Morgunblaðið - 15.03.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1988
Mjólk og grasalæknar
eftir Ólaf Sigurðsson
Þann 13. desember síðastliðinn
birtist í Morgunblaðinu viðtal við
ungt par sem hefur lokið námi frá
grasalæknaskóla í Englandi. Við-
talið tók Guðrún Guðlaugsdóttir og
var fyrirsögnin „Jurtalyf styrkja
líkamann".
Viðtal þetta var fyrir margar
sakir athyglisvert. Grasalæknar eru
nefnilega ekki á hveiju strái hér-
lendis og ætti því að vera fengur
að menntuðum grasalæknum frá
viðurkenndum breskum skóla. í við-
talinu var greint frá skoðunum við-
mælenda Guðrúnar og hvemig
kennslan fór fram.
Umrætt viðtal fannst mér að
mörgu leyti bera vott um þekking-
arskort þeirra sem rætt var við,
sérstaklega þegar hugsað er til
þess að næringarfræði var mikil-
vægur þáttur í námi þeirra. Ýmsar
fullyrðingar um hollustu mismun-
andi kjötmetis bera því einnig vitni.
Grasalækningar gegn
eyðni?
Einna varhugaverðust fannst
mér frásögnin um áhrif grasalækn-
ingaaðferða gegn eyðni: ... „Not-
aðar hafa verið ákveðnar tegundir
af jurtum og þær eru taldar hafa
orðið þess valdandi að fólk með
eyðni fær ekki sjúkdómsein-
kenni, a.m.k. hefur þeim verið
haldið niðri í nokkur ár, eða fram
á þennan dag.“ (leturbr. höfund-
ar).
Eyðni er stórmál fyrir þá ein-
staklinga sem mælst hafa með veir-
una og því alvarlegt mál ef fullyrð-
ingar eins og að framan greinir
eiga ekki við rök að styðjast.
Þegar annar viðmælandinn segir:
„Við eigum til þær jurtir sem
hafa verið notaðar i þessu skyni
í Kína“ (leturbr. höf.) tel ég að
einhver sem er sérmenntaður í
veirufræðum ætti að staðfesta þess-
ar fréttir, því ekki er gott að gefa
sjúklingum falskar vonir.
Hugsi maður til allrar þeirrar
vinnu og fjármagns sem lagt hefur
verið í fræðslu um eyðni, er ljóst
að ef rangar fullyrðingar birtast í
fjölmiðlum og er ekki svarað, geta
þær valdið gífurlegu tjóni á þeirri
fræðslu sem heilbrigðisyfírvöld
standa að.
Eru aukefni óholl?
Annað var það sem vakti athygli
mína og ég tel mig hafa örlítið vit
á, en það tengist þeirri fullyrðingu
að gigtarsjúklingar eigi að „ . . .
Sleppa öllu sælgæti og gosdrykkj-
um og öllu sem litarefni og rotvarn-
arefni eru í. Allt slíkt er ákaflega
óhollt." (leturbr. höfundar).
Hvað varðar aukefnin er óholl-
usta þeirra mjög umdeilt mál með-
al vísindamanna, hvort sem er fyrir
gigtarsjúklinga eða aðra. Hinsvgar
hafa þau aukefni sem notuð eru í
matvæli í dag öll verið rannsökuð
m.t.t. eiturefnafræðilegra áhrifa.
Því hafa þau aukefni sem talin eru
varasöm verið bönnuð og er það
hlutverk heilbrigðisyfirvalda að sjá
um eftirlit á notkun þeirra. Er fyrir-
hugað átak í þessa veru með út-
gáfu nýrrar reglugerðar þar um á
næstunni.
Litarefnin
Mörg litarefni eru unnin úr jurt-
um og eru talin náttúruleg. Önnur
litarefni eru búin til með efnafræði-
legum aðferðum. Þau litarefni sem
notuð eru verða að ganga gegnum
strangar prófanir áður en þau eru
leyfð í matvæli, og er sífellt verið
að endurmeta þau með tilliti til
langtímaáhrifa. Hins vegar er þekkt
að sum litarefni geta valdið ofnæmi
hjá ákveðnum einstaklingum, en
það sama má segja um önnur auk-
efni og algengar fæðutegundir.
Rotvarnarefnin
Rotvamarefnin gangast einnig
undir strangar prófanir og sífellt
endurmat vegna mögulegra eitrun-
aráhrifa eins og önnur aukefni.
Vegna þeirrar þjóðfélagsgerðar
sem einkennir vestræn samfélög
(byggðakjamar og stórborgir) hafa
þessi efni reynst nauðsynleg til að
tryggja nægjanlegt framboð af
matvælum og fjölbreytt fæðuval í
verslunum.
Sumir vísindamenn fullyrða að í
raun væri hættulegra að nota þau
ekki, þar sem hættan á örvem-
gróðri og eitrunaráhrifum mundi
stóraukast. Þetta em því efni sem
við í raun getum illa verið án. Sum
þeirra hafa gefið neikvæðar niður-
stöður í tilraunum og hafa því ver-
ið bönnuð. en flest þeirra sem leyfi-
leg em munu vera vel þekkt og em
ekki líkleg til að valda skaða, hvað
þá í þeim mæli sem leyft er að
nota þau.
Það er því alls ekki rétt að segja
um áðumefnd aukefni: „allt slíkt
er ákaflega óhollt." Það fer eftir
næmni einstaklingana fyrir til-
teknum efnum, tegund þeirra og
ekki síst magni. Efni sem koma
fyrir náttúmlega í matvælum geta
ekki síður valdið t.d. ofnæmis- eða
eitrunaráhrifum en efni sem em
bætt í þau af tæknilegum eða öðr-
um ástæðum. Slík efni koma þó
yfirleitt fyrir í það litlu magni að
skaðlegra áhrífa verður ekki vart.
Dæmi um þetta er blásýra í tóm-
ötum og ýmsir alkalóíðar í ávöxtum
og grænmeti. Það em því oft mjög
eitruð efni í ýmsu hrámeti, en þau
em ekki hættuleg vegna þess hve
lítið er af þeim.
Mjólkin er ekki óholl
Það sem mér fannst athyglis-
verðast og reyndar ámælisvert í
þessu viðtali er þessi setning sem
höfð var eftir öðmm viðmælandan-
um:____Ég hef raunar ekki trú
á því að fullorðið fólk þurfi á
mjólk að halda, mjólk er ung-
barnafæða." (leturbr. höf.) Eg
vona að þetta sé ekki viðtekin skoð-
un meðal grasalækna, því að þetta
er ekki rétt.
Hversvegna?
Samkvæmt töflu manneldisráðs
um ráðlagða dagskammta (RDS)
er kalkþörf fullorðins fólks 800
mg/dag. Vanfærar 'konur eða þær
sem hafa bam á bijósti þurfa að
bæta við sig 400 mg/dag. Talið er
að tvö til þijú mjólkurglös á dag
gefi þennan dagsskammt kalks,
ásamt kalki úr öðmm mat.
Að öðm leyti inniheldur mjólk
öll mikilvægustu vítamínin, öll aðal-
steinefnin og hluta snefilsteinefna.
Þijú mjólkurglös gefa okkur því
vemlegan hluta af ráðlögðum dags-
skömmtum ýmissa bætiefna og full-
an dagsskammt annarra.
Það er ólíklegt að bætiefnin í
mjólk séu einungis fýrir ungabörn
og að mjólk sé á einhvem hátt
óæskilegur drykkur fyrir fullorðna,
jafnvel þótt við drykkjum meira en
þijú mjólkurglös á dag. Mjólk er
einn bætiefnaríkasti drykkurinn
sem völ er á, ekki síður fyrir full-
orðna en böm og hlýtur að tilheyra
fjölbreyttu fæðuvali fólks á öllum
aldri.
Er mjólk ofnæmisvaldur?
Önnur setning sem birtist í við-
talinu segir: „__því mjólk er
slímkennd fæða og getur oft
valdið ofnæmi". (leturbr. höf.).
Vissulega getur mjólk eins og önn-
ur matvara valdið ofnæmi. Mjólkur-
Ólafur Sigurðsson
„Hugsi maður til allr
ar þeirrar vinnu og
fjármagns sem lagt
hefur verið í fræðslu
um eyðni, er ljóst að ef
rangar fullyrðingar
birtast í fjölmiðlum og
er ekki svarað, geta
þær valdið gífurlegu
tjóni á þeirri fræðslu
sem heilbrigðisyfirvöld
standa að.“
sykuróþol (Lactose intolerance) er
þekkt vandamál hjá suðlægari þjóð-
um og er talið að nær 100% negra
skorti ensímið laktasa sem brýtur
niður mjólkursykurinn. Þetta er í
raun ensímaskortur en ekki ónærn-'
issvömn og er fátíð hjá þjóðum í
Norður-Evrópu.
Búast má við að um 5.- 6. hver
einstaklingur fái einhvemtíma
ævinnar ónæmi.
Algengt er að böm á fyrsta og
öðru aldursári fái ofnæmi, þar sem
meltingarvegur hefur ekki náð full-
um þroska. Sú fæða sem mest er
neytt af verður því algengasti of-
næmisvaldurinn. Þess konar of-
næmi eldist fljótt af bömunum.
Erfitt getur verið að fá nákvæm-
ar tölur um tíðni ofnæmissvarana
hjá einstaklingum en lauslega áætl-
að gæti tíðnin verið um 6% hjá
ungabömum en 1% hjá fullorðnum.
Þá má ekki gleyma því að þeir
einstaklingar sem hafa fæðutengt
ofnæmi, læra mjög snemma að
þekkja til síns vandamál. Því er í
reynd óþarfi að vara aðra við sem
ekki eiga við þetta vandamál að
stríða.
Ekki er gott að átta sig á þeirri
óskilgreindu fullyrðingu að:
„mjólk er slímkennd fæða.“ Mjólk
getur aftur a móti haft veruleg
áhrif á slímhúð líkamans.
Nýmjólk inniheldur mestu fítuna
og einnig mest af fituleysanlega
A-vítamíninu (tvö glös af nýmjólk
gefa um 30% af RDS A-vítamíns).
Til að líkaminn geti tekið upp fítu-
leysanleg vítamín þarf fitu til að
bera þau um veggi meltingarvegar-
ins. Hvað varðar slímhúð og
slímmyndun hefur A-vítamín verið
nefnt „slímhúðarvítamínið" því það
endumýjar slímhúðina og ver okkur
þannig gegn utanaðkomandisjúk-
dómum (flatarmál slímhúðar í líka-
manum eru tugir fermetra). Mjólk
er að þessu leyti mjög góð fyrir
slímhúðina.
Beingisna (beinþynning)
végna ónógrar mjólkur-
drykkju?
Samkvæmt neyslukönnun Mann-
eldisráðs Islands gefur mjólkurmat-
ur okkur um 70% af því kalki sem
við fáum úr fæðunni. Langstærsti
hluti þess kemur úr nýmjólk, létt-
mjólk eða undanrennu vegna þess
magns sem við neytum af þesum
tegundum mjólkurvara. Þeir sem
ekki fá nægjanlegt kalk á upp-
vaxtarárunum, eiga það á hættu
að beingisnun verði með meira
móti en ella þegar úrkölkun ágerist
á efri árum. Einnig þarf kalk úr
fæðunni til að bæta fyrir það sem
líkaminn tekur úr beinum til ann-
arra þarfa.
MEGRUN
ÁN MÆÐU
Púsundir íslendinga og milljónir um allan heim
hafa nú sannreynt gildi FIRMALOSS grenningar-
duftsins í baráttunni við aukakílóin.
FIRMALOSS GRENNINGARDUFTIÐ
- eðlileg leið til megrunar -
Með FIRMALOSS getur þú haldið þér grannri/
grönnum án gremju. Spyrjir þú þá sem reynt hafa,
færðu staðfestingu. Og haldgóða sögu gefur FIRMA-
LOSS grenningarfæðið sjálft þegar þú reynir það.
• »
FÆSTIAPÖTEKINU 0G BETRISTÓRMÖRKUÐUM

Nóatúni 17-Sími 19900
Póstverslun - Sími 30001
TISKA OG HONNUN
l.tbl. 1988 nr.22
Nýtt.glæsilegt
og efnismikið blaö
í verslunum um allt land
SIMI 91-29393
ORKA I
LÉTTIR Ll
VOR OG S|
FRÁ FRAI
DALÍUR
HÚÐIN
OG UMHII
HENNAR
FRÍÐA