Morgunblaðið - 09.08.1991, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. ÁGÚST 1991
algerlega ókunn. Ég var samt
áhyggjulaus því ég vissi að Lalla
þekkti þar allar götur, en leit þó
hálft í hvoru á hana sem krakka,
því ég hafði nokkur ár umfram hana.
En sú skoðun breyttist fljótt og mér
varð ljóst að hún var ekkert barn í
andlegum skilningi. Hér var ég að
tala við gáfaða og hugsandi stúlku,
sem heillaði mig með skemmtilegum
frásagnarmáta og spurulum athuga-
semdum. Hún var þyrst í viðræður
og við leituðum sameiginlega að lífs-
visku og svörum við hinum mörgu
óráðnu gátum tilverunnar meðan
hestarnir runnu áfram eftir grýttum
troðningunum.
Fyrr en okkur varði vorum við
komnar inn á Þórarinsdal og stóð-
hrossin tóku á rás yfir mela og móa.
Eltingarleikur hófst og endaði með
sigri okkar Löllu. Okkur tókst að
króa þessa villtu hlaupara við girð-
ingu og innan stundar var Jarpur
orðinn bandingi.
Með gljáandi augu og titrandi eyru
horfði hann á félaga sína grípa stökk-
ið og slá neista úr gijóti meðan hans
eigin frelsisvon dó út í niðurbældu
hneggi. Stundin snart okkur báðar.
Við héldum þögular heimleiðis.
Og árin liðu. Við Lalla sáumst
ekki oft. Þó man ég að hún gisti
einu sinni heima á Álftá og þá spjöll-
uðum við margt og aldrei skorti okk-
ur umræðuefni. I einu bréfi, löngu
síðar, minnist hún á hvað það hefði
verið notalegt að sofna við árniðinn,
sem barst inn um opinn gluggann á
herberginu þar, sem hún svaf.
Þótt ég væri gift og búsett i Kefla-
vík var ég heima á Álftá á sumrin
og Lalla var enn að einhveiju leyti
heima. Og um þessar mundir skipt-
umst við á löngum bréfum.
Lalla þráði að menntast og víkka
sjóndeildarhringinn. Svo kom að því
að hún fór á Kvennaskóla í Reykja-
vík og var þar einn vetur. Annan
vetur var hún á Staðarfellsskóla. Og
einn góðan veðurdag var hún farin
að vinna á ritsímanum í Reykjavík.
En einhver þráður lá alltaf í loftinu
á milli okkar - áttum eitthvað sam-
eiginlegt. Við vorum báðar náttúru-
böm, en kannski vorum við eins og
- Ekkjan við ána. „Hún elskaði ekki
landið, en aðeins þennan blett..." (G.
Friðjónss.) Lalla elskaði dalinn sinn
og ég elskaði hraunið mitt.
En árið 1951 var Lalla komin til
Englands og farin að læra leiklist
og 1954 giftist hún Richard John
Statman og settust þau að í Eden-
borg. Nokkuð löngu seinna frétti ég
hjá bræðrum Löllu að hún væri orð-
in ekkja.
Svo var það vorið 1981 að ég fékk
bréf, skrifað í Norwich í Englandi
Fiskveiðasjóður íslands mun vera
elsta stofnun enn starfandi tengd
Sjávarútveginum hér á landi, en
hann var stofnaður með lögum árið
1905.
Fyrstu áratugina var starfssvið
hans takmarkað við vélbátaútgerð,
sem þá var að byggjast upp sem
þýðingarmikill þáttur sjávarútvegs-
ins og átti Fiskveiðasjóður mikinn
þátt í uppbyggingu þeirrar greinar
útgerðarinnar fyrstu fimm áratugi
aldarinnar. Smámsaman breyttist
starfsvið sjóðsins og tók til fleiri
greina sjávarútvegsins svo sem
fiskvinnslunnar og skipin stækk-
uðu, en það var þó ekki fyrr en
með skuttogaraöldinni á áttunda
áratugnum að togararnir fengu inni
í sjóðnum og síðan má segja, að
hann þjóni öllum greinum sjávarút-
vegsins , þ.e. veiðum og vinnslu.
Þetta er merkileg saga, þar sem
tvinnaSt saman saga sjóðsins og
sjávarútvegsins um nærri níu ára-
tuga skeið.
Nafn eins manns er svo mjög
bundið við langt skeið í þessari
sögpi, að þegar saga sjóðsins er riij-
uð upp kemur það ósjálfrátt í huga
manns. Hér er átt við Elías Hall-
dórsson sem nú er nýlátinn níræður
að aldri. Langar mig af þessu til-
efni að minnast hans með fáum
orðum.
og undirskriftin var, Lalla frá Hítard-
al. Hún vissi ekki heimilisfang mitt
og bað Teit bróður sinn að koma
bréfinu.
Ég varð bæði hrifin og undrandi.
Tilefni bréfsins var að Teitur sendi
henni, nokkru áður, blað með mynd
af foreldrum mínum ásamt smá grein
og kvæði, sem ég hafði gert í 100
ára minningu þeirra.
Þetta gladdi hana og leiddi huga
hennar heim á æskuslóðir. Setningin:
„Geng ég týndar götur ...“ í kvæð-
inu, Til baka, sagði hún að hefði
sérstaklega höfðað til sín.
í sama bréfi segir hún mér af fjöl-
skyldu sinni: „Ég á þijú börn. Ingrid,
sem er 21 ára og lýkur háskólanámi
í frönsku og leiklist í júní. Helen er
18 ára og er að taka stúdentspróf í
júní og mun fara í leikskólanám ’82.
Richard er 13 ára og augasteinn
okkar allra, því hann er líkur föður
sínum sem dó löngu áður en hann
fæddist.
Ég fluttist til Norwich, sem er
gömul borg nálægt austurströndinni,
1968. Ég byijaði hér nýtt líf með
þijú börn, þijá ketti, einn hund og
vinnugleði sem ég erfði frá bemsku
minni, ég þekkti engan, en tveim
árum seinna giftist ég góðum manni,
efnafræðingi, sem heitir John Boul-
ton og hann tók okkur öll að sér og
hefur lært dálítið í íslensku."
Það má segja að Lalla hafí tengt
þráðinn á milli okkar yfír hafið, með
þessu fyrsta bréfí frá Énglandi. Síðan
hefur hann verið að styrkjast með
ári hveiju. Með hjálp pennans, höfum
við getað rætt saman um huglæg
efni, eins og áður fyrr hér heima.
Núna, þegar ég horfí út í garðinn
finnst mér fuglarnir ekki vera jafn
glaðir og léttfleygir eins og þeir voru
fyrir nokkmm dögum, enda var hi-
minninn þá heiður og blár.
Freysteinn Gunnarsson sagði svo
fallega í ljóði: „Nú sit ég í rökkrinu
og rísla mér við / að raða brotunum
saman.“ Ég sit með bréfín hennar
Löllu, raða þeim saman og les.
Enn verður fyrir mér kafli úr fyrr-
nefndu bréfí: „Mig hefur alltaf lang-
að til að skrifa bók, áður en ég dey,
en ég hef fallið á milli tveggja steina.
íslenskan mín er orðin gamaldags
og ég held að enskan mín sé ekki
nógu góð. Þótt fólk sé það kurteist
að segja að ég hafi stíl. Mín lífstaug
hefur verið að mennta börnin mín
vel. Ég hef alltaf unnið úti’ síðan
Richard litli var fímm ára, til að
hjálpa til að borga námsgjöldin fýrir
bömin, því við sendum þau í prívat-
skóla, þau fá betri menntun þar. Ég
hef unnið allt mögulegt."
Þess utan hafði Lalla stórt heimili
og gestagangur var mikill svo þreyt-
Elías hafði verið starfsmaður ís-
landsbanka á ísafirði frá unga aldri
og síðar útibússtjóri bankans á
Seyðisfirði og sýnir sá starfsferill
hvers trausts hann naut þegar á
unga aldri. Árið 1931 tekur hann
svo við starfi við Fiskveiðasjóð, sem
þá var kominn í hinn nýstofnaða
Útvegsbanka. Hann var vel undir
þetta starf búinn eftir að hafa haft
margvísleg kynni af vélbátaútgerð
á Vestljörðum, þar sem var vagga
þessarar útgerðar og á Austfjörð-
um, þar sem uppbygging hennar
var ör á þessum ámm. Arið 1949
var hann svo skipaður fyrsti for-
stjóri Fiskveiðasjóðs og gegndi því
starfí þar til hann lét af störfum
fyrir aldurs sakir árið 1970 og hafði
þá í raun stjórnað sjóðnum um nær
40 ára skeið.
Löngu áður en ég kynntist Elíasi
persónulega hafði ég haft spurnir
af farsælu starfí hans fyrir Fisk-
veiðasjóð og þeim góða orðstír sem
hann hafði unnið sér hjá viðskipta-
vinum sjóðsins.
Alþekkt er hversu sveiflukenndur
getur verið rekstur útgerðar á ís-
landi og erfiðleikarnir skella oft
yfir fyrirvaralítið. Að stjórna lána-
sjóði útgerðar getur því verið mik-
ill vandi og það reyndi Elías oft.
Hann reyndi vissulega að leysa
vanda manna þegar svo bar undir
an gerði vart við sig. Því voru sum-
arfríin frekar notuð til hvíldar á ein-
hverri sólarströnd heldur en til ís-
landsferðar og Lalla segir: „Ef ég
fer heim, er ég svo þreytt á eftir að
ég þarf að fara í frí!“
Seinna þegar heimilið fór að létt-
ast, fór hún að gefa sér tíma til að
mennta sig, eins og hún hafði alltaf
þráð, og horfði þá með trega til upp-
vaxtaráranna sem eyddust án telj-
andi ménntunar.
Veturinn 1985 var hún að lesa
enskar bókmenntir og langaði að
reyna við stúdentspróf í þeirri grein.
Að auki las hún listasögu og sumar-
ið áður fór hún til Ítalíu á námskeið
í þarlendri tungu. Nám í því máli
stundaði hún að einhveiju leyti með-
an ævin entist.
I síðasta bréfínu til mín, minnist
hún á dagbók, frá æskuárunum í
Hítardal og segir: „í þessari bók er
ég alltaf að bíða eftir póstinum, sem
kom aðeins hálfsmánaðarlega upp í
dalinn! Einmanaleikinn er svo mikill,
að ég ákvað að láta eitthvað gerast.
Ég er alltaf að skrifa leikrit og sög-
ur og senda þær í barnatímann til
Þorsteins Ö. og sr. Jakobs J. Á einum
stað hef ég skrifar, sr. Jakob hefur
svikið mig! Ekkert bréf kom. Svo kom
heilmikið hrós-bréf frá honum. Hann
hafði sýnt leikritið Brynjólfí Jóhann-
essyni en það komst ekki í útvarpið."
Én á síðari árum tók hún aftur
upp þráðinn og skrifaði nokkrar
barnasögur, nokkrar þeirra, Freyju-
sögur, voru lesnar í útvarpið eftir
síðustu áramót og munu þær verða
gefnar út í haust.
Þar var Löllu mikil þörf og lífsfyll-
ing að skrifa og á korti fyrir síðustu
jól, segir hún: „Mig langar til að
byija á skáldsögu, byggðri að sumu
leyti á mínum æviferli, en ég hef
ekki byijað ennþá.“
Já, það varð of seint. Ég efast
hinsvegar ekki um að sú saga hefði
orðið athyglisverð og skemmtileg.
Þótt ég sakni þess að fá ekki oft-
ar bréf með undirskriftinni: Lalla frá
Hítardal, þá þarf ég ekki að kvarta,
því hún skildi mér eftir ijársjóð í
minningum og svo öll sendibréfin.
Ég er henni þakklát fyrir allar þær
góðu gjafír og sendi henni kveðju
mína og blessunaróskir yfír móðuna
miklu. Bræðrum hennar, öðrum
vandamönnum og vinum, votta ég
innilega samúð.
Lóa Þorkelsdóttir
Fleiri greinar um Kristínu
Finnbogadóttur bíða birting-
ar og munu birtast í blaðinu
næstu daga
og réði mönnum heilt, en fyrst og
síðast hugsaði hann um hag Fisk-
veiðasjóðs, sem honum hafði verið
trúað fyrir.
Okkar samstarfs að málefnum
Fiskveiðasjóðs naut að vísu ekki við
nema um rúmlega þriggja ára skeið,
þar til hann lét af störfum, en það
var mér að mörgu leyti lærdóms-
ríkt. Naut ég þá yfirgripsmikillar
reynslu hans að störfum við sjóðinn
og mikillar þekkingar hans á högum
viðskiptavina sjóðsins. Það sam-
starf var mér allt ánægjulegt og
nú að leiðarlokum er mér efst í
huga þakklæti til hans fyrir sam-
fylgdina á þeirri leið.
Þessu fylgja samúðarkveðjur
okkar Ágústu til Evu og fjölskyld-
unnar.
Davíð Olafsson.
Elías Halldórs-
son - Kveðjuorð
+ Ástkær eignimaður minn, faðir, tengdafaðir, afi og langafi, EYJÓLFUR KRISTJÁNSSON fyrrv. vörubílstjóri, Miðvangi 11, Hafnarfirði, lést þriðjudaginn 6. ágúst. Jarðarförin auglýst síðar. Guðmunda Loftsdóttir, börn, tengdabörn barnabörn og barnabarnabörn.

t Eiginkona mín, móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma, SIGRÍÐUR LILJA GUÐLAUGSDÓTTIR, lést 7. ágúst. Fróði Brinks Pálsson, Eðvarð Þór Jónsson, Sigrún Símonardóttir, Páll Fróðason, Ása Karlsdóttir, barnabörn og barnabarnabörn.

t Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi, GUNNAR SÖLVI JÓNSSON, Brúnavegi 3, Reykjavík, lést í Landakotsspítala 7. ágúst sl. Ásta Ólafsdóttir, Sigríður Gunnarsdóttir, Halldór I. Hansson, Theódór Gunnarsson, Þ. Ósk Kristinsdóttir og barnabörn.

+ Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi, EGGERT ELLERTSSON, Langholtsvegi 56, andaðist að morgni 8. ágúst í Landakotsspítala. Sigríður Elísabet Sæmundsdóttir, synir, tengdadætur og barnabörn.

+ Þökkum auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu, JÓNÍNU GUÐRÚNAR MARKÚSDÓTTUR, Garðvangi, Garði. Magnús Jónsson, Málfríður Agnes Daníelsdóttir, Sigurborg Jónsdóttir, barnabörn og barnabarnabörn.

+ Sonur okkar, sonarsonur, bróðir og mágur, SVEINN PÉTURSSON, lllugagötu 56, Vestmannaeyjum, er andaðist þann 3. ágúst, verður jarðsunginn frá Landakirkju, Vestmannaeyjum, laugardaginn 10. ágúst kl. 14.00. Pétur Sveinsson, Henný Ólafsdóttir, Sveinn Matthíasson, María Pétursdóttir, María Pétursdóttir, Davfð Einarsson, Aðalheiður Pétursdóttir, Friðjón Jónsson, Erla Björg Pétursdóttir, Sigurður Freyr Pétursson, Guðni Þór Pétursson.

+ Hjartanlegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og útför SIGURJÓNS JÓHANNESSONAR, Fálkagötu 10a, Reykjavík. Matthildur Kristmannsdóttir, Helena Kristmannsdóttir. Sigriður Guðmannsdóttir.

Lokað Skrifstofur okkar verða lokaðar vegna jarðarfarar NÖNNU SNÆLAND frá kl. 13.00 ídag, föstudag. Lögþing hf., Kurant hf. og 12 réttirhf.