Morgunblaðið - 17.10.1989, Blaðsíða 35

-ílÖááÖfcí^&IÐ ÞRmJUÍAbÍÍft'-1-7..1'dtídBEÍí’H^
Utandagskrárumræða um aðstoðarmenn ráðherra:
Þeir verði reknir sem
ekki var heimilt að ráða
Frá utandag-skrárumræðum á Alþingi í gær. Fremstur á myndinni er 2. varaþingmaður Alþýðubanda-
lagsins á Suðurlandi, Unnar Þór Böðvarsson, skólastjóri í Biskupstungum. Hann tók sæti á þingi í
fyrsta sinn í gær.
- segirPálmi
Jónsson
STJÓRNARANDSTAÐAN með
Pálma Jónsson (S/Nv) í broddi
fylkingar gagnrýndi harkalega í
utandagskrárumræðu Ijárrnála-
ráðherra fyrir Ijárveitingar án
heimilda og mannaráðningar án
hcimilda. Var ráðherra sakaður
um brot á ýmsum lögum og regl-
um og þess krafist að þeim starfs-
mönnum ráðuneytanna, sem
ráðnir höfðu verið án heimildar,
yrði sagt upp.
Málshefjandi, Pálmi Jónsson
gagnrýndi rikisstjórnina fyrir að
hafa ráðstafað fé úr ríkissjóði án
þess að að baki lægju heimildir frá
Alþingi. Væri engu líkara en ríkis-
stjórnin teldi sig hafa sjálfdæmi í
þessum efnum og teldi sig ekki
þurfa að fylgja ákvæðum fjárlaga.
Pálmi kaus að taka ekki til um-
ræðu ríkisíjármálin almennt, né
heldur aukafjái’veitingar, heldur
þær fjárveitingar og ráðstafanir
sem hefðu útgjöld í för með sér og
ekki hefðu lagaheimild að baki.
Aukafjárveiting-ar
trúnaðarmál
Pálmi greindi frá því í fyrstu að
í fjárveitinganefnd hefði fjármála-
ráðherra lagt fram lista yfir auka-
fjárveitingar á árinu en jafnframt
farið þess á leit við nefndarmenn
að farið yrði með upplýsingamar
sem trúnaðarmál. Pálmi gagnrýndi
þetta í ræðu sinni og benti á að
ráðstöfun tekna ríkisins ætti ekki
undir nokkrum kringumstæðum að
vera trúnaðarmál; slíkt ætti að ger-
ast fyrir opnum tjöldum. Hér væru
forkastanleg viðhorf á ferðinni. Af
þessu tilefni spurði þingmaðurinn
ráðherrann hvort hann liti svo á að
fara ætti með aukafjárveitingar
sem trúnaðarmál.
í svari sínu sagði Ólafur Ragnar
Grímsson fjármálaráðherra að
hann liti ekki svo á að aukafjárveit-
ingar ættu að vera trúnaðarmál,
það sem hér væri á ferðinni væri
misskilningur þingmannsins. Það
sem hann hefði átt við væri það
að ef það væri ætlan nefndarmanna
að greina opinberlega frá þessum
aukafjárveitingum, þyrfti að koma
þessum upplýsingum í annan bún-
ing, sem hæfði fjölmiðlum.
I síðari ræðu sinni sagði Pálmi
að hér væru á ferðinni útúrsnúning-
ur og ósannindi ráðherra; viðkom-
andi listi hefði verið í eins formi
og áður og engra breytinga hefði
verið þörf fyrir fjölmiðla. Áréttaði
þingmaðurinn að á meðan fjái-veit-
ingar væru til umræðu og ákvörð-
unar væri unnt að líta á þær sem
trúnaðarmál, en þegar ákvörðun
hefði verið tekin væri ekki unnt að
líta svo á.
800 milljóna heimildarlaus
niðurskurður
Pálmi gagnrýndi þá ákvörðun
ríkisstjórnarinnar sem kynnt hefði
verið síðastliðið sumar um 800 millj-
óna niðurskurð á ríkisútgjöldum á
þeim forsendum að engin heimild
væri í fjárlögum fyrir ríkisstjórnina
að standa fyrir slíkum niðurskurði
á fjármagnstilfærslum eða fram-
kvæmdafé. Ákvarðanir þessar
hefðu verið teknar í algeru heimild-
arleysi. Greindi Pálmi frá því að
þegar hefði verið ákveðið að skera
niður framlög til húsnæðiskerfisins
um 500 milljónir og kvisast hefði
út að samgönguráðherra væri með
einhverja tilburði í þá átt að skera
niður framkvæmdafé á vegaáætlun.
Af því tilefni spurði þingmaðurinn
ráðherra í fyrsta lagi hvaða verkleg-
ar framkvæmdir yrðu skornar niður
og í öðru lagi hvort ríkisstjórnin
teldi siggeta ráðið þessu á eindæmi.
Við fyrri spurningunni kom ekk-
ert svar, en við þeirri síðari það
svar frá fjármálaráðherra að í
fyrsta sinn í langa tíð hefði sú
ákvörðun verið tekin af ríkisstjórn-
inni að leggja fram fjáraúkalög á
þessu þingi fyrir þeim fjárveitingum
sem ákveðnar hefðu verið fyrir utan
fjárlög. Sagði ráðherra að ríkis-
stjórnin hefði það alls ekki í hyggju
að sniðganga flárveitingavaldið.
Um það væri að ræða að ríkisstjórn-
in tæki stefnumótandi ákvarðanir,
sem síðar fengju staðfestingu í
aukafjárlögum.
Mismunun við
söluskattsinnheimtu
Pálmi tók því næst til umfjöllun-
ar þær hertu innheimtuaðgerðir
vegna ógoldins söluskatts sem fjár-
málaráðherra hefði staðið fyrir
síðastliðið sumar. Kvaðst þingmað-
urinn fagna því að gengið væri
hart á eftir skattinum, en hann
gagmýndi hins vegar það sem hann
kallaði mismunun einstakra gjald-
enda og kvaðst þá eiga við þá
ákvörðun ráðuneytisins að loka ekki
þeim fyrirtækjum sem til meðferðar
hefðu verið hjá millifærslusjóðum
ríkisstjórnarinnar. Spurði hann ráð-
herra þeirrar spurningar hvaðan
honum hefði komið heimild til þess-
arar mismununar.
Ráðherra svaraði ekki þessari
spurningu, en kvaðst hins vegar
fagna því að sjálfstæðismenn hefðu
nú ákveðið að styðja þessar hertu
aðgerðir, þrátt fyrir fyrri yfirlýsing-
ar þingflokksins í tilefni af þeim.
Þorsteinn Pálsson (S/Sl) kvað
ráðherra fara með rangt mál að
þessu leyti, þingflokkur Sjálfstæðis-
flokksins hefði ekki gagnrýnt hinar
hertu aðgerðir sem slíkar, heldur
þá mismunun sem í framkvæmd
ráðuneytisins hefði verið fólgin.
Söluskattur greiddur með
húseignum
Pálmi Jónsson kvað hafa kastað
tólfunum þegar einu fyrirtæki hefði
verið leyft að greiða söluskattsskuld
sína með húseignum. Gagmýndi
hann þetta að því leyti að í fyrsta
lagi væri um að ræða brot á laga-
ákvæðum um innheimtu söluskatts,
í öðru lagi væri ekki fyrir hendi
heimild til kaupa á viðkomandi hús-
næði og í þriðja lagi hefði það sýnt
sig að ríkissjóður hefði engin not
fyrir þetta húsnæði, þar sem ráð
væri fyrir því gert í fjárlagafrum-
varpinu að viðkomandi húseignir
yrðu seldar.
Ólafur Ragnar kvað það alrangt
að söluskattur hefði verið greiddur
með húseignum í þessum tilvikum.
Ríkissjóður og Kópavogsbær hefðu
komið sér saman um kaup á hús-
eignum fyrirtækis sem að hluta til
væri eign Hagvirkis sem hefði
skuldað söluskattinn. Vegna þess
væri ekki unnt að líta á húseignirn-
ar sem greiðslu söluskatts. Hluti
húséignanna væri seldur aftur til
Kópavogsbæjar.
Pálmi greindi hins vegar frá því
í síðari ræðu sinni, að samkvæmt
upplýsingum fjármálaráðuneytisins
hefðu húseignir í Kópavogi og
Hafnarfirði verið teknar upp í sölu-
skattsskuld og væri um ótvírætt
lagabrot að ræða.
Heimildarlaust
meðferðarheimili
Pálmi tók einnig til umfjöllunar
þá ákvörðun ríkisstjórnarinnar að
koma á laggirnar meðferðarheimili
fyrir unga fíkniefnaneytendur og
af festa því tilefni kaup á húseign
undir starfsemina. Fyrir hvorugu
væri heimild. Spurði þingmaðurinn
ráðherra hvort hann teldi sig geta
tekið ákvörðun um slíkt án þess að
leita heimildar Alþingis. Ólafur
Ragnar svaraði því til að ekki hefði
enn verið tekin ákvörðun um kaup
og myndi slíkt að öllum líkindum
verða í frumvarpi til fjáraukalaga.
Hekluhúsið á Akureyri
Pálmi spurðist einnig fyrir um
kaup ríkisstjórnarinnar á svoköll-
uðu Hekluhúsi á Akureyri. Ólafur
Ragnar taldi kaupverðið vera á bil-
inu 50-60 milljónir og væru áform
uppi um að nýta húsnæðið fyrir
Háskólann á Akureyri.
Halldór Blöndal (S/Ne) kvað
viðkomandi hús vera mjög illa farið
og væri það í engu samhengi við
Háskólann á Akureyri. Hér væri
verið að bjarga Álafossi.
Heimasendiherrar og
afvopnunarsérfræðingur
Pálmi tók því næst fyrir starfs-
mannahald á vegum ríkisins. Beindi
hann tveimur fyrirspurnum til ut-
anríkisráðherra af því tilefni; ann-
ars vegar hversu margir starfsmenn
utanríkisráðuneytisins á heima-
skrifstofum bæru nú starfsheitið
sendiherra og hins vegar af hvaða
tilefni væri nú ráðinn til ráðuneytis-
ins sérstakur sérfræðingur í af-
vopnunarmálum á sama tíma og
ríkissjóður stæði straum af kostnaði
við öryggismálanefnd sem ætti að
sinna þessu hlutverki og að sú nefnd
hefði starfsmann á sínum vegum.
Jón Sigurðsson, sem nú gegnir
störfum utanríkisráðherra í forföll-
um Jóns Baldvins Hannibalssonar,
svaraði þessum fyrirspurnum. Um
þá fyrri sagði hann að heimasendi-
herrum hefði ekki fjölgað síðan í
mars og væru þeir innan fjárlaga.
Yarðandi þá síðari réttlætti hann
þessa ráðstöfun með því að nú legði
ríkisstjórnin sérstaka áherslu á af-
vopnun í höfunuip. Væri viðkom-
andi aðili ráðinn ineð heimild fjár-
málaráðuneytisins til timabundinna
verkefna.
Aðstoðarmönnum verði
sagt upp
Því næst kom að þeim hluta utan-
dagskrárumræðnanna sem mestur
tími fór í, en það er ráðning aðstoð-
armanna ráðherra og fleiri aðila án
heimildar í reglugerð um Stjórnar-
ráð eða í fjárlögum.
Pálmi Jónsson sagði að undan-
farin ár hefði gætt vaxandi til-
hneigingar til ráðningar pólitískra
aðstoðarmanna í ráðuneytum og
sniðganga við það reglugerð um
Stjórnarráð Islands, en í þeirri
reglugerð væri veitt heimild til
ráðningar aðstoðarmanns ráðherra
þann tíma er hann sæti og ætti
slikur aðstoðarmaður að vera á
kjörum deildarstjóra.
Pálmi benti á að forsætisráðherra
hefði bæði sérstakan aðstoðarmann
og efnahagsráðgjafa, fjármálaráð-
herra hefði bæði upplýsingafulltrúa,
aðstoðarmann og efnahagsráðgjafa
og menntamálaráðherra hefði ráðið
sérstakan aðstoðarmann ásamt sér-
stökum skólafulltrúa. -
Tók Pálmi það fram að hann teldi
óhjákvæmilegt að krefjast þess að
þeim starfsmönnum ráðuneytanna
sem ráðnir hefðu verið án heimildar
af núverandi ráðherrum, með þeim
hætti að reglugerð um Stjórnarráð-
ið væri sniðgengin, yrði sagt upp.
Aðstoðarmaður Stefáns
Valgeirssonar
Sérstaklega taldi þingmaðurinn
ástæðu til að gagnrýna þá skipan
mála sem væri á varðandi aðstoðar-
mann Stefáns Valgeirssonar; tæki
öllu fram að í forsætisráðuneytinu
væri maður á launaskrá sem deild-
arstjóri en starfaði ekki innan
veggja ráðuneytisins heldur sem
aðstoðarmaður Stefáns Valgeirs-
sonar. „Hér er á ferðinni lögbrot
og hneyksli!“
í máli fjármálaráðherra kom m.a.
fram að hann tejdi rnikla nauðsyn
til þess að ráðherrar nytu sem bestr-
ar aðstoðar pólitískra aðstoðar-
manna. Ólafur taldi ekki hafa verið
farið út fyrir reglugerð um Stjórn-
arráðið né lög um ráðningar ríkis-
starfsmanna, þar sem hér væri um
að ræða starfsmenn sem falin væru
sérstök verkefni til skamms tíma
en ekki fasta ráðningu. Kvað ráð-
herra heimild vera í fjárlögum til
ráðningar þeirra aðstoðarmarma
sem ráðnir hefðu verið.
Um aðstoðarmann Stefáns Val-
geirssonar sagði fjármálaráðherra
að þingskaparlög væru meingölluð
að því leyti að ekki væri gert ráð
fyrir því að þingmaður sem kosinn
væri á þing af sérstökum lista væri
þingflokkur, þar sem lágmark tvo
þingmenn þyrfti í þingflokk. Væri
því óeðlilegt að hann nyti ekki sama
stuðnings og aðrir þingflokkar til
þess að afla sér sérfræðiaðstoðar.
Benti hann á að þar sem lýðræðið
væri lengst komið væri lagt mikið
upp úr stuðningi við þingmenn. Tók
hann sem dæmi að á bandaríska
þinginu hefði hver þingmaður tugi
starfsmanna í kringum sig.
Ólafur Ragnar gagnrýndi einnig
lögin um Stjórnarráð að því leyti
að aðilar að ríkisstjórn, sem ekki
hefðu ráðherrasæti gætu ekki haft
aðstoðarmann. Ljóst væri að Stef-
áni Valgeirssyni veitti ekki af að-
stoðarmanni vegna þeirra verkefna
sem fylgdu því að taka þátt í ríkis-
stjórnarsamstarfi.
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra kvaðst myndu beita
sér fyrir því að þingskaparlögum
yrði breytt þannig að einn þingmað-
ur gæti notið aðstoðar í sama
mæli og þingflokkur.
Ráðherrasæti eða
aðstoðarmann
Stefán Valgeirsson (SJF/Ne)
gagmýndi Pálma Jónsson fyrir
hans orð og kvaðst ekki hafa átt
von á slíku frá honum. Sagði hann
að annaðhvort hefði verið um það
að ræða af hans hálfu að fá ráð-
herrastól eða aðstoðarmann. Kvað
hann ummæli Pálma vera geymd
en ekki gleymd.
Þorsteinn Pálsson kvað fjármála-
ráðherra ekki bera neina virðingu
fyrir lögum eða reglu. Hann teldi
þingsköp og stjórnskipun gagnrýn-
isverða og framkvæmdi síðan eins
og sér hentaði af því að hann teldi
það rétt.
Greiðsla fyrir stuðning
Geir H. Haarde (S/Rv) benti á
að reglugerðin um Stjórnarráðið
væri ótvjræð að því leyti hverjir
gætu ráðið sér aðstoðarmenn og
þingsköp væru skýr um það hvað
þyrfti til að um þingflokk væri að
ræða. Vel gæti verið að núverandi
fyrirkomulag væri gagnrýnisvert,
en þá þyrftu menn að breyta lögun-
um en ekki hunsa þau; með greiðsl-
um til Stefáns Valgeirssonar væri
verið að brjóta lögin.
Pálmi Jónsson benti á í síðari
ræðu sinni að Stefán Valgeirsson
væri engu rétthærri en hánn; báðir
væru þeir óbreyttir þingmenn. „Það
er siðleysi að mismuna þingmönn-
um með þessum hætti. Þingmönn-
um er borgað til þess að styðja ríkis-
stjórnina."