Morgunblaðið - 15.03.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1988
29
opnast margir möguleikar til að ala
sjófisk. Eðlilegt sýnist að halda
áfram með búrið í anddyri Hafrann-
sóknastofnunar. Þar er nokkuð
rúmgott og mætti koma upp fleiri
kerum af svipaðri stærð. Þessi ker
fengju sjó úr brunninum er getið var
um hér að framan, en frá honum
lægju leiðslur undir götuna í kerin.
Þama yrði rekið lítið tilraunafiska-
safn í næstu 2—3 árin meðan verið
væri að fá reynslu á sjóinn úr brunn-
inum. Slíkt safn, þótt ekki væri stórt,
gæti og orðið hvati til stærri verk-
efna. Þessi stærri verkefni yrðu
fiskasafn með 10—12 sýningarker-
um á austurhluta byggingarinnar á
Skúlagötu 4. þar í endanum og í
bakbyggingum er nú um 250 fer-
metra húsnæði sem nær eingöngu
er notað undir geymslur. Ef Haf-
rannsóknastofnun fær að reisa nýtt
hús upp af Ingólfsgarði leysist
geymsluvandamálið af sjálfu sér.
Þama við Sjávarbrautina hefur
stofnunin nú netaverkstæði og veið-
arfærageymslur í húsnæði sem er
að falli komið. Það pláss sem fengist
á Skúlagötu ef geymslumar yrðu
rýmdar mundi henta nokkuð vel fyr-
ir fiskasafn án mikilla breytinga og
má þar margt til nefna. Hluti hús-
næðisins vísar fram að götunni þar
sem eðlilegt er að væri inngangur í
slíkt safn. Staðurinn er svo að segja
í hjarta borgarinnar. Það að safnið
væri undir sama þaki og rannsókna-
stofnanir sjávarútvegsins (Rann-
sóknastofnun fískiðnaðarins og Ha-
frannsóknastofnun) býður ekki ein-
ungis upp á rannsóknaraðstöðu fyrir
þessar stofnanir heldur myndi slíkt
safn og vera miklu hagkvæmara í
rekstri í tengslum við þær. Á þessum
rannsóknastofnunum ætti og einna
helst að vera fyrir hendi fagþekking
til að reka saftiið svo og önnur að-
staða eins og frystigeymslur til að
geyma fóður og rannsóknaskip til
að afla físka í safnið, svo eitthvað
sé nefnt.
Selatjörn á Kolbeinshaus
Þegar hér er komið sögu skal því
ljóstrað upp að þessar hugmyndir að
sýningarsafni í húsakynnum rann-
sóknastofnana við Skúlagötu em ein-
faldleg hirtar frá hafrannsóknastofn-
uninni í Kíl í V-Þýskalandi þar sem
undirritaður stundaði nám. Nú hafa
margar slíkar stofnanir í heiminum
sitt eigið fískasafn sem haft er al-
menningi til sýnis að einhveiju leyti.
En því er stofnunin í Kfl nefnd hér
að þar háttar mjög svipað til og við
Skúlagötuströnd; hvít og áberandi
bygging rétt við flæðarmál og sem
næst í sjálfum miðbænum. En Þjóð-
veijamir hafa reist fleira en físka-
safn, nefnilega litla selatjöm fyrir
framan sitt hús. þegar fólk spásserar
eftir Skúlagötuströnd þeirra
Kílarbúa gengur það fram á selina
í tjöminni sem alltaf grípa athygli
manna. Ekkert verður svo eðlilegra
en að skoða fiskasafnið inni í kjall-
ara hafrannsóknabyggingarinnar
sem vakin er athygli á með viðeig-
andi skilti. Selatjöm hér á Skúlagötu-
uppfyllingunni yrði bæði staðarprýði
og uppbót fyrir Kolbeinshausinn sem
á víst að færast á kaf í jarðfyllingu.
Slík tjöm gæti annaðhvort verið rétt
fyrir framan núverandi Skúlagötu,
þ.e. innan við fyrirhugaða hrað-
braut, eða alveg út við sjóinn sem
yrði skemmtilegra en dýrara. Mætti
hugsa sér að byggt yrði smá nes þar
yfír sem nú er Kolbeinshaus, en á
þessu nesi yrði selatjömin. Pram úr
nesinu gengi síðan tilbúið sker þar
sem skarfar og aðrir sjófuglar mættu
áfram snyrta fjaðrir sínar þótt hauss-
ins góða nyti ekki við lengur.
Beinagrind af hval
Fyrst byijað er að tala um atriði
eins og selalaug sem myndi prýða
fiskasafn og vekja á því athygli án
þess að vera beinlínis nauðsynlegur
hluti slíkrar starfsemi, má stinga upp
á enn einni skrautfjöður. Hafrann-
sóknarstofnun á einhverstaðar beina-
grind af hrefnu sem liggur í geymslu
og rykfellur, einfaldlega vegna þess
að hvergi er hægt að setja slíkt
ferlíki upp. Lífga mætti upp á inn-
gang fískasafns á Skúlagötu 4 með
því að hengja upp beinagrind af hval
undir súlnagöngin sem em á fram-
hlið hússins. Þama er svo mikið pláss
að hæglega mætti koma þar fyrir
beinagrind af stórhval, en beina-
grindur stórhvala hafa líkast til aldr-
ei verið settar upp hér á landi.
Misheppnuð tilraun
Eins og menn muna voru á sínum
tíma sett upp nokkur fískabúr í
Sædýrasafninu í Hafnarfirði og var
notast við jarðsjó sem tekinn var úr
holu í hrauninu skammt frá strönd-
inni. Undirrituðum er ekki kunnugt
um annað en sá sjór hafi verið vel
brúklegur. Safnið var hins vegar í
lélegum húsakynnum eins og reyndar
flest öll starfsemi þar suður frá og
lognaðist það út af eftir nokkur ár.
Meðan það var enn við lýði höfðu
margir áhuga á að nýta jarðsjóinn
sem þarna er og byggja veglegt
fískasafn. Mun hafa verið skipuð
opinber nefnd í málið. menn fóm til
útlanda og leituðu fyrirmynda og
reynslu. Niðurstöður vom settar
fram í nokkuð viðamikilli skýrslu
með tillögum og teikningum að sjáv-
ardýrasafni. Ekkert af þessu komst
í framkvæmd enda hugmyndimar
ekki smáar í sniðum og nú er sjálft
Sædýrasafnið meira að segja liðið
undir lok nema að nafninu til. Vafa-
samt er þó að tengja alfarið saman
fískasafnsleysi höfuðborgarsvæðis-
ins við örlög og deilur um Sædýra-
safnið, heldur sýnist undirrituðum
að gamalkunnug nesjamennska hafí
kæft nýtt fískasafn í fæðingu. Þessi
nesjamennska lýsir sér í því að búið
er við eitthvert ástand í ár og ára-
tugi vegna þess að við lausn á vand-
ræðaástandinu ætla menn sér að
færast svo mikið í fang að aldrei eða
mjög seint er byijað. Má þar til gam-
ans nefna dæmi eins og óreista
skautahöll sem hefur verið í bígerð
í langan tíma en á víst að kosta yfír
100 milljónir króna þannig að þjóðin
er enn á hrossleggjastiginu, þótt
nálega hver sæmilega stór bær í
Svíþjóð skarti slíku mannvirki sem
reyndar eru reist með skemmulaginu
en ekki „kúlusukkslaginu".
Náttúruf ræðihús
Víkjum þá að áætlunum um Nátt-
úrufræðihús sem helst hefur verið
talað um að rísi í Vatnsmýrinni.
Hugmyndir munu vera um sjóker í
því safni en hvemig á að útvega sjó-
inn á ódýran hátt mun vera óleyst
mál. Starfssemi Náttúrufræðihúss
er og eðlilega ætlað að spanna vítt
svið þannig að fiskasafn gæti aldrei
orðið aðalatriðið í slíku húsi. Með
þessum orðum er þó ekkert verið að
hafa á móti sjókeijum í nýju húsi
af þeim toga. Áðeins verið að benda
á að með hugmyndum um fískasafn
við Skúlagötu er ekki verið að bregða
fæti fyrir fiskadeild í þessu húsi sem
kennt er við náttúrufræði ef menn
telja slíkt mögulegt. Slíkt safn við
Skúlagötuströnd gæti þvert á móti
orðið sá bakhjarl sem gerði það kleift
að starfrælqa einhver ker með lif-
andi sjódýrum og fískum í Náttúru-
fræðihúsinu.
Lokaorð
Undirritaður hefur komist að
þeirri niðurstöðu að þrátt fyrir mik-
inn áhuga og nokkuð góðan vilja sitj-
um við Reykvíkingar og þá um leið
allir fastalandsbúar enn uppi fiska-
safnslausir vegna þess hversu há-
timbraðar þær hugmyndir hafa verið
þegar bæta hefur átt úr vandanum.
Fiskasafn við Skúlagötu yrði hlið-
stætt Vestmannaeyýasafninu nema
hvað rannsóknaraðstaða yrði meiri í
hinu nýja safni. Ef vel tekst til væri
sjóbrunnur einnig órækt vitni um
nytsemi skolphreinsimannvirkja sem
nú eru í byggingu beint og óbeint;
einskonar áþreifanlegt merki um
hreinan sjó og mengunarlausar fjör-
ur. Allt þetta mætti gera fyrir tiltölu-
lega lítið fé þótt hvergi væri við nögl
skorið þar sem mjög mikið af aðstöð-
unni er þegar fyrir hendi og síðan
hægt að vinna sig áfram skref fyrir
skref. Þetta verk gæti borgin síðan
kórónað með selalaug fyrir framan
bygginguna yfír hinum gamla Kol-
beinshaus. Selatjömin kæmi í staðinn
fyrir einhvem útsýnistum með
grísku útliti sem fyrirhugaður er á
Skúlagötuströnd. Ef tekst að fá not-
hæfan sjó úr brunninum margnefnda
yrði það til vansa að sitja auðum
höndum eftir það, og mættum við
Innnesingar þá með réttu heita aum-
ingjar í munni Vestmanneyinga, ef
svo færi. Þá er og mikilvægt að
menn hummi ekki hugmyndina um
sjóbrunninn fram af sér svo aldrei
þurfí á það að reyna hvort vilji er
fyrir því að takast á við sjálft verkið
ef tekst að skapa grundvöllinn sem
er nothæfur rennandi sjór.
Htifundur er fiskifræðingur við
Hafrannsóknastofnun.