Morgunblaðið - 30.06.1987, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ 1987
51
mennsku, og lofaði enga menn
meira en suma háseta sína. Mörgum
háseta sinna var hann hjálplegur
við að koma yfir sig þaki, og fylgd-
ist jafnvel með heimilisástæðum
þeirra.
Hann þoldi illa, ef hann vissi
konur manna sinna bruðla í landi,
meðan menn þeirra voru að vinna
hörðum höndum fyrir heimilum
sínum úti á sjó. Þess voru dæmi
að þær konur fengju ómjúkar mót-
tökur á kontómum. Góðar sjó-
mannskonur mat hann aftur á móti
mikils, og lét þær ekki fara bónleið-
ar frá sér, þótt menn þeirra ættu
ekki inni.
Það var líka til að Tryggvi missti
ágæta menn, af því að þeim líkaði
ekki stjómsemi hans. Hann fylgdist
með öllu og það átti allt að gerast,
eins og hann vildi láta gera það,
smátt sem stórt. Tryggvi reifst ekki
við menn, sem honum féll ekki við,
en þeir fengu pokann sinn þegar
komið var að landi. Tíðir árekstrar
Tryggva við sjómannasamtökin
voru oftast af því, að hann þoldi
ekki að láta segja sér fyrir verkum,
og reglugerðir þoldi hann ekki:
„Reglugerðir eiga eftir að drepa
okkur íslendinga," sagði hann.
Margir gamlir samningamenn Sjó-
mannafélagsins hafa þó borið
Tryggva gott orð í samningum.
Hann var svo afgerandi og allt sem
hann lofaði stóð eins og stafur á
bók.
Barátta Tryggva Ófeigssonar var
oft hörð við reglugerðir og yfirvöld,
sem áttu að sjá um að þeim væri
fylgt. „Það hefur viljað brenna við,“
sagði hann, „að ég hefi viljað frem-
ur fylgja því, sem ég áleit sjálfur
rett, heldur en einhverri mislukk-
aðri reglugerð.“
Tryggvi fylgdist sem útgerðar-
maður vel með skipum sínum, og
lét gera við allt sem aflaga fór jafnt
og það bilaði, enda voru þau jafnan
eins og ný, þar til ógemingur var
orðinn að manna togarana, svo sem
varð á síldarárunum, og á sama
tíma miklar framkvæmdir í landi,
einkum ríkisframkvæmdir (virkjan-
ir) og þorskveiðamar gátu ekki
keppt um menn við þær. Þessi tími, ’
þegar hann þurfti að manna skip
sín allskyns óreiðufólki, þreytti
Tryggva meira en nokkuð annað á
útgerðarferli hans. Manneklan var
ægileg á togaraflotanum á sjöunda
áratugnum. Júpiter var oft hlaðinn
á stríðsámnum, en Tryggvi lét líka
fyrstur manna smfða lýsistanka í
gangana og losa skipið þannig við
lifrarfötin sem vom vandræðafarm-
ur í lok veiðitúra og hann lét smíða
stálhlera yfir aftari lúgur á dekk-
inu, svo að ekki þyrfti sífellt að
vera að senda menn á dekk í vond-
um veðmm að laga yfirbreiðslur á
lúgunum.
Tryggvi heimtaði mikil afköst,
en hann gætti þess líka að hafa
allt sem traustast og hann vissi
jafnan manna bezt, hvemig bezt
væri að haga hverju og einu um
borð, enda jafnan með úrvalsskip-
stjóra.
Tryggvi var ágætlega ritfær
maður, og ritaði margar blaðagrein-
ar, en þó var hann miklu orðhagari
í máli. Hann bar það með sér að
hann hafði hlotið gott uppeldi í
málfari, svo hjálpaði vísnakunnátt-
an og hann var sjálfur hagmæltur.
En mestu réð um hans góða mál-
far, að maðurinn var svo skarp-
greindur; aðrir geta ekki talað gott
lifandi mál, með fmmlegu orðafari.
Tryggvi var maður einbeitingar-
innar; af því var hann ekki víðles-
inn, hann tók til dæmis ekki á sínum
skipstjómarárum bækur með sér
út á sjó, þar áttu menn að einbeita
sér að veiðunum og stjóm skipsins.
Samt var Tryggvi fróður maður,
því að hann mundi allt sem hann
las, og allt sem hann heyrði, ef
honum þótti það þess vert að muna
það.
Árið 1940 hófst nær 40 ára at-
hafnasga hans í landi og er ekki
pláss fyrir annað hér en stijála stak-
steina í þeirri miklu sögu. Þegar
Tryggvi var kominn í land, varð
hann framkvæmdastjóri Marzfé-
lagsins og Júpitersfélagsins að
hálfu á móti Lofti, sem var áfram
einn framkvæmdastjóri Venusarfé-
lagsins. Styijaldarárin færðu
þessum félögum mikla peninga,
Bjami á Júpiter og Vilhjálmur á
Venusi fískuðu manna mest og
Ólafi gekk vel á Hafsteini, þótt lítill
væri og ekkert skip til sóknar móti
Júpiter eða Venusi. Allt gekk áfalla-
laust fyrir þessum skipum af
stríðsvöldum.
Tryggvi hafði ráð yfir Marzfélag-
inu og það félag keypti stóran hlut
í Slippfélaginu í Reykjavík, þar sem
Tryggvi varð seinna stjómarfor-
maður. Þá var það að ráði Tryggva
að Venusarfélagið keypti lóð í Aðal-
stræti 4 (stofnaði um það hlutafé-
lag) og reisti þar tveggja hæða
hús, skrifstofu og verzlunarhús.
Eftir stytjöldina skildi með þeim
félögum sem stóðu að Venusar-,
Júpiters- og Marzfélögunum. Þeir
Loftur, Vilhjálmur og Þórarinn tóku
Venusarfélagið, en Tryggvi Júpiter-
og Marzfélagið.
Og var nú komið að Nýsköpun.
Þar háði Tryggvi harða baráttu, því
að margt vildi hann hafa með öðmm
hætti en ráð var fyrir gert af stjóm-
völdum og þeim, sem þau höfðu
valið til að sjá um heildarsmíði
þeirra 30 togara, sem fyrst var
samið um smíði á í Englandi og
Skotlandi.
Allar þær breytingar, sem
Tryggvi vildi láta gera á þeim
tveimur skipum sem honum var
úthlutuð, reyndust til bóta, en átök-
in vom mikil. Sú saga lýsir
Tryggva. Skipin átti öll að smíða
eftir sömu teikningu, en hann fékk
sín skip lengd, lét lengja þau um
miðjuna um átta og hálft fet sem
jók vinnurými á dekkinu og einnig
toghæfni skipsins; þá lét hann
hækka lunninguna aftur fyrir vant
(síðar aftur fyrir svelg), menn vom
með þessu óhultari á dekki og minni
hætta á að físk tæki út af fordekk-
inu; lýsistanka lét hann setja aftast
í skipið, undir bræðsluna, og þetta
jafnaði hleðslu á skipinu, togarar
hlóðust mjög fram. Lifrardæla var
sett í skip Tryggva, til að dæla lif-
ur af fordekkinu aftur í bræðslu
og losna þannig við lifrarburðinn
sem var erfíður og hættulegur
mönnum. Óvaningar vom oft í lifr-
arburðinum, og þegar Tryggvi var
skipstjóri stóðst hann ekki reiðari
en ef hann sá „lifrarblókina“ leggja
höndina til að styðja sig, út á lunn-
inguna. Ef trollvímm sló niður var
höndin af. Lifrarblókum var einnig
hætt við að fljóta útbyrðis í slæmum
veðmm. Ennfremur átti að ein-
angra lestar í skipunum með korki,
en Tryggvi sagði: „Korkur er góður
en loft bezt, ef það er kyrrt.“ Hann
fékk þessu ráðið á sínum skipum,
„ganeringin" var gerð loftþétt og
reyndist þetta vel. Þá vildi Tryggvi
ekki ál innan í lestamar, sagði
„Oregonpine" bæði ódýrari og betri
í lestarinnréttinguna. Þá lét
Tryggvi stækka brúarglugga og
innrétta brúna með mahogni en
ekki ljósum viði, sem átti að nota
og entist ekki eins vel og mahogni.
Þá stóð mikið stríð um spilin,
Tryggvi sagði trommumar ekki
taka þann vír, sem „beztu skipstjór-
ar vildu hafa, svo sem Bjami;
Ingimarsson," þessu fékk Tryggvi
ekki ráðið, og varð af því fljótlega
að skipta um spil í skipum sínum.
Fyrri togarinn, Neptúnus, kom
upp milli jóla og nýjárs til Hafnar-
fjarðar. „Menn voru hrifnir af þessu
mikla og friða skipi, en þeir fengu
ekkert brennivín út á það. ísinn var
drifinn um borð. Þeir sem heima
vom af skipshöfninni mættu strax
til skips og það hélt á veiðar. Togar-
ar em of dýrir til að liggja við land
í veizluhöldum."
Nú rak hver stórframkvæmdin
aðra hjá Tryggva. Hann flutti frá
Hafnarfirði allan sinn rekstur í árs-
lok 1947. Neptúnus landaði úr
sínum fyrsta túr í Reykjavík.
Tryggva fannst orðið þröngt um sig
í Hafnarfirði og þar var orðinn
hörgull á verkafólki til afgreiðslu
skipanna. Hann flutti til Reykjavík-
ur með gamla Júpiter og Neptúnus
— og ári síðar, 1948, kom hans
næsti togari, Marzinn, og 1949
Úranus. Þetta var ekki lítil búbót
Reykvíkingum, og þótti Tryggva
oft sér illa launuð starfsemi sín af
bæjaryfírvöldum, og ritaði hann
harðar greinar um, hvemig sinni
útgerð væri íþyngt með álögum, en
bæjarútgerð styrkt með stómm
fjárframlögum.
Tryggvi keypti hlut fyrri félaga
í Aðalstræti 4 og flutti þangað skrif-
stofur sínar.
Næsta stórframkvæmd Tryggva
var bygging á Kirkjusandi, sem tók
mörg ár, eða 1950—56, áður en
allt var byggt, saltfiskstöð og frysti-
hús, hvorttveggja hið stærsta í
landinu. Saltfískverkunarstöðin var
alls 2.700 fermetrar auk skúra.
Þama vom reistar tvær 450 fer-
metra skemmur til geymslu salt-
físks og salthús, sem tók 400 tonn
af salti, síðar einnig þurrkhús,
1.800 fermetrar með 60 fermetra
kyndiklefa, loft var yfir salthúsinu,
og þar geymd veiðarfæri, „sem
geymdust vel þegar saltloftið lék
um þau.“ Þá var og reist stór skreið-
arskemma, bifreiðaverkstæði,
smiðja, lóðargeymsla og beitingar-
skýli, og ýms lítil sjávarhús.
Loks var byggt í leyfísleysi
stærsta frystihús landsins þá, byij-
að á því sem skreiðargeymslu. Þetta
hús var lengi í smíðum, vegna þess,
að það varð að byggja það í blóra
við fjárfestingaryfirvöld. Árið 1957
var frystihúsið fullgert og það ár
afkastamesta frystihús landsins.
Þegar byggingin var fullreist var
hún 133 metrar á lengd og 15
metrar á breidd, en hæðir þijár.
Frystingin var á tveimur hæðum,
en í húsinu voru verbúðir, neta-
vinnustofa (Tryggvi gerði út
netabáta um skeið), steypt voru
mikil plön við húsið, og reist þar
stytta af sjómanni.
Allar voru þessar framkvæmdir
furðulegt afrek á sjálfum haftaár-
unum, þegar ekki var hægt að
kaupa nagla nema með skriflegu
leyfí Fjárhagsráðs.
Af hinum stærri framkvæmdum
Tryggva er síðast að nefna kaupin
á togaranum Gerpi, 1960. Það var
800 tonna togari, þriggja ára,
þýzksmíðaður.
Tryggvi fór að draga í land, þeg-
ar hann sá fram á nýja togaraöld,
skuttogaraöld. Hann var þá hálf
áttræður. Páll sonur hans hafði
valið sér annað lífsstarf en útgerð,
þótt hann væri stjómarformaður í
félögunum og um margt riðinn við
reksturinn, eftir að hann lauk námi.
Ekki var það þó algerlega fyrir ald-
urssakir að Tryggvi dró saman
seglin, heldur leizt honum ekki á
skuttogarana, sagði þá ekki byggða
sem togskip, og þyrftu þeir mikið
vélarafl til að toga og yrði það dýr
olíuaustur: Júpiter togaði betur með
1.400 ha. vél sinni en skuttogari
með 2.800 hestöflum.
Þetta leizt Tryggva Ófeigssyni
ekki á í síhækkandi olíuverði.
En skuttogarar voru nokkru af-
kastameiri en síðutogaramir og sú
skipagerð sem varð að endumýja
togaraflotann með, sem orðinn var
aldarfjórðungs gamall, mest af hon-
um, og það fengust ekki menn á
síðutogarana.
Marzinum var lagt 1971 og Nept-
únusi og Úranusi 1974 og Júpiter
1975, og þá lágu allir íjórir togarar
Tryggva Ófeigssonar síðu við síðu
í Þanghafinu í Vesturhöfn. Þeir
voru síðan allir seldir í brotajám
nema Júpiter keypti síldarútgerðar-
maður og breytti honum í síldar-
skip. Kirkjusand seldi Tryggvi
Vestmanneyingum 1973, og átti þá
ekkert eftir af hinum meiri útgerð-
areignum sínum annað en Aðal-
stræti 4 með Duushúsunum á bak
við.
Nú er Tryggvi Ófeigsson genginn
til feðra sinna og fær nú vonandi
að hitta forfeður sína, sem hann
mat svo mikils, Guðmund Skaga-
kóng, Eyjólf í Auðsholti og Ófeig á
Fjalli. En Tryggvi er líka genginn
inní íslandssöguna. Almenn útgerð-
arsaga verður ekki skrifuð án þess
að nefndur sé þar Tryggvi Ófeigs-
son og þá til fyrirmyndar sem þann
mann, sem bezt hefur kunnað til
togaraútgerðar, þeirrar útgerðar,
sem vandasömust er allrar útgerðar
en mikilvægust landi og lýð.
Ég kveð þennan kappa með vís-
unni sem hann sjálfur valdi Þórarni
Olgeirssyni:
Þeir, sem fremst á frárri skeið
faldana drifnu skáru,
eiga mörkin alla leið
eftir á hverri báru.
Ásgeir Jakobsson
t Eiginkona mín, móftir og tengdamóftir, amma okkar og langamma, INGA NILSEN BECK, Valhöll, Reyðarfirði, verftur jarðsungin miðvikudaginn l.júlíkl. 14.00frá Reyftarfjarftar- kirkju. Kristinn Beck, Kristín Beck, Sigurftur Jónsson, Inga Sigurftardóttlr, Þórður Þórðarson, Jón Örn Sigurðsson, Kristfn og Helga Þórðardœtur.
t Ástkær eiginmaöur minn, JÚLÍUS B. ANDRÉSSON, Álfaskeiði 64c, Hafnarfirðl, verftur jarðsungin frá Kapellunni í Hafnarfirfti miðvikudaginn 1. júlí kl. 15.00. Fyrir mína hönd og ættingja hins látna, Sofffa Ólafsdóttir.
t Bróftir minn, SVEINBJÖRN LÁRUS HERMANSEN, verftur jarftsunginn frá Landakirkju í Vestmannaeyjum miðvikudag- inn 1. júlí kl. 14.00. Fyrir hönd dóttur og systkina hins látna, Guðni Hermansen.
t Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda samúð og hlýhug við útför móftur, tengdamóftur og ömmu okkar, ARNDfSAR SKÚLADÓTTUR. Othar Hansson, Elín Þorbjörnsdóttir, Elín Hansdóttir, Garftar Forberg, Lára Hansdóttir, Þorgeir Halldórsson, Hrafnhildur Hansdóttir, Rfkharð Björnsson og barnabörn.
t Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúfi og vinarhug, blóm og samúðarskeyti við andlát og útför eiginmanns míns, föftur, tengda- föður og afa okkar, ÁGÚSTS HINRIKSSONAR, Gunnarsbraut 30. Guð blessi ykkur öll. Eirfka Jónsdóttir, börn, tengdabörn og barnabörn.
t Alúðarþakkir færum við öllum sem heiftruðu minningu GUÐGEIRS JÓNSSONAR bókblndara, vift andlát hans og útför. Bestu þakkir til starfsfólks Hrafnistu, Hafnarfirfti. Guðrún Slgurðardóttir, börn, tengdabörn, barnabörn og barnabarnabörn.
t Þökkum innilega alla vinsemd og samúft við andlát og útför eigin- konu minnar, móftur, tengdamóður og ömmu, LIUU RANNVEIGAR BJARNADÓTTUR. Jón Traustason, Hörður H. Garðarsson, Guðrún Ólafsdóttlr, Þóra H. Larsen, KaJ A. Larsen, Bjarni Jónsson og barnabörn.
t Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför SIGRÍÐAR GUÐMUNDSDÓTTUR, Kleppsvegl 36. Ásbjörn Guftjónsson, börn, tengdabörn, barnabörn og langömmubörn.
Minningarlkort Borgarspítalans eru seld í upplýslngadeildlnni í anddyri spítalans. Þau eru einnig afgreidd í sima 69 66 OO og Innheimt með gíróseðli.