Morgunblaðið - 17.09.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. SEFl'EMBER 1993
AF INNLENDUM
VETTVANGI
GUÐNI EINARSSON
Margslungið sjóða-
kerfi landbúnaðarins
Starfsmenn hagsmunasamtaka og leiðbeiningar-
þjónustu landbúnaðarins eru launaðir úr ríkissjóði
HAGSMUNA- og þjónustufyrirtæki bænda, svo sem Bún-
aðarfélag Islands, búnaðarsamtök í héruðum landsins og
Hagþjónusta landbúnaðarins fá á þessu ári um 140 milljón-
ir til starfsemi sinnar beint úr ríkissjóði. Þetta er aðeins
dropi úr því peningaflóði sem rennur frá hinu opinbera
og neytendum eftir flóknum farvegum niðurgreiðslna og
styrkja til landbúnaðarkerfisins. Bæði er um að ræða
bein framlög úr ríkissjóði og gjöld sem lögð eru á niður-
greiddar landbúnaðarafurðir.
Búnaðarfélagið fær 82 milljónir
á fjárlögum þessa árs til starfsemi
sinnar og hefur lækkað um hálfa
aðra milljón frá því 1992, velta
Búnaðarfélagsins var í fyrra rúm-
lega 125 milljónir króna. Auk
83,5 milljóna framlags af fjárlög-
um 1992 fékk Búnaðarfélagið
framlag samkvæmt búfjárræktar-
lögum upp á 6,8 milljónir og 7,9
milljónir úr Búnaðarmálasjóði, en
þeir peningar eru teknir af afurða-
sölu.
Félagslegt og faglegt
Rekstri Búnaðarfélagsins má
skipta í tvo þætti, félagslega starf-
semi og leiðbeiningarþjónustu við
landbúnaðinn. í lögum félagsins
eru markmið þess skilgreind, með-
al annars hvemig það á að gæta
hagsmuna bænda og landbúnað-
arins. í lögunum segir að Búnað-
arfélagið skuli „hafa forgöngu í
starfandi félagsskap bænda til
eflingar Iandbúnaðinum“ og „vera
málsvari bændastéttarinnar og
beita sér fyrir nýmælum í löggjöf
og breytingum á eldri lögum, er
til framfara horfa og snerta
bændastéttina eða landbúnaðinn.“
Félagslegi þátturinn kostaði í
fyrra 31 milljón, eða um fjórðung
af útgjöldum, meðan leiðbeining-
arþjónustan kostaði 94 milljónir.
Stöðugildi hjá Búnaðarfélaginu
eru um 40 og er litið svo á að
31,5 stöðugildi greiðist af ríkinu,
að sögn Jónasar Jónssonar búnað-
armálastjóra. Starfsmenn Búnað-
arfélagsins eiga aðild að lífeyris-
sjóði opinberra starfsmanna, en
sem kunnugt er njóta opinberir
starfsmenn meiri lífeyrisréttinda
en gengur og gerist hjá almennum
lífeyrissjóðum.
Sögulegar forsendur
Aðstoðarmaður fjármálaráð-
herra, Steingrímur Ari Arason,
taldi sögulegar ástæður liggja til
grundvallar því að Búnaðarfélag-
ið, sem á að vinna að hagsmunum
bændastéttarinnar auk þess að
veita hinu opinbera og bændum
faglega ráðgjöf, fái háar fjárhæð-
ir árlega til starfsemi sinnar. Hann
gat ekki nefnt dæmi um önnur
hagsmunafélög atvinnugreina
sem kostuð eru af ríkinu en taldi
að helst kæmi þar til greina Fiski-
félag íslands, en það fær 6,3 millj-
ónir á fjárlögum í ár. Fiskifélagið
var stofnað til að vinna að framf-
aramálum sjávarútvegs og hefur
annast skýrslugerð og söfnun upp-
lýsinga um atvinnugreinina líkt
og Búnaðarfélagið um landbúnað-
inn. Það á við um starfsmenn
Fiskifélagsins, líkt og starfsmenn
Búnaðarfélagsins, að flestir eru í
lífeyrissjóði opinberra starfs-
manna.
Bókhaldsráðgjöf úr ríkissjóði
Búnaðarsamböndin eru grunn-
einingar Búnaðarfélagsins og tek-
ur ríkið þátt í launakostnaði 38,5
stöðugilda ráðunauta hjá 15 bún-
aðarsamböndum í landinu. Hlutur
ríkissjóðs er 65% af grunnlaunum
og ferðakostnaði héraðsráðunaut-
anna. í ár nema þær greiðslur
rúmlega 40 milljónum króna. Auk
fyrrgreindrar leiðbeiningar- og
ráðgjafarþjónustu bænda starfar
sérstök ríkisstofnun, Hagþjónusta
landbúnaðarins, sem hefur það
hlutverk að fræða bændur um
bókhald og skattskil, þróa tölvu-
forrit fýrir bóhald bænda og ann-
ast áætlanagerð í landbúnaði. Hjá
Hagþjónustunni eru fjögur stöðu-
gildi og fær stofnunin í ár 11,4
milljónir úr ríkissjóði.
Framleiðsluráð
landbúnaðarins
Þetta stjórnunartæki sölu og
framleiðslu landbúnaðarafurða
fær til ráðstöfunar 0,25% af heild-
söluverði búvara,- Reikningsár
Framleiðsluráðs er verðlagsárið,
það er frá 1. september til 31.
ágúst. Verðlagsárið 1991-92 var
framleiðsluráðsgjald af afurða-
verði um 48 milljónir króna, þar
af runnu um 6 milljónir til bú-
greinafélaga vegna þjónustu sem
þau inntu af hendi fyrir Fram-
leiðsluráð. Að sögn Jóns Ragnars
Björnssonar, aðstoðarfram-
kvæmdastjóra Framleiðsluráðs,
eru tölur fyrir verðlagsárið
1992/93 ekki fyrirliggjandi en
reikna má með lækkun frá fyrra
Búnaðarmálasjóður verðiagsárið 1991-92
Samtals: 267 millj. kr.
Bjargráðasjóður
Framleiðsluráð, þóknun
5 Búnaðarfélagið
Búgreinafélög
Stófnlánadeild
Stéttarsamband
bænda
Forfalla- og afleysingarþjónusta
Búnaðarmálasjóður er eitt helsta hjólið í sjóðakerfi landbúnaðar-
ins og gott dæmi um hve flókið kerfið er. Framleiðsluráð sér um
að innheimta sjóðsgjaldið af afurðaverði og miðla gjaldinu siðan
til nokkurra helstu stófnana landbúnaðarkerfisins eftir settum
reglum. Til dæmis má nefna stéttarfélagsgjald bænda. Fram-
leiðsluráð sér um að innheimta stéttarfélagsgjaldið, sem innifalið
er í búnaðarmálasjóðsgjaldi og reiknað af launalið afurðaverðs-
ins, og greiðir það siðan til Stéttarsambands bænda.
ári vegna niðurskurðar í landbún-
aðarframleiðslu. Auk hlutdeildar í
afurðaverði hafði Framleiðsluráð
nærri 31 milljónar króna tekjur í
fyrra af sjóðavörslu. Ráðið annast
meðal annars innheimtu og útdeil-
ingu fjármuna fyrir Búnaðarmála-
sjóð, Stofnlánasjóð, Jöfnunarsjóð,
niðurgreiðslur, Fóðurgjaldasjóð og
ýmsa verðjöfnunarsjóði. Verðlags-
árið 91/92 hafði Framleiðsluráð
landbúnaðarins því um 79 milljóna
króna tekjur, hjá ráðinu eru unnin
14 ársverk.
Búnaðarmálasj óður
Af afurðaverði helstu landbún-
aðarvara er tekið 2,1% gjald, 1,5%
renna í Búnaðarmálasjóð og 0,6%
í Bjargráðasjóð, sem er áfalla-
tryggingasjóður. Nokkrar undan-
tekningar eru frá þessari pró-
sentutölu sem greidd er í Búnaðar-
málasjóð og ráðast þær af þátt-
töku einstakra búgreina í þjónustu
á borð við afleysinga- og forfalla-
þjónustu bænda, svo dæmi sé tek-
ið. Milliliðir innheimta gjaldið og
sér Framleiðsluráð um að inn-
heimta það fyrir Búnaðarmála-
sjóð. Framleiðendur, sem selja
framleiðslu sína milliliðalaust,
eiga sjálfír að standa skil á gjald-
inu.
Verðlagsárið 1991/92 nam
búnaðarmálasjóðsgjaldið 267
milljónum króna og skiptist út-
hlutun úr sjóðnum milli Stéttar-
sambands bænda, búnaðarsam-
banda, búgreinafélaga, Búnað-
arfélagsins, Stofnlánadeildar
landbúnaðarins og forfalla- og
afleysingaþjónustu í sveitum.
Stéttarsambandið
í fyrra fékk Stéttarsamband
bænda tæplega 31 milljón úr Bún-
aðarmálasjóði og hljóðar fjár-
hagsáætlun sambandsins fyrir
þetta ár upp á svipaða upphæð.
Sá hluti búnaðarmálasjóðsgjalds,
sem rennur til Stéttarsambands
bænda og búgreinafélaga, skal
ekki teljast til framleiðslukostnað-
ar við opinbera verðákvörðun held-
ur er það tekið af launalið félags-
manna líkt og iðgjöld til annarra
stéttarfélaga. Hjá Stéttarsam-
bandinu vinna fimm starfsmenn.
Flókið kerfi
Samkvæmt fjárlögum 1993
hefur landbúnaðarráðuneytið tæp-
lega 7,5 milljarða til ráðstöfunar.
Stærstu útgjaldaliðir ríkissjóðs til
landbúnaðarins eru greiðslur
vegna framleiðslu á kindakjöti og
mjólk upp á 5,5 milljarða. Til við-
bótar má nefna liði eins og sauðfj-
árveikivarnir, rekstur kynbóta-
stöðva, framlög til jarðræktar og
búfjárræktar, kostnað við bú-
fræðimenntun, framlag í Fram-
leiðnisjóð, greiðslur í Lífeyrissjóð
bænda og fleira upp á tæpan millj-
arð.
L&Excel Pro
Fisléttir eróbikkskór
Stæróir 37-42.
Verð kr. 5.990,-
5% staðgreiðsluafsláttur,
einnig af póstkröfum greiddum innan 7 daga.
aia utilif" h®
GLÆSIBÆ. SÍMI812922
Auglýsingaherferð bænda
greidd af Framleiðsluráði
„VIÐ höfum ekki neitt að fela, en ástæða þess að auglýsingarnar
eru undirritaðar af íslenskum bændum er einfaldlega sú að Fram-
leiðsluráð landbúnaðarins er samstarfsvettvangur bænda,“ segir
Helga Guðrún Jónasdóttir, forstöðumaður Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins. Framleiðsluráð stendur að baki auglýsingum með
upplýsingum um íslenskan landbúnað sem birtar eru í dagblöðum
þessa dagana. Helsti tekjustofn Framleiðsluráðs er gjald sem lagt
er á heildsöluverð búvöru. Grunnverð á birtingu auglýsinganna
í dagblöðum er tæpar 1,7 milljónir króna, en samkvæmt upplýsing-
um frá Framleiðsluráði mun auglýsingaherferðin aðeins kosta
rúma eina milljón króna.
Framleiðsluráð hefur látið gera
átta blaðaauglýsingar sem birtar
verða í Morgunblaðinu og Tímanum
undir fyrirsögninni „Rétt og rangt
um íslenskan landbúnað". Auglýs-
ingamar voru gerðar af Hvíta hús-
inu, en texti að mestu unninn af
starfsfólki Upplýsingaþjónustunnar
til að halda niðri kostnaði, að sögn
Helgu Guðrúnar. „Það má segja að
þetta séu hálfgerðar kreppuauglýs-
ingar, enda eru þær ekki heil síða
né í lit,“ segir hún. Að sögn Helgu
munu afslættir af grunnverði birt-
inga valda því að kostnaður við
auglýsingaherferðina fer ekki yfír
eina milljón króna.
79 milljónir króna í tekjur
í Framleiðsluráði sitja fjórtán
fulltrúar bænda og afurðastöðva
auk skrifstofustjóra landbúnaðar-
ráðuneytisins, af hálfu ráðherra.
Ráðið hefur fíórtán starfsmenn í
þjónustu sinni, en heildartekjur þess
voru tæpar 79 milljónir króna á
síðasta verðlagsári, sem lauk 30.
ágúst 1992. Þar af voru 48 milljón-
ir króna innheimtar með gjaldi á
búvöru.
Framleiðsluráð hefur aðsetur í
höfuðstöðvum bændasamtakanna. Í
búvörulögum segir að hlutverk
Framleiðsluráðs sé að stuðla að
hagkvæmni búvöruframleiðslu og
að hún sé í nánu samræmi við þarf-
ir þjóðarinnar. Ráðið anr.ast stjórn
búvöruframleiðslu, verðskráningu
og áætlana- og skýrslugerð. Þá
segir í lögum að Framleiðsluráð
eigi að annast kynningar- og
fræðslustarf um landbúnað.
Heillaóskir til
ísraels og PLO
FORSÆTISRÁÐHERRA
hefur sent forsætisráðherra
og utanríkisráðherra ísraels-
ríkis og leiðtoga frelsissam-
taka Palestínu heillaóskir í
tilefni af undirritun sam-
komulags þessara aðila í
Washington 13. þ.m.
Jafnframt var þeim tilkynnt
um ákvörðun ríkisstjórnarinnar
frá 7. s.m. um þátttöku íslend-
inga í samnorrænni aðstoð við
Palestínumenn til uppbygging-
ar á sjálfsstjórnarsvæðunum.