Morgunblaðið - 15.03.1988, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1988
25
því að virkja almenningsálitið svo
þrýst yrði á stjómvöld að grípa til
ákveðnari aðgerða. Þrátt fyrir að
brúðarbrennur hafi verið bannaðar
með lögum árið 1829 höfðu um 30
slíkar brennur farið fram í Rajasth-
an á þeim 40 árum sem liðin eru
síðan Indland fékk sjálfstæði 1947.
Nú leit út fyrir að fleiri slíkir at-
burðir gætu átt sér stað, fjöldi
pílagríma í Deorala benti a.m.k. til
þess.
Nokkrum dögum eftir heimsókn
ráðherrans var hin árlega sati mela
(markaðshátíð) haldin í Mandawa
Kala, sem ér þorp nærri Deorala.
Þar var árlega minnst brennu 75
ára gamallar ekkju sem hafði geng-
ið á bálið með manni sínum árið
1975. Yfír samkomugestum vom
haldnar þrumandi ræður, en margir
þeirra voru vopnaðir sverðum og
byssum. Þeir voru aðallega raj-
putar. Þrátt fyrir ap þessi kynhreina
riddarastétt sé aðeins um 10% af
íbúum Rajasthan, var hún til
skamms tíma ráðandi afl í öllu and-
legu og efnahagslegu lífi íbúanna.
Riddaramir áttu meginhluta rækt-
aðs lands og stjómuðu hinum fjöl-
mörgu furstadæmum og hálf-sjálf-
stæðu ríkjum fylkisins, sem aðeins
voru stjómmálalega sameinuð hinu
sjálfstæða Indlandi frá 1947 og til
1950.
Bráðabirgðalög
Fulltrúaþing fylkisins hélt áfram
að starfa allan september og hver
dagur sem það kom saman var
stjóminni erfiður. Forsætisráðherr-
ann, sem var í Kongress-flokki (I)
Rajivs Gandhis, lofaði að koma á
löggjöf svo hægt væri að refsa þeim
sem gerðu sig seka um að hvetja
til „SATI“ eða hafa í hávegum. En
slíkur var stuðningurinn við þessa
, hefð og- þær helgiathafnir sem
henni fylgja að það var ekki 'fyrr
en daginn eftir þingslit að ríkis-
stjóm fylkisins lagði í að setja
bráðabirgðalög sem kváðu á um
lífstíðarfangelsi eða dauðarefsingu
þeirra sem ýttu undir brúðarbrenn-
ur. Þá sem styddu slíka athöfn opin-
berlega mætti dæma í allt að sjö
ára fangelsi.
Þegar bráðabirgðalögin vom
kunngerð var hætt við byggingu
hofs þar sem setja átti upp styttu
af Roop Kunwar annan október, en
þann dag var ráðgert að halda mik-
ilvæga hátíð hindúa í Dusshera. Þó
héldu nokkrir ungir menn áfram
varðstöðu sinni við plötu hofsins
sem hafði verið steypt á hálfum
mánuði, en þar stóð þríforkur, tákn
sati mata. Hundruð vopnaðra lög-
reglumanna höfðu búðir í nágrenn-
inu til að vama utanaðkomandi
aðgang að þorpinu og andrúmsloft-
ið var þrungið spennu. Fjölmörg
mótmælaskjöl gegn bráðabirgða-
lögunum sem bönnuðu brúðar-
brennur voru tekin gild af hæsta-
rétti Rajasthan. Eitt slíkt var lagt
fram af föður Roop Kunwar, Baal
Singh Rathore. Einnig höfðu æðstu
menn tveggja helstu miðstöðva
pílagríma í hindúasið lýst yfir
st.uðningi sínum við það að ekkjur
fómuðu sér af fijálsum vilja, en
andstöðu við að þær væm neyddar
til þess með valdi.
Afstaða dómstóla
Meðan dómstólar hlustuðu á rök-
stuðning fyrir bráðabirgðalögum
stjómarinnar og gegn þeim, deildi
löggjafarþingið um fmmvarp sem
svipaði til bráðabirgðalaganna.
Hinn 10. nóvember var fmmvarpið,'
sem aðeins gilti í Rajasthan, sam-
þykkt. 116 af 200 þingmönnum
greiddu því atkvæði sitt við fyrsta
nafnakall. Fmmvarpið var síðan
samþykkt, eftir að öllum breyting-
artillögum stjómarandstöðunnar
hafði verið vísað frá. Meðan á þessu
stóð vom 24 af þeim 52, sem hand-
teknir höfðu verið í Deorala, látnir
lausir, stjómin hafði „fundið þá
sýkna saka“.
Forsprakkar þeirra sem æst
höfðu fólk til stuðnings við brúðar-
brennu’r og höfðu verið handteknir
fyrir opinberan stuðning við athæf-
ið, vom látnir lausir vegna tækni-
legs galla í ákæm; bráðabirgðalögin
sem kváðu á um handtöku þeirra
höfðu ekki birst í lögbirtingablaði
fylkisins þegar hún átti sér stað.
Kvenréttindahópar fóm fram á það
við hæstarétt að fellt yrði úr lögun-
um ákvæði sem leyfði „að hof sem
byggð hefðu verið til að vegsama
brúðarbrennur, áður en hin nýju lög
tóku gildi, skyldu standa óhreyfð"
og „heimilaði helgihald í slíkum
hofum vegna brennanna". Á Ind-
landi em um það bil 140 slík hof,
meira en fjömtíu þeirra em í Raj-
asthan, þrjú í Delhi.
í bænaskrám kvenréttindahópa
var þess krafist að öllum þessum
hofum yrði lokað og að fé því sem
safnað hafði verið af stuðnings-
mönnum brúðarbrenna yrði varið
til að styrkja ekkjur. Hæstiréttur
hafði staðfest að brennurnar heðu
„ekki trúarlega þýðingu og væm
hvorki trúarathöfn né trúaratriði".
Rétturinn taldi að það að fórna
ekkju, hvort sem hún samþykkti
það eða ekki, félli ekki undir ákvæði
um trúfrelsi, en.það er vemdað af
stjómarskrá Indlands. Slíkar fómir
féllu heldur ekki undir ákvæði um
borgaraleg réttindi. Rétturinn var
þeirrar skoðunar að brúðarbrennur
væm andstæðar gmndvallarmann-
réttindum og „í ósamræmi við öll
ákvæði stjómarskrárinnar".
Vandi stjórnvalda
Alríkisstjómin hafði nú hrokkið
upp við það að þó flestar brennurn-
ar sem átt höfðu sér stað undanfar-
ið hefðu verið í Rajasthan, vom
famar að berast fréttir um eina og
eina slíka í öðmm fylkjum. Bretar
höfðu bannað athæfíð árið 1929, í
þeim hlutum Indlands sem þeir réðu
þá. Skoðanakönnun í smærri bæjum
í Rajasthan og á landsbyggðinni
leiddi í ljós, að um það bil 2/3 íbú-
anna vom fylgjandi brennu Roop
Kunwar og minna en 4% vom þeirr-
ar skoðunar að hún hefði verið
neydd til að fóma sér. Spurðir um
ástæðuna fyrir skoðun sinni, svör-
uðu menn: „Hún hélt uppi heiðri
menningar hindúa." „Áð fórna
ekkju er hluti af hefð rajputa". Og:
„í trúarbrögðum hennar er eigin-
maðurinn Guð.“ En algengasta
ástæðan var þó sú að ekkjum raj-
puta er bannað að giftast aftur.
Yfirforingjar í lögreglunni lögðu
áherslu á að nýju lögin myndu ekki
koma í veg fyrir brúðarbrennur og
dásömun þeirra. Þann hálfa mánuð
sem trúarofstækið var hvað mest,
sögðu þeir að handtaka þeirra sem
hvottu til brennunnar hefði einung-
is leitt til ofbeldis. Forsætisráðherra
Rajasthan var beðinn að koma í veg
fyrir 13. dags hátíðahöldin, þar sem
haldið var upp á brennuna, en hann
gat ekkert gert. Þetta var ástæðan
fyrir orðum Margaret Alva, ráð-
herra jafnréttis- og félagsmála í
alríkisstjóminni, þegar hún sagði:
„Ég er tilbúin til að viðurkenna að
ég hef gert mistök . . . að kynslóð
okkar hefur mistekist."
Menntamenn ráðþrota
Indverskum menntamönnum var
bmgðið og þeir stóðu ráðþrota
frammi fyrir brennunni og stuðn-
ingnum við hana. Ekki aðeins var
tengdafaðir Roop Kunwar mennt-
aður maður, heldur var einnig læsi
meðal kvenna í Deorala með því
meira sem gerðist í landinu. Margar
skýringar á atburðinum komu fram:.
Ekki þyrfti að skila heimanmundi
Roop Kunwar nú að henni látinni,
það yrði þorpinu til góðs að verða
vinsæll áfangastaður pílagríma;
stjómmálamenn úr röðum rajputa
vom sakaðir um að nota sér rót-
gróna hjátrú til að efla dvínandi
áhrif riddarastéttarinnar og veiða
atkvæði með hjálp hindurvitna.
Þjóðfélagsfræðingar skýrðu at-
burðinn sem eitt fjölmargra meina
sem hijáðu samfélag hindúa og
stöfuðu af áhrifum nútímans sem
smátt og smátt væm að eyðileggja
hefðbundið lífsmynstur þeirra.
Um miðjan desember samþykkti
sambandsþing Indlands lög, sem
bönnuðu að hvetja til brúðarbrenna.
Þeir sem það gerðu skyldu teknir
af lífi eða dæmdir í ævilangt fang-
elsi, ef af brennu yrði. Konu, sem
reyndi að brenna sig á þennan hátt,
mætti dæma í sex mánaða fang-
elsi. Þeir sem létu í ljós aðdáun sína
á slíkri fóm gætu átt von á fangels-
isvist í allt frá einu og upp í sjö
ár. Hof sem tengdust brennum
skyldu eyðilögð, trúarathafnir sem
tengdust þeim stöðvaðar og fé sem
safnað hefði verið til þeirra tekið
eignamámi. Menn sem dæmdir
yrðu fyrir að hvetja til brenna
fengju ekki arf eftir ekkjuna og
aðrir sem dæmdir yrðu fyrir tengsl
við slíkar athafnir yrðu sviptir kosn-
ingarétti.
Höfundur er aðstoðarritstjóri The
Statesman, dag-blaðs sem gefið er
út (Nýju Delhi.
Sundfatnaður og
strandfatnaður
Nýkomið glœsilegt úrval
Gott verð
hr \kr
A i
útiúf
Glæsibæ, sími 82922.
MICR0SOFT
HUGBÚNAÐUR
NÝBÝLAVEGI 16 - P.O.BOX 397 - KÓPAVOGI - SÍMI 641222