Morgunblaðið - 09.08.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. ÁGÚST 1991
Kvótabrask, sið-
leysi og- sægreifar
eftirJón Bondó
FISKURINN í sjónum er það sem
við íslendingar byggjum velferðar-
kerfi okkar á (ef við getum talað
um velferðarkerfi á íslandi í dag).
Skynsamleg stjórnun fiskveiða og
góð nýting sjávarfangs er forsenda
þess að á íslandi búi frjáls þjóð í
fijálsu landi.
Sú stefna sem fylgt er í fiskveiði-
stjórnun í dag er ekki þess eðlis
að ofangreind markmið náist. Hún
felur það í sér að miklum afla er
hent fyrir borð og verðmætatap er
mikið.
Um töluverðan tíma hafa þær
raddir gerst háværar í þjóðfélaginu,
sem vilja að upp verði tekið sér-
stakt aflagjald í formi veiðileyfa
sem gefin yrðu út til langs tíma.
Ég er algjörlega á móti slíkri sölu
á auðlindum okkar Islendinga og
gildir einu hvort þær eru til sjávar
eða sveita. Fiskinn í sjónum má
alls ekki selja. Slíkt hefði í för með
sér að allur fískveiðikvótinn lenti í
höndunum á fáum mönnum og
gerði hina ríku ríkari. Einnig óttast
ég að með sölu veiðileyfa muni laun
til sjómanna lækka stórkostlega
sökum þess hve útgerðarmenn eru
lagnir við að láta sjómenn taka
þátt í útgerðarkostnaði með góðum
stuðningi Alþingismanna. Þar á ég
t.d. við olíukostnað og verðjöfnun-
argjald, en báðir þessir stóru kostn-
aðarliðir eru teknir af óskiptum
afla. Þetta gerist þrátt fyrir að í
samningum okkar sjómanna segi
að sjómenn taki ekki þátt í útgerð-
arkostnaði.
Ég skil nú af hveiju stefnuleysi
Sjálfstæðisflokksins var algjört fyr-
ir síðustu Alþingiskosningar, því
kæmust þeir til valda eftir kosning-
ar átti bara að taka upp stefnu
Framsóknarflokksins, eins og Þor-
steinn Pálsson hefur nú gert.
Nytjastofnar á íslandsmiðum eru
sameign íslensku þjóðarinnar. Því
spyija margir: hvemig getur sam-
eign þjóðarinnar gengið kaupum
og sölum?
Ég vil láta í ljós áhyggjur mínar,
sem reyndar ýmsir aðrir hafa gert
að undanförnu, vegna þess að fisk-
veiðikvóti landsmanna sé í æ ríkara
maeli að safnast á æ færri hendur.
„Hér á landi er að verða til ný yfir-
stétt örfárra manna, sem gjarnan
eru nefndir sægreifarnir." Ég tel
að stóru útgerðaraðilamir, kvóta-
hafamir, búi hér við forréttindi sem
nálgast að vera algjört siðleysi. Ég
tel að hér sé á ferðinni stórhættu-
legt fyrirbæri sem fái í raun ekki
staðist samkvæmt lögum um stjórn-
un fiskveiða, sem komu til fram-
kvæmda 1. janúar 1991, en öðlast
gildi frá Alþingi frá 5. maí 1990.
Ég mun beita mér fyrir því innan
minna sambanda að það verði kann-
að hvort hér sé ekki um algjört
brot á stjórnarskránni að ræða.
Ég tek að þeir stóru stjórni verð-
mynduninni og kaupi fiskiskipin á
uppsprengdu verði, til þess að kom-
ast yfir kvótann. Þetta mun auðvit-
að heita á pappírum kaup og sala
á fiskiskipum, en er ekkert annað
en kvótakaup. Hveijir era það sem
hafa verið stærstu kvótakaupendur?
Jú, það era stóra útgerðaraðilamir
eins og Grandi, Samheiji, Skag-
strendingur, Útgerðarfélag Akur-
eyrar og fleiri sem stöðugt hafa’
verið að auka við sig kvóta með
kvótakaupum.
í DV þann 14. nóvember 1990
skrifar Gylfi Kristjónsson frá Akur-
eyri. „Útgerðarfyrirtækin tvö á
Akureyri, Samheiji hf. og Útgerð-
arfélag Akureyringa hf., hafa aukið
kvóta sinn umtalsvert frá árinu
1989 til ársins í ár. Þrátt fyrir að
úthlutun til þeirra hafi nær staðið
í stað á þessum tíma.
í fyrra fékk Útgerðarfélag Akur-
eyriringa úthiutað 18.900 t eða um
14.900 þorskígildum, í ár nam út-
hlutun til ÚA 18.600 t eða um
15.000 þorskígildum. Með kaupum
á kvóta og togaranum Aðalvík, sem
félagið keypti frá Keflavík á árinu,
nemur sá kvóti sem skip ÚA mega
veiða í ár um 22.600 tonnum eða
um 19.000 þorskígildum.
Samheiji hf., sem er ungt fyrir-
tæki, jók kvóta sinn verulega árið
1987 er fyrirtækið keypti togarann
Þorstein. Á síðasta ári bættist ann-
að skip í flota Samheija hf. Ef heild-
arafli togara Samheija hf. er reikn-
aður til þorskígilda, nam hann um
'10.000 t árið 1989 en árið 1990
um 11.000 t. Inn í þessar tölur
kemur ekki togarinn Víðir, sem
Samheiji hf. eignaðist á dögunum
með kaupum á fyrirtækinu Hva-
leyri í Hafnarfírði. Ef þessar tölur
era teknar saman kemur í ljós að
skip fyrirtækjanna tveggja máttu
veiða á árinu 1989 um 26.000
þorskígildi en árið 1990 um 30.000
þorskígildi. Sé togarinn Víðir, sem
Samheiji hf. keypti, tekinn með inn
í þessi dæmi, hefur kvóti þessara
fyrirtækja aukist um 5.000-6.000
tonn í þorskígildum." Tilvitnun
Gylfa lýkur.
En hvað hafa Akureyringar þurft
að borga fyrir þann kvóta sem þeir
hafa keypt með þessum hætti? í
ágústmánuði 1990 var kvóti þessi
seldur á 160 kr. kílóið, þá gera
5.000-6.000 tonn 800-960 milljónir.
Hefur útgerðin efni á slíkum kaup-
um? Jú, í sumum tilfellum. Sjáum
hvað Ellert Eiríksson hafði um
kaupin á togaranum Aðalvík til
Akureyrar að segja.
„Fá Akureyringar Aðalvíkina
endurgjaldslaust? Kvóti sem er
2.000 tonn er verðlagður í dag, 22.
ágúst 1990, á 160 kr. kílóið, það
gera 320 milljónir. Akureyringar
kaupa það sem kallast ójafnað tap
fýrri ára sem er allt að 500 milljón-
ir. Fyrir það borga þeir 75 milljón-
ir. Þetta ójafnaða tap fyrri ára get-
ur fyrirtækið, sem hefur hagnað,
nýtt sér til að fá hagnaðinn niður-
felldan, þ.e.a.s. — þú borgar ekki
skatt af tapi. Ef þú hefur grætt
400 milljónir og átt 400 milljóna
Jón Bondó
„Eg tel að stóru út-
gerðaraðilarnir, kvóta-
hafarnir, búi hér við
forréttindi sem nálgast
að vera algjört siðleysi.
Ég tel að hér sé á ferð-
inni stórhættulegt fyr-
irbæri sem fái í raun
ekki staðist samkvæmt
lögum um stjórnun fisk-
veiða.“
tap frá HK, þá er það núll og eng-
inn skattur. Þeir fá sumsé 250 millj-
ón króna skattafslátt út á þetta 500
milljóna króna tap. Mismunur á 250
milljónum og 75 milljónum eru 175
milljónir. Ef þú leggur það við
kvótaverðið þá er þetta komð í 495
milljónir. Miðað við það sem Akur-
eyringar létu af hendi standa eftir
30 milljónir. Þannig að þeir borga
30 milljónir fyrir skipið.“ Þá segir
Ellert það hugsanlegt að ÚA fái
skipið alveg endurgjaldslaust ef
heildar viðskiptin verði þeim það
hagstæð að þeir geti notað sér upp-
safnaðan halla, sem gæti orðið 550
milljónir.
í Fiskifréttum 30. nóvember
1990 segir. „Um 200 trillukvótar
seldir fyrir hálfan milljarð króna.
Örn Pálsson framkvæmdastjóri
Landssambands smábátaeigenda
sagðist í samtali við Fiskifréttir
álíta að þessi tala væri ekki ijarri
lagi. Erfitt væri að segja til um
hversu mikill aflakvóti hefði skipt
um eigendur með triilukaupunum,
en varlega áætlað væri það a.m.k.
3-4 þúsund tonn í þorskígildum.
Það nálgast því að vera árskvóti
tveggja meðaltogara, en það era
einkum togaraútgerðir sem safnað
hafa að sér trillukvótum."
í Sjávarfréttum 2. tbl. 1991 bls.
38 segir. „Samkvæmt samantekt
sem Bjöm Jónsson í Sjávarútvegs-
ráðuneytinu hefur gert um samein-
ingu veiðiheimilda frá upphafi
kvótakerfisins 1984 til ársloka 1990
hafa liðlega 50 skip fengið kvóta
af öðram skipum og sameinað hann
sínum kvóta, alls eru þetta liðlega
7.000 þorskígildi í botnfiski. verð á
varanlegum þorskkvóta hefur verið
á þessu ári 155-160 kr.kg.“
Hér tel ég að Bjöm Jónsson fari
með rangt mál og tel ég það mjög
ámælisvert ef að menn í Sjávarút-
vegsráðuneytinu þora ekki að fara
með rétt mál, því það á ekki að ljúga
að fólkinu í landinu sem á kvótann
og byggir afkomu sína á þeim kvóta
sem veittur hefur verið skipum í
þeirra heimabyggð. Þetta brask,
svindl og svínarí með kvótann á
ekki að vera neitt feimnismál. Þetta
er mál þjóðarinnar allrar en ekki
bara mál sægreifanna. Hveijir eru
það sem bera ábyrgð á þessum sið-
lausu kvótaskiptum? Ég segi það
vera stjórnvöld og LÍU.
Hér að framan hef ég aðeins
nefnt örfá dæmi um siðleysi í kvóta-
braski, þó ég hafi mörg önnur und-
ir höndum og mun birta þau síðar
ef mér þykir þörf á.
„Skipstjórar ættu ekki að vera '
stéttarfélagi“ segir Kristján Ragn-
arsson formaður LÍU í viðtali í Þjóð-
viljanum 24. nóvember 1990. í
sjálfu sér fin'nst mér fráleitt að vera
að semja við skipstjóra í deilu sem
þessari. Þeir eru nánast fram-
kvæmdastjórar fyrirtækjanna um
borð í skipunum og ættu ekki að
vera í stéttarfélagi. En hvað finnst
Kristjáni um að sægreifanir séu í
LÍU. Eru þeir ekki framkvæmda-
stjórar og stjórnarformenn frysti-
húsanna, eru þetta ekki mennimir
sem ganga hvað harðast í því að
halda fiskverði í lágmarki hér í
þessu landi, era þetta ekki mennirn-
ir sem stjóma LIU ásamt Kristjáni
Ragnarssyni og eru að drepa niður
einkaframtakið í útgerðarrekstri.
Gönguferð um
gosbeltið, 9. ferð
eftir Sigurð
Kristinsson
Draugatjörn-Heng-ill
-Dyradalur
Frá Draugatjöm er best að
ganga upp Húsmúla að klettum
vestan við Sleggjubeinsskarð.
Nefnast þeir Sleggja og skal
haldið upp á þá. Síðan tekur við
samfelld hamrabrún Vestur-
Hengils og má nærri því fylgja
henni að grunnu skarði vestan
við hæsta hluta Hengils. Þar má
finna dálítinn slakka í klettana
og farið þar upp. Er þá komið
bak við Skeggja sem gnæfir á
norðurbrún eins og voldug
nautskrúna gegn kuldaáttum og
sést víða að. Þessi leið upp á
Hengil er ein sú glæsilegasta á
Suðvesturlandi vegna frábærrar
útsýnar, hvort sem er af Vestur-
Hengli eða Há-Hengli. Á Há-
Hengli þarf að gefa sér góðan
tíma til að virða útsýni fyrir sér.
Þar uppi þarf helst að ganga
milli brúna háfjallsins til að fá
sem fyllsta mynd af umhverfinu.
Á niðurleið má t.d. fara með-
fram Kýrgili sem er í austurbrún
Hengils sunnanverðri, ganga
Á slóöum
Feröafélags
íslands
síðan norður með háfjallinu
nokkuð fyrir ofan virkjanasvæð-
ið og að Háhrygg sem er vestan
þess. Síðan er gengið eftir Há-
hryggnum sem stefnir til land-
norðurs. Er þá komið á nýja
Nesjavallaveginn og er ágætt að
enda göngu á því að fara smá-
spöl eftir honum vestur í Dyrad-
al.
Önnur leið á Hengil er að fara
upp Sleggjubeinsskarð, þaðan
eftir Innstadal og upp vestan við
Hveragil í suðurbrún Háhengils.
í suðaustanátt, þoku og regni
má auðveldlega fara vestan
Engidalur. - Á leið í Marardal
Hengiis og leita íyrir sér í dölum
og hálsum Dyrafjalla. En af
Háhrygg verður útsýn skemmti-
legust þegar upp rofar. Brottför
í ferðina er sunnudaginn 11.
ágúst kl. 10.30 frá BSI.
Marardalur-Dyradalur
Marardalur leynist bak við lág
fell undir Hengli skammt austan
Engidals. Gangan hefst við
Draugatjörn og liggur leiðin inn
með Húsmúlanum og um áður-
nefndan Engidal inn með Hengli
í Marardalinn. Marardalur er
rennisléttur og algróinn í botninn
en fellin í kringum hann naktir
og gróðurlausir móbergshálsar.
Frá Marardal era um það bil 4
km til landnorðurs í Dyradal.
Fara má hvort heldur er eftir
hálsinum vestan dalsins eða háls-
inum austan hans og verður þá
Skeggjadalur á hægri hönd. Sú
leið liggur hærra en er vart til
trafala frískum göngumönnum
og að síðustu má ganga í „ró
og næði“ vestan allra hálsa og
koma á Nesjavallaveg þar sem
hann liggur upp í hálsinn vestan
Dyradals. Þarna má því velja um
leiðir eftir hentugleikum og getu.
Brottför í þessa göngu er á
sunnudaginn 11. águst kl. 13 frá
BSÍ, austanmegin. Hittumst heil.
Iiöfundur er fyrrverandi
kennari.