Morgunblaðið - 01.03.1992, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ AFMÆLI SUNNUDAGUR 1. MARZ 1992
19
Afmæliskveðja:
Guðmundur Jónsson
fv. skólasljóri
Þann 2. mars nk. verður Guð-
mundur Jónsson fyrrum skólastjóri
á Hvanneyri níræður. Við sem
þekkjum Guðmund frá Hvanneyri,
eins og okkur Hvanneyringum er
tamt að kalla hann, finnst hann lít-
ið eldri en þegar hann kvaddi sem
húsbóndi á Hvanneyri fyrir tuttugu
árum. Guðmundur er fæddur Hún-
vetningur og var bernskuheimili
hans að Torfalæk á Ásum er þar
bjuggu foreldrar hans þau Jón Guð-
múndsson og Ingibjörg Björnsdóttir
miklu myndar- og rausnarbúi. Guð-
mundur nam ungur við Hólaskóla
og lauk þaðan búfræðiprófí aðeins
19 ára gamall, sem fátítt var á
þeirri tíð. Námsferill hans var glæs-
ilegur á Hólum og það hvatti til
frekari átaka á sviði búfræðinnar.
Frá Hólum hélt Guðmundur því til
Danmerkur og lauk kandídatsprói
frá Búnaðarháskólanum í Kaup-
mannahöfn, árið 1925. Þegar heim
kom haustið 1925 var Guðmundi
falin skólastjórn á Hólum um eins
árs skeið í forföllum þáverandi skól-
astjóra. Með þessu verkefni má
segja að hefjist afskipti Guðmundar
af búnaðarfræðslu hérlendis. Þessu
verkefni var hann tengdur um
hálfrar aldar skeið og á sviði bú-
fræðslumála vann hann afrek sem
lengi munu halda nafni hans á lofti.
Guðmundur Jónsson var ráðinn
kennari að Hvanneyri haustið 1928
og starfaði þar óslitið til ársins
1972 er hann hætti fyrir aldurs
sakir. Hann var kennari við skólann
í 19 ár og skólastjóri í 25 ár. Á
fyrstu árum sínum sem kennari hóf
hann baráttu fyrir eflingu bókhalds
meðal nemenda og bænda til að
auðvelda afkomugreiningu bú-
rekstrar. Hann samdi sérstakt bú-
reikningsform og fékk bændur í
nágrenni Hvanneyrar til þess að
færa búreikninga eftir því formi.
Þessi tilraun tókst svo vel að Búnað-
arfélag íslands fékk Guðmund til
að útbreiða búreikninga sem gerðir
voru eftir þessu formi. Þetta var
undanfari Búreikningsstofu ríkisins
sem stofnuð var 1936 og Guðmund-
ur veitti forstöðu fyrstu árin. Á
sama tíma réðust þeir Guðmundur
og Þórir Guðmundsson kennari á
Hvanneyri í útgáfu rits um búnað-
armálefni sem þeir nefndu Búfræð-
inginn. Riti þessu stýrðu þeir félag-
ar fyrst um sinn en síðar varð það
sameiginlegur vettvangur bænda-
skólanna beggja. Búfræðingurinn
kom út um 20 ára skeið og bar
Guðmudnur ætíð hita og þunga af
útgáfunni. Á árunum sem Guð-
mundur stýrði Búreikningsstofu
ríkisins var hann einnig virkur þátt-
takandi um mótun landbúnaðar-
stefnunnar og var m.a. formaður
Búnaðarráðs og átti sæti í verðlags-
nefnd landbúnaðarins.
Árið 1947 var Guðmundur skip-
aður skólastjóri Hvanneyrarskóla
og við það breyttust störf hans um
margt. Guðmundur helgaði sig nær
einvörðungu málefnum skólans all-
an sinn skólastjóraferil og dró sig
því út úr mörgu sem hann áður
hafði haft afskipti af. Þegar haust-
ið 1947 fékk hann því til leiðar
komið að stofnað var til framhalds-
náms í búfræði við Bændaskólann
á Hvanneyri. Þetta var fyrsti vísir
að háskólanámi í búfræði hér á
landi og frumraun í kennslu á há-
skólastigi utan Háskóla íslands.
Allir frammámenn íslensks land-
búnaðar voru sammála um þörfína
fyrir aukna starfskrafta til að leið-
beininga fyrir íslenska bændur.
Samt sem áður var stofnun Fram-
haldsdeildarinnar á Hvanneyri ekki
fagnaðarefni öllum hlutaðeigandi. í
reynd varð í mörg ár að heyja harð-
vítuga baráttu fyrir tilvist fram-
haldsdeildarinnar. Guðmundur átti
sér það lokatakmark að Hvanneyri
yrði öflug búvísindastofnun sem
veitti æðri búnaðarmenntun jafn-
hliða landbúnaðarrannsóknum.
í upphafí var námið miðað við
að bæta úr brýnni þörf leiðbeinanda
landbúnaðarins. Þegar í upphafi var
markvisst unnið að því festa þessa
starfsemi í sessi svo sem kostur
var. Komið var á tilraunastarfsemi
í jarðrækt og hafínn rekstur efna-
rannsóknastofu. Verkfæranefnd
ríkisins, sem síðar varð bútækni-
deild Rannsóknastofnunar landbún-
aðarins, hóf störf á Hvanneyri.
Fleira mætti nefna sem Guðmundi
tókst að koma fram og varð til
þess að búvísindanámið þróaðist í
þá átt sem hann ávallt stefndi að.
Þessi ár voru enginn dans á rósum
en þó orrahríðin væri oft hörð og
baráttan háð á mörgum vígstöðum
lét Guðmundur aldrei deigan síga
og sýndi oft ótrúlega þrautseigju
og kjark. Hann lét ekkert koma sér
úr jafnvægi, hvorki hina sætustu
sigra né hin sárustu vonbrigði. í
þessu æðsta baráttumáli sínu hafði
Guðmundur sigur og í dag telst
hann helsti brautryðjandi æðra bún-
aðarnáms á íslandi og mun einn
skipa öndvegi þegar fjailað er um
upphaf og uppbyggingu háskóla-
menntunar í búfræði hérlendis.
Þó málefni æðra búnaðarnáms
væru veigamikill þáttur í starfi
Guðmundar sem skólastjóri á
Hvanneyri er fjarri að hann hafi
ekki sinnt öðrum málefnum staðar
og skóla af elju og árvekni. Námið
tók miklum breytingum í skóla-
stjóratíð hans. Þá hófst hann handa
um uppbyggingu umfangsmikilla
skólamannvirkja á staðnum sem
sköpuðu skilyrði fyrir aukinn fjöl-
breytileik í öllu skólastarfi. Ollu
þessu kom Guðmundur í verk án
þess að mikið færi fyrir því á ytra
borði. Hann var mikill verkmaður
og velvirkur, vann jafnan langan
vinnudag, oft svo iangan að undrum
sætti. Þá var hann hjúasæll og
hafði lag á að laða fram í hverjum
manni starfsgleði og áhuga. Á
Hvanneyri var því ávallt starfslið
sem vann staðnum af ósérplægni
og lagðist á árar með skólastjóra
sínum þegar mest á reið.
Það má ekki gleyma, þegar af-
köst Guðmundar eru metin, að hann
var mikill gæfumaður í einkalífi
sínu. Ragnhildur Ólafsdóttir á
Hvanneyri bjó manni sínum og
börnum fallegt heimili og var mikil
húsmóðir. Hún studdi Guðmund í
öllum hans verkum og lagði áherslu
á að ys og þys starfsins og átök
umhverfisins næðu ekki inn fýrir
dyr heimilisins. Guðmundur og
Ragnhildur voru og góð heim að
sækja og öllum háum sem lágum
tekið af alúð og hlýju. Ragnhildur
lést í september árið 1980. Þau
Guðmundur og Ragnhildur eignuð-
ust þijá syni og kjördóttur, öll
mannkostafólk. Elsti sonur þeirra,
Ólafur, er látinn, langt um aldur
fram.
Þegar Guðmundur varð sjötugur
árið 1972 lét hann af skólastjórn á
Hvanneyri og flutti sig um set til
Reykjavíkur. Starfsdegi hans var
þó á engan hátt lokið. Hann hélt
mjög tryggð við Hvanneyrarskóla
og vann að mörgum verkefnum á
hans vegum. Meðal þess var ritun
90 ára sögu skólans er út kom árið
1979. Þá tók hann sér fyrir hendur
að ritstýra og standa að útgáfu
bókaflokks í sjö bindum um horfna
merkisbera íslensks landbúnaðar.
Guðmundur hefur fram á þennan
dag verið fulltrúi búnaðarskólanna
hér á landi í stjórnamefnd Norræna
búrfaðarskólans í Óðinsvéum. Öllum
þessum verkefnum hefur hann sinnt
af elju og kappi.
Guðmundur á Hvanneyri níræð-
ur. Hver skyldi trúa því sem um-
gengst hann dags daglega? Ern í
besta lagi, kvikur í spori, hrókur
alls fagnaðar á mannamótum og
dansar sér til dægrastyttingar.
Fylgist með öllum málefnum
Hvanneyrarskóla af sama áhuga
og þegar hann hætti þar störfum
fyrir tuttugu árum. Hvanneyringar
hvarvetna flytja í dag fyrrum hús-
bónda sínum og fræðara árnaðar-
og heillaóskir. Þeir gleðjast með
Guðmundi á þessum tímamótum og
minnast með hlýhug þess yfir-
gripsmikla starfs sem hann áorkaði
bæði fyrir skólann þeirra og lands-
byggð alla á löngum vinnudegi.
Með þessum fáu línum viljum við
fylla þann flokk sem samfagna
Guðmundi Jónssyni frá Hvanneyri
á þessum tímamótum og jafnframt
þakka samstarf og samverustundir
liðinna ára í leik og starfi.
Magnús B. Jónsson og fjöl-
skylda Hvanneyri og Magnús
Óskarsson, Hvanneyri.

15-50% afsláttur
EGGERT
feldskri
Efst á Skólavörðustígnum,
sími 11121.