðnætti. Þetta var í sept-
ember og kirkjan auðvitað óupphit-
uð. Englendingar sjá enga ástæðu
til að kynda upp, þegar eru enn
12—14° úti, það eru bara íslending-
ar sem kippa sér upp við slíkt. Eg
var oft lengi að ná mér á strik þeg-
ar við vorum að byija hveija lotu,
en hljómburðurinn var dýrðlegur
þama.
Hvert verk var tekið upp aftur
og aftur, endurtekið og endurtekið,
en reynt að taka upp sem iengsta
búta í hvert skipti, án þess að
stoppa. En það var ekki hægt að
sjá við öllu. Stundum geiti hundur
eða Concorde-þota flaug yfír. Einu
sinni fór allt af stað, því heill vinnu-
flokkur byijaði að atast fyrir utan,
svo við urðum hreinlega að kaupa
þá til að fínna sér verkefni annars
staðar. Það þurfti því oft margar
atrennur."
Tryggvi er á faraldsfæti með
upptökutæki sín og getur því leitað
uppi sali, sem honum heyrist hafa
hljómburð við hæfí. Tækin eru í
sendiferðabíl og meðfærileg. Hann
breytti skrúðhúsi heilags anda-
kirkjunnar í stjómklefa á meðan á
upptökum stóð. Tryggvi kennir
hljómfræði (sound engineering) í
University of Anglia og hefur því
lærisveina með sér við upptökum-
ar, auk aðstoðarmanna.
En eftir upptökumar er ekki allt
búið enn. „Tiyggvi sendi mér prufu,
sem ég gerði margar athugasemdir
við. Helzt var það þar sem við-
Philip vomm ekki alveg samtaka.
Aðrir hefðu vísast ekki heyrt það.
Slíkt gengur á tónleikum, en ekki
á plötu. Hvert verk er alltaf að ein-
hveiju leyti sett saman. Ég veit
ekki nákvæmlega hvemig það er á
þessari plötu, því ég gat ekki verið
með Tryggva í þeirri vinnu. En
kosturinn við plötuupptöku er ein-
mitt að geta endurtekið, bætt og
betmmbætt. Ég blæs á allt tal um
að tilfinning og stemmning gjaldi
fyrir það. Upptaka er fyrst og
fremst vinna. Tónlist og túlkun
skilar sér ef maður hefur þetta
tvennt á valdi sínu. Engin upptöku-
tækni getur drepið það.“
En hvað hefur Éinar að segja
um upptökur, hvað gerir þær eftir-
sóknarverðar? „Mér fannst fysiiegt
að vinna fyrir þetta fyrirtæki, því
plötunni er dreift erlendis og fer þá
í hendur manna sem dæma hana
og dæma hart. En almennt er það
einkum tvennt sem gerir plötuupp-
tökur heillandi: Það felst viss ögmn
í slíkri vinnu og svo er platan eins
og spegill.
Það er ögran að gera hljómplötií,
því þá er verið að fást við hlut sem
býður upp á fullkomnun. Með hjálp
góðra tæknimanna er tækifæri til
að nálgast einhvers konar fuilkomn-
un vegna þess að það er hægt að
endurtaka. Fullkomnunin næst auð-
vitað sjaldnast og allra sízt í mínu
tilviki, en hér fær „perfeksjónist-
inn“ í mér, þessi grimmi harðstjóri,
tækifæri til að glíma.
Svo er hljómplata eins og speg-
ill. Það er nauðsynlegt fyrir tónlist-
armenn, eins og aðra, að hafa skýra
sjálfsmynd, vita hvemig þeir taka
sig út í tónlistinni. Framan af er
hennar leitað hjá kennumm sem
styrkja og örva, en gefa samt serp
áður ekki skýra sjálfsmynd. Svo
koma gagnrýnendur, vænstu menn
og nauðsynlegir. En listamenn
skyldu varast að taka of mikið
mark á þeim, því mynd þeirra er
af ýmsum ástæðum ekki alltaf
áreiðanleg. Ég vildi fá skýrari mynd
og hana vafningalaust og til þess
er plata bráðgagnleg. Þar getur
maður dæmt sjálfur og þá er platan
eins og spegill. Á tímabili ætlaði
hún nú að verða hálfgerður spá-
spegill, því pressunin tókst ekki sem
skyldi í fyrstu atrennu, svo á prufu,-
plötunni, sem ég fékk, var hljóðið
bjagað.
Hvað ség sé svo í speglinum?
Myndin er skýr, ég sé í henni meira
bros en ég átti von á, jafnvel glott
á stöku stað. Islenzku tónskáldin
em sátt við sín verk. Já, hún er
kannski hressilegri en ég átti von
á . . .