Morgunblaðið - 15.03.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1988
Sr. Kjartan Jónsson skrifar frá Kenýu
IFRAMANDI
MENNINGU
Fólkið fer niður að ánni, fyllir
fötumar og ber þær upp að pallbfln-
um. Þar stendur Ragnar og tekur
á móti þeim. Dýrmætu vatninu er
hellt ofan í tunnumar, sem standa
aftan á pallinum.
Það er þurrkatími og jörðin öll
sviðin. Erfitt er að fínna gras fyrir
búpeninginn. Hægt er að telja rif-
beinin á kúnum. Hver búsmala-
hjörðin eftir aðra streymir að ánni.
Geitumar hlaupa á undan síðasta
spölinn. Kýmar vaða margar út í
miðja á og njóta þess að fínna svalt
vatnið leika um fætuma á meðan
þær teygja lífsvökvann í sig.
Undir stóra trénu á árbakkanum
taka hirðamir og vegmóðir ferða-
langar lífmu með ró og njóta þess
að vera í svölum skugganum á
meðan brennheit sólin svíður jörð-
ina allt umhverfís. Sumir sofa, aðr-
ir spila en fylgjast með dýrunum
með öðru auganu. Ungur piltur býr
til örvar einbeittur á svip, enda er
enginn almennilegur hirðir, sem
ekki á boga og gott safn af örvum.
Nú eru tunnumar orðnar fullar
og því mál að halda heim. Ragnar
sest undir stýri. Þegar heim er kom-
ið tekur sama puðið við, að bera
vatnið úr tunnunum upp í vatns-
tankinn. Að því loknu er haldið af
stað á ný niður að á og þannig
haldið áfram allan daginn, þar til
tankurinn er orðinn fullur. Skapið
er ekki á hápunkti á vatnsdögunum,
en vatn verður að sækja hvort, sem
mönnum líkar það betur eða verr,
um það bil tíunda hvem dag, að
sögn Ragnars. Tímanum væri betur
varið til annars, en þannig er tilver-
an hér. Reyndar liggur leiðsla frá
bæjarveitunni heim að húsinu, en
vatn frá henni hefur alla tíð verið
mjög stopult. Nágranninn gerði sér
lftið fyrir og tengdi sig inn á leiðsl-
una einn daginn, þegar enginn var
heima. Hann græddi ekki mikið á
því vegna þess að undanfarin tvö
til þrjú ár hafa yfírvöld verið að
byggja nýja brú yfír ána og urðu
að taka rörið í sundur, þegar þær
hófust. Þannig er það enn. Það ligg-
ur ekki ljóst fyrir hvenær þessum
framkvæmdum muni ljúka.
Nýkomin frá íslandi
Þetta er smáatvik úr lífí íslenskra
hjóna, Ragnars Gunnarssonar,
kennara og Hrannar Sigurðardótt-
ur, hjúkrunarfræðings og sonum
þeirra, Sigurðar og Hermanns Inga,
sem búa á kristniboðsstöðinni í
Kongelai í Pókothéraði í Kenýu.
Þau em nýkomin úr ársdvöl frá
íslandi og em rétt búin að koma
sér fyrir. Við sitjum í einfaldri en
vistlegri stofunni og ræðum um
heima og geima — á íslensku, ást-
kæra ylhýra málinu, sem er munað-
arvara hér á útkjálkum A-Afríku.
Myndir á veggjum og ýmsir munir
minna á Frón, sem er svo óralangt
í burtu landfræðilega, en inni f stof-
unni í hugum okkar. Fólkið er létt-
klætt því að hitinn er um 38 stig
í forsæiu. Það er oft bætt í vatns-
glösin.
Kongelai
„Það em væntanlega viðbrigði
fyrir ykkur, að koma frá Reykjavík
og setjast að á afskekktum stað f
Afríku þar sem þið verðið að sækja
hvem vatnsdropa, sem þið notið?"
„Já, það er engin spuming", seg-
ir Hrönn áköf. „Maður skilur núna
hvemig það á að búa við vatns-
skort. Það verður miklu dýrmætara
en áður að hafa rennandi vatn f
húsinu þjá sér.“
„Margir á íslandi halda, að
ingu innfæddra og gera sér því
ekki alltaf grein fyrir því hvemig
beri að standa að hjálpinni með til-
liti til aðstæðna. Því miður em allt
of mörg dæmi um að menn frá
Vesturlöndum komi inn í samfélög
með þróunarhjálp með það fyrir
augum að „þróa“ þau í einum
hvelli. Þeir beita sömu starfsað-
ferðum og í sínu heimalandi, án
þess að ráðfæra sig við heima-
menn. Slíkt starf er oft unnið fyrir
gýg og menn, sem fóm út, af góð-
um hug til að hjálpa, snúa heim
bitrir, finnst þeir hafa verið sviknir
og eiga ekki orð yfir „heimsku" og
þvermóðskuhátt innfæddra.“
Fáfræði?
Afríkumenn séu upp til hópa stór-
hættulegir. er þetta rétt?“
„Auðvitað ekki,“ segir Ragnar.
Þetta er fólk alveg eins og við.
Slíkar hugmyndir stafa af fáfræði
og fordómum gagnvart Afríkubú-
um. Menning þessa fólks er mjög
frábmgðin okkar og því er margt
ólflct hér og heima á íslandi, en það
er gott að búa á meðal þess. Það
er vingjamlegt og jákvætt og vill
gjaman læra. Þjóðflokkar Afríku
hafa lengi átt í skæmm sín á milli
og því þekktir fyrir manndráp. Við
gleymum því að Vesturlandabúar
em ekki síður hættulegir, þegar
hatur og grimmd ræður ríkjum.'
Nægir að minnast seinni heims-
styijaldarinnar. Það er ekki nema
36 ár síðan henni lauk.“
Við ræðum um Kongelai og fólk-
ið, sem býr þar. Þau útskýra, að
Kongelai sé stór, þurr slétta. Regn
sé að jafnaði lítið og því bregðist
uppskera bændanna oft. Rauði
krossinn hefur ámm saman staðið
að matarútdeilingu í nágrenninu.
Annars er aðalvandamál fólksins
fáfræði. Það kann mjög lítið til
akuryrkju og þekkir ekki plöntur,
sem henta aðstæðum þess. Pókot-
menn hafa frá fomu fari verið hirð-
ingjar og lifað á mjólk og blóði
kúa, afurðum geita sinna og örlitlu
komi. Ríkidæmi og virðing fer eftir
fjölda dýra. Það er með þennan auð
eins og peninga og gull, að menn
fá aldrei nóg. Oft em skæmr á
milii Pókotmanna og nágrannaþjóð-
flokkanna vegna auðsins, kúnna.
Farið er í herferðir á vixl. Þetta
er vítahringur, sem erfítt er að
bijóta.
Á íslenskan mælikvarða er fólkið
mjög fátækt. Það verður að láta
hveijum degi nægja sína þjáningu.
Það borgar sig ekki að gera sér of
„Maður heyrir stundum um fá-
fræði fólks í þróunarlöndunum.
Getið þið nefnt nokkur dæmi?“
Þau hugsa sig svolítið um og svo
segir Hrönn: „Fólk beitir stundum
furðulegustu lækningaraðferðum til
að reyna að lækna sjúkdóma og
sár. Kúamykja er t.d. oft sett á
bmnasár. Margir hafa litla trú á
nútíma heilsugæslu og álíta gömlu
spekina miklu betri. Ýmsir em
hreint og beint hræddir við sjúkra-
stofnanir og starfsfólk þar. Þetta
veldur því oft, að ekki er farið af
stað með sjúklinga til læknis fyrr
en of seint. í fljótu bragði virðist
þetta vera fáfræði, en er í raun
viðbrögð, sem byggja á trú og trú-
arhugmyndum fólksins."
Kristniboðsstarfið
„í hveiju er starf ykkar fólgið?"
„Það er fyrst og fremst fólgið í
því að stofna söfnuði og hjálpa þeim
til að standa á eigin fótum“, segir
manneskja. Óttinn við hið óþekkta,
hið illa er sífellt tii staðar. Svo er
alltaf möguleiki á að óþekktur óvin-
ur vilji klekkja á manni með svarta-
galdri. Slíkt getur leitt til dauða.
Margir rekja dauða bama sinna til
slíks. Gmni menn að þeir séu beitt-
ir særingum, fara þeir til töfralækn-
is og biðja hann um að særa á
móti og gera skeyti hins skaðlaus.
Svartagaldursmenn iðka starf sitt
alltaf í leyndum, enda em þeir rétt-
dræpir ef upp um þá kemst.
Við getum afgreitt þetta sem
bull og hindurvitni, en fyrir þessu
fólki er þetta römm alvara.
Ragnar kennir Bíblíusögur á úti-
samkomu. Einn af prédikurunum
hans túlkar frá Swahílí yfir á
mál Pókotmanna.
yósmynd/Kjartan Jónsson
Fjölskyldan í Kongelai. Ragnar Gunnarsson og Hrönn Sigurðardótt-
ir ásamt sonunum, Sigurði og Hermanni Inga.
Nokkrír samkomugesta á útisamkomu, sem haldin var undir skuggsælu tré. Á þennan hátt er grund-
vöUurínn lagður að nýjum söfnuði.
háar hugmyndir um framtíðina.
Heilsugæsla er lftil og mikið um
alls kyns sjúkdóma. Vatnsleysi ger-
ir það að verkum, að hreinlæti er
ekki eins og best verður á kosið.
Ungbamadauði er hár og meðalald-
ur lágur. Fáir fara í skóla og ólæsi
er því mikið.
Fólkið trúir á Guð, en hann er
óralangt í burtu og skiptir sér lítið
af því, sem gerist hér á jörðu. 111
öfl eru ails staðar nálæg. Það er
mikilvægt að fá þau ekki upp á
móti sér og þvf er dýrum oft fómað
til að halda þeim í skefjum. Þrátt
fyrir það em menn aldrei öruggir.
Skyndilega getur ógæfan dunið
yfír. Það er þvf mikill vandi að vera
Kristniboð — þróunarhjálp
„Nú emð þið búin að ferðast
næstum því yfír hálfan hnöttinn til
að starfa á meðal þessa fólks. Er
nokkurt vit í að vera að prédika
yfír þessum heiðingjum? Væri ekki
nær að vinna að þróunarhjálp á
meðal þess?“
Ragnar verður fyrir svöram. „Sá,
sem er andvígur kristindómnum,
skilur ekki gildi kristniboðs og krist-
innar boðunar. Það er hlutverk allra
kristinna manna að vinna að því
að fagnaðarerindið verði boðað til
ystu endimarka jarðarinnar. — Þró-
unarhjálp er óaðgreinanlegur hluti
af kristniboðinu. Þó að við séum
ekki með nein stór þróunarverk-
efni, ráðumst við að rótum ýmis
konar meina með því að byggja
skóla og reka öflugt boðunarstarf.
Menntun og fræðsla eru forsendur
framfara og bættra lffskjara. Krist-
indómurinn breytir afstöðu manna
til lífsins og losar þá við margt, sem
hindrar þá í að bæta líf sitt.
Þróunarhjálp án kristinnar boð-
unar hefur oft margar neikvæðar
hliðar.
Þeir, sem að henni standa starfa
yfírleitt í stuttan tfma, ef til vill 2—3
ár. Þeir búa ekki á meðal fólksins,
sem þeir starfa á meðal og læra
ekki mál þeirra. Af þeim sökum
öðlast þeir lítinn skilning á menn-
Kvennastarf. Hrönn safnar leiðtogaefnum saman til vikulegra funda.
Þetta er mjög mikilvægt starf.