Morgunblaðið - 03.12.1994, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 3. DESEMBER 1994
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Skattahækk-
un - lausn
R-listans
R-LISTINN hefur
nú ákveðið að hækka
fasteignagjöld á hús-
eignir í Reykjavík um
26%. Með því að skatt-
leggja hvert heimili
um 10-30 þúsund
krónur aukalega á
næstu árum, nær
hann í 550-600 millj-
ónir til þess að fjár-
magna nokkur loforð
sín.
Fjölskylda sem á
íbúð, sem er metin á
7 milljónir króna, sam-
kvæmt fasteignamati,
hefur undanfarin ár
þurft að greiða um 40 þúsund
krónur í fasteignagjöld á ári. Með
skattahækkun R-listans ber þess-
ari fjölskyldu að greiða rúmar 50
þúsund krónur í fasteignagjöld á
ári. Af dýrari eignum þarf auðvit-
að að borga meira.
Til fasteignagjalda í Reykjavík
teljast þau gjöld sem taka mið af
húseign hverrar fjölskyldu og
reiknuðum lóðarhluta. Fasteigna-
skattur, vatnsskattur, sorphirðu-
gjald og lóðaieigugjald eru þeir
gjaldliðir sem Reykjavíkurborg
hefur notað. Nú bætir R-listinn
við „holræsagjaldi".
í tíð meirihluta sjálfstæðis-
manna var áhersla lögð á að halda
fasteignagjöldum á hvert heimili
niðri. Hið sama gilti um aðra
skatta. Skattar voru lægstir í
Reykjavík á meðal sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu.
Reykjavík er ekki lengur með
lægstu skatta
Með hinni verulegu skatta-
hækkun R-listans siglir Reykjavík
hraðbyr til þeirra sveitarfélaga
sem hæstra skatta kreíjast. Yfir-
varpið á að vera að það þurfi að
halda áfram framkvæmdum við
hreinsun strandlengjunnar og því
þurfi nýjan skatt. Slíkar yfirlýs-
ingar þekkja landsmenn allir frá
stjómmálamönnum. Nýr skattur
er búinn tii, sem aldrei er svo af-
numinn. Þeim væri nær að beita
einhveiju öðru fyrir sig en holræ-
sagjaldi vegna hreinsunar strand-
lengjunnar þvi borgarbúar vita að
þetta verkefni hefur verið áherslu-
mál sjáifstæðismanna. Reykjavík
hefur lagt nær 1.900 milljónir
króna til þessa mikla verks á und-
anfömum ámm, án þess að það
hvarflaði að okkur sjálfstæðis-
mönnum að útbúa nýjan skatt á
borgarbúa. Við töldum okkur fært
að taka lán til framkvæmda og
greiða af þeim á næstu áram um
leið og dregið yrði saman í rekstri
eða framkvæmdum fremur en
hækka skatta.
í kosningabaráttunni í vor gaf
R-listinn í skyn að gömlu vinstri-
flokkarnir hygðust ekki fara leið
skattahækkana, ólíkt því sem
gerst hafði þegar þeir höfðu völd-
in í Reykjavík fyrir 12 áram.
Staðreyndirnar hafa nú talað
sínu máli nokkrum mánuðum eftir
að gömlu vinstri flokkarnir, í nafni
R-listans, komust aftur að völdum.
í tíð gamla vinstri meirihlutans
í Reykjavík fyrir 12 árum hækk-
aði hann fasteignaskatta, bæði á
íbúðarhúsnæði og atvinnuhús-
næði. Hann hækkaði útsvar og
aðstöðugjald á rekstur fiskiskipa,
fiskiðnað, kjötiðnað, verslun með
matvöru í smásölu o.fl.
Það var áhersluverkefni sjálf-
stæðismanna . að
lækka aftur útsvarið
og fasteignaskatta á
heimilin, eftir að
borgarbúar höfðu
sagt vinstriflokkun-
um álit sitt á stefnu
þeirra í borgarstjóm-
arkosningunum 1982
og fellt þá.
Það er til önnur Ieið
Upphrópanir R-
listaflokkanna um
nauðsynlegar skatta-
hækkanir vegna fjár-
hagsstöðu borgarinn-
ar eru aðeins dómur
á úrræðaleysi þeirra gagnvart
rekstri Reykjavíkur. .
A fjármálaráðstefnu sveitarfé-
laga sem nýlega var haldin, kom
skýrt fram að fjárhagsvandi sveit-
arfélaga er mikill um allt land.
R-listinn hefur ákveðið
að hækka fasteigna-
gjöld í Reykjavík um
26%. Árni Sigfússon
segir hækkanirnar
ganga þvert á kosn-
ingaloforð um að
hækka ekki skatta á
Reykvíkingum.
Reykjavík hefur þá sérstöðu að
hafa gífurlega sterka eiginfjár-
stöðu. Hlutfall afborgana af lánum
í samanburði við skatttekjur er
verulega lægra en hjá flestum
nágrannasveitarfélögunum. Þegar
við greiðum 10 þúsund krónur af
hveijum 100 þúsund króna tekjum
í afborganir eru nágrannasveitar-
félögin að glíma við 20-35 þúsund
króna afborganir. Það er til önnur
leið en að stórhækka skatta.
í kosningunum héldum við sjálf-
stæðismenn því fram að Reykja-
víkurborg gæti þolað erfið ár, þeg-
ar tekjur dragist saman og at-
vinnuleysi þurfi sérstakra úrræða
við. Á slíkum tímum eru lántökur
ekki óeðlileg leið fyrir vel stætt
sveitarfélag. En við héldum því
einnig fram að leiðin til hagsældar
fyrir Reykjavík og borgarbúa væri
fólgin í hagræðingu í rekstri borg-
arfyrirtækja og með því að skapa
fyrirtækjum betra svigrúm og að-
stöðu. Þannig myndi kaup aukast
og þar með skatttekjur. Leiðin
getur aldrei verið sú að auka
skatta á borgarbúa þegar þeir
hafa minna umleikis. Betri hagur
borgarbúa er forsenda þess að
Reykjavíkurborg blómstri. Hófleg
skattheimta er sú svipa sem borg-
arreksturinn þarfnast til þess að
halda sér innan eðlilegra marka.
550-600 milljóna skattahækk-
anir á borgarbúa, 10-30 þúsund
króna skattaauki á héimili, er
fyrsta skref R-iistans í skatta-
hækkunum. Sú leið er ekki til að
lækka skuldir borgarinnar. Hún
er til að fjármagna lausnir sem
væra hagkvæmar unnar og því
ódýrari ef sjálfstæðismenn hefðu
enn meirihluta í Reykjavík.
Höfundur er oddviti sjálfstæðis-
manna i borgarstjórn.
Árni Sigfússon
Hinn jafni réttur
í tilefni af alþjóðadegi fatlaðra 3. desember 1994
í DAG, 3. desember,
er alþjóðadagur fatl-
aðra og á þessum degi
er mælst til þess við
þjóðir heims að vakin
verði athygli á málefn-
um fatlaðra á opinber-
um vettvangi. Það var
mannréttindanefnd
Sameinuðu þjóðanna
sem skoraði á aðildar-
ríkin að virða alþjóða-
dag fatlaðra og með
því móti auka mögu-
leika fatlaðra til að
njóta allra mannrétt-
inda og að ná jafnrétti
og fullri þátttöku í
samfélaginu. Það er
afar mikilvægt fyrir þennan þjóð-
félagshóp að fylgt sé eftir tilmæl-
um Sameinuðu þjóðanna þannig
að kastljósinu sé beint að málefn-
um fatlaðra og umræður eigi sér
stað um hvað betur megi fara og
hvaða úrbótum þurfi að ná fram
á þeim tíma sem í hönd fer hveiju
sinni.
Fyrir ári, í tilefni af 3. desem-
ber, var ákveðið af hálfu félags-
málanefndar Alþingis og félags-
málaráðherra að undirbúin yrði
ítarleg skýrsla um þróun, stöðu
og horfur í málefnum fatlaðra hér
á landi með sérstakri áherslu á
aðgengi og atvinnumál fatlaðra.
Skýrslan verður lögð fram á Al-
þingi í tengslum við alþjóðadag
fatlaðra og væntanlega gefst tími
til að taka hana til umræðu fljót-
lega þannig að undirstrikað sé að
sérstök umræða um þessi málefni
fari fram í tengslum við alþjóða-
dag fatlaðra.
Jákvæð þróun
Það hefur náðst góður áfangi
og mikil þróun hefur orðið í mál-
efnum fatlaðra frá því að sérstök
lög voru fyrst sett. Fyrstu lög
voru sett um aðstoð við þroska-
hefta árið 1980, en heildarlöggjöf
um málefni fatlaðra var sett árið
1984. Sú löggjöf hefur grundvall-
ast á hugmyndafræðinni um jafn-
rétti og það að skapa fötluðum
skilyrði til að lifa eðlilegu lífi og
hasla sér völl í þjóðfélaginu þar
sem þeim vegnar best.
í upphafí þessa kjörtímabils fór
fram endurskoðun á lögunum um
málefni fatlaðra og
þau lög tóku gildi 1.
september 1992.
Þrátt fyrir að nokkur
átök væru um frum-
varpið þegar það kom
fram á Alþingi þá
náðist mjög góð sam-
staða um niðurstöðu
og afgreiðslu málsins
og þær breytingatil-
lögur sem félags-
málanefnd vann eftir
umijöllun nefndar-
innar á frumvarpinu.
I þessum endurskoð-
uðu lögum er að finna
ijölmörg nýmæli sem
kveða á um rétt fatl-
aðra til almennrar þjónustu hvort
heldur er ríkis eða sveitarfélaga.
Það er mikil áhersla lögð á að
fatlaðir njóti þjónustu samkvæmt
almennum lögum bæði hvað varð-
ar heilbrigðisþjónustu, lög um
skólamái o.s.frv. og þess vegna
eru núgildandi lög um málefni
fatlaðra fyrst og fremst um félags-
lega þjónustu. Framkvæmdasjóð-
ur fatlaðra gegnir lykilhlutverki í
uppbyggingu málaflokksins og
hann hefur frá upphafi ijármagn-
að stofnkostnað þjónustustofnana
og heimila fatlaðra sem eru á veg-
um ríkisins auk þess sem sjóðurinn
hefur veitt styrki til félagasam-
taka og sjálfseignarstofnana sem
starfrækja þjónustu við fatlaða.
Nú er sjóðnum jafnframt heimilt
að veita styrk til framkvæmdaað-
ila vegna félagslegra leiguíbúða
og kaupleiguíbúða en aukin
áhersla er á fjöibreytt, búsetuúr-
ræði fatlaðra.
Stuðningur við að búa heima
Eitt af mikilvægu ákvæðunum
sem láta lítið yfír sér í lögunum
um málefni fatlaðra er liðveisla
og svokölluð aukin liðveisla. Með
liðveislu er átt við persónulegan
stuðning og liðveislu sem hugsað
er að rjúfi félagslega einangrun
fatlaðra. í liðveisiu felst jafnframt
fylgd og aðstoð við hvort heldur
er skemmtanir eða að taka þátt í
menningar- og tónlistarlífi. Sveit-
arfélög láta slíka liðveislu í té og
ákveða sjálf hversu miklum fjár-
munum er varið í þetta viðfangs-
efni. Aukin liðveisla er fjármögnuð
Framkvæmdasj óður
fatlaðra gegnir lykil-
hlutverki, að mati
Rannveigar Guð-
mundsdóttur, við fjár-
mögnun þjónustustofn-
ana og heimila fatlaðra.
af ríkinu og þar fyrst og fremst
litið til liðveislu sem stuðning við
fatlaða vegna sjálfstæðrar búsetu
og til þess að fötluðum aukist
möguleikar á að starfa úti á vinnu-
markaðnum. Breytt ákvæði og
auknir möguleikar varðandi bú-
setu fatlaðra hefur gert það að
verkum að sveitarfélög, félaga-
samtök og sjálfseignarstofnanir
hafa fengið lán til bygginga eða
kaupa á íbúðum í samræmi við
þær reglur sem gilda um lánveit-
ingar í félagslega íbúðakerfínu og
íbúðunum er síðan úthlutað eða
þær leigðar fötluðum. Þetta fyrir-
komulag hefur verið mikil hvatn-
ing til byggingar leiguíbúða fyrir
fatlaða og er komin góð reynsla á
þetta fyrirkomulag. Um 105 fé-
lagslegar íbúðir hafa verið teknar
í notkun fyrir fatlaða og í þeim
búa á annað hundrað einstakling-
ar. I þessari tölu eru ekki taldar
með íbúðir sveitarfélaga eða íbúð-
ir á vegum Öryrkjabandalags ís-
lands.
Ég mun ekki fjalla hér um
stofnanir,. sambýli eða almennt um
úrræði sem kveðið er á um í lögun-
um um málefni fatlaðra en stikla
á þeim nýjungum sem auka rétt
fatlaðra til þátttöku í okkar samfé-
lagi. í þeim efnum eru atvinnumál
fatlaðra eitt mikilvægasta málið
að vinna að bæði hvað varðar að
auka möguleika fatlaðra til að
starfa á almennum vinnumarkaði
og einnig sá stuðningur sem hægt
er að veita fötluðum til þess að
taka þátt í samfélaginu á þennan
hátt. Þess vegna er ástæða til að
benda á ýmsa aðstoð svo sem eins
og atvinnuleit, starfsráðgjöf,
starfsþjálfun, vinnumiðlun og sér-
staka liðveislu á vinnustað.
Rannveig
Guðmundsdóttir
Alþjóðadagur fatlaðra
FYRIR rúmu ári lauk áratug þeim
sem Sameinuðu þjóðimar höfðu sér-
staklega helgað málefnum fatlaðra
og á lokaráðstefnu, sem haldin var
af því tilefni, ákvað alisheijarþingið
að hinn 3. desember skyldi framveg-
is verða helgaður málefnum fatlaðs
fólks. í dag er alþjóðadags fatlaðra
því minnst í annað sinn.
Eins og marga rekur minni til þá
var árið 1981 tileinkað málefnum
fatlaðra samkvæmt ákvörðun Sam-
einuðu þjóðanna. Áratugurinn þar á
eftir skyldi einnig nýttur til þess að
færa hin margvíslegu réttindamál
þessa hóps til betri vegar.
í fyrstu mátti merkja framfarir í
ýmsum aðildarlöndum SÞ, en um
miðjan áratuginn var greinilegt að
áhuginn fór dvínandi og í mörgum
ríkjum heims hafði engin breyting
orðið á.
Hvað er til ráða?
Sú hugmynd sem nú er orðin að
veruleika vaknaði á Norðurlöndun-
um, og óhætt er að fullyrða að Sví-
inn Bengt Linkvist átti þar drýgstan
hlut að máli.
Reglur um jafna þátttöku fatl-
aðra, nokkurskonar mannréttinda-
skrá fatlaðra, voru samþykktar á
allsherjarþingi SÞ fyrir
réttu ári.
Reglurnar eru 22 tals-
ins og með þeim beina
SÞ mjög eindregnum til-
mælum tii ríkisstjórna
og annarra ráðamanna
aðildarlandanna um
hvað skuli gjöra og
hvernig það skuli fram-
kvæmt.
Reglurnar eru mjög
ítarlegar og skiptast í
marga kafla innbyrðis.
Hér skulu nokkra nefnd-
ar:
Önnur regla, yfir-
skrift læknisþjónusta,
3. endurhæfing,
5. aðgengi,
6. menntun,
7. atvinna,
8. tekjutrygging og
tryggingar,
9. fjölskyldulíf og almenn reisn,
10. fmenning,
18. samtök fatlaðra,
22. alþjóðleg samvinna.
ísland var fyrst Norðurlandanna
til þess að þýða reglurnar á ís-
lensku, og var það verk unnið á
vegum félagsmálaráðuneytisins.
Jafnhliða samþykkt
þessara reglna ákvað
SÞ að stofna embætti
umboðsmanns til þess
að kynna þær og
stuðla að framkvæmd
þeirra. Hugmynda-
smiðurinn Bengt Lind-
kvist var ráðinn til
þessa starfs. Hann
hefur þegar hafist
handa og verður fyrst
um sinn með aðsetur
í Stokkhólmi.
Eins og áður segir
er Bengt Lindkvist
sænskur. Hann er
fyrrverandi ráðherra
og nú þingmaður.
Bengt Lindkvist er sjálfur fatlaður.
Hann er biindur og hefur því per-
sónulega reynslu af þeim málefnum
sem um er að ræða. Það er samdóma
álit að tæplega hefði hæfari maður
get_a ráðist til starfsins.
Á síðastliðnu sumri kom Bengt
Lindkvist hingað til lands og flutti
erindi um reglurnar á alþjóðaráð-
stefnu um málefni fatlaðra, sem
Öryrkjabandalag íslands og Lands-
samtökin Þroskahjálp stóðu fyrir.
Það er gleðileg staðreynd að regl-
Ólöf Ríkarðsdóttir
almanna-