Morgunblaðið - 09.12.1995, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1995 41
GUÐRÚN
JÓNSDÓTTIR
+ Guðrún Jóns-
dóttir fæddist
á Másstöðum
Vatnsdal 25. nóv-
ember 1900. Hún
lést á Héraðs-
sjúkrahúsinu á
Blönduósi 1. des-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Jón Krist-
mundur Jónsson
og Elínborg Mar-
grét Jónsdóttir frá
Másstöðum. Systur
Guðrúnar voru
Þorbjörg, f. 4.1.
1900, d. sept. 1952, Oddný, f.
27.10. 1902, d. 11.1. 1989, og
einnig átti hún eina hálfsystur
samfeðra en það er Elínborg
Margrét, f. 30.1. 1921. 30. apríl
1929 giftist Guðrún Pálma Zop-
f. 28.1.
28.8. 1971.
Þau hjón eignuðust
þijá syni: Jón Pálma,
f. 2.5. 1930; Zophon-
ías, f. 28.4. 1931, þeir
búa báðir i Hnausum
1; Ellertf. 16.4.1938,
kvæntur Vigdísi Th.
Bergsdóttur, f. 28.2.
1941. Þau búa á
Bjarnastöðum en
börn þeirrra eru
Gunnar, f. 24.1.1965,
Pálmi, f. 21.6. 1966,
og Oddný Rún, f.
30.12. 1973, en fyrir
átti Vigdís Pálínu Bergeyju f.
27.10. 1960, og Heklu, f. 8.5.
1963. Barnabarnabörn Guðrún-
ar eru orðin sex.
Utför Guðrúnar fer fram frá
Þingeyrarkirkju í dag.
JÆJA, þá er hún amma sofnuð
svefninum sem ekki verður snúið
aftur úr. í dálítinn tíma var hún
búin að þrá þennan endanlega svefn,
og því má kannski segja að maður
gráti svokölluðum gleðitárum.
Nýlega varð amma 95 ára, mér
þótti hálfleiðinlegt að hún skyldi
þurfa að eyða þeim degi á sjúkra-
húsi, en hún lærbrotnaði fyrir
skömmu. Þegar ég kvaddi hana á
afmælisdeginum hennar hvarflaði
ekki annað að mér en hún yrði kom-
in heim fyrir jól, það má kannski
segja að ég hafi verið farin að halda
að hún myndi lifa að eilífu, en þann-
ig ganga hlutirnir víst ekki fyrir sig.
Mikið tómarúm mun skapast
heima á Bjarnastöðum þvi hún
amma hefur „alltaf" verið heima. í
22 ár hef ég ekki upplifað að vera
ein heima, amma hefur alltaf verið
til staðar. Þó svo að lítið hafi farið
fyrir henni þá vissi maður alltaf af
henni. Allt fram að því að hún lær-
brotnaði þá eldaði hún þegar þörf
var á því og ekki lét hún sitt eftir
liggja við uppvaskið. Alltaf fyigdist
amma með því sem fram fór á heim-
ilinu, það hvarf ekki bíll af hlaðinu
án þess hún vissi af því. Stundum
hvarflaði að manni að hún sæi bæði
í gegnum veggi og fyrir horn.
Amma hafði ætíð tíma fyrir litlu
barnabörnin, hún spilaði við þau og
sagði þeim sögur sem þau höfðu
mjög gaman af. Ekki er nú lengra
síðan en bara daginn áður en hún
dó, að hún var að tala um að það
þyrfti nú að fara að svipast um eft-
ir jólagjöfum. Útsaumur lék í hönd-
unum á henni. Margar eru myndirn-
ar sem prýða veggina á Bjarnastöð-
um, saumaðar eftir hana.
Alltaf spurði amma með jöfnu
millibili hvernig stærðfræðin gengi
hjá mér því alkunna er innan fjöl-
skyldunnar hvílíkur rati ég er í
stærðfræði og alltaf fannst ömmu
jafn skrýtið hvað hún vafðist fyrir
mér.
Með þessum fátæklegu orðum vil
ég minnast ömmu minnar og óska
ég henni alls hins besta í sínu nýja
lífi með afa Pálma og mörgum öðr-
um ættingjum og kunningjum.
Minningin um ömmu mun lifa um
ókomna tíð.
Oddný Rún.
Vatnsdalur hefur mér löngum
þótt einna fegurst sveita á íslandi.
Nálægt mynni hans að austanverðu
eru bæimir Másstaðir og Bjarna-
staðir, en að vestan eru Vatnsdals-
hólar, eitt af undrum náttúru Is-
lands. Að baki hólanna stendur
bærinn Hólabak. Þar bjuggu fyrir
95 árum ung hjón, Elínborg M.
Jónsdóttir frá Auðólfsstöðum í
Langadal og Jón Kr. Jónsson frá
Sveinsstöðum í Þingi. Þau voru leig-
uliðar á Hólabaki eins og svo mörg
íslensk bændahjón á undangengn-
um öldum, þar sem fá prósent ís-
lenskra bænda áttu þá jörð sem
þeir sátu. Hitt átti kóngurinn, kirkj-
an og nokkrar auðugar ættir. Alda-
mótaárið eignuðust þau hjónin Jón
og Elínborg tvær dætur, Þorbjörgu
í byrjun árs, en hún er móðir þeirr-
ar er þetta ritar, og Guðrúnu í lok
nóvember. Alls varð þeim hjónum
þriggja dætra auðið. Yngsta dóttirin
Oddný fæddist nokkrum árum síðar
og voru þau hjón þá flutt að Más-
stöðum. Þar bjó Jón í hálfa öld en
móðir dætranna þriggja lést úr
lungnabólgu árið 1914. Hún mun
hafa verið mörgum harmdauði og
má nærri geta hve þeim systrum
hefur verið sár móðurmissirinn. Jón
á Másstöðum reyndi að hlúa að
dætrum sínum eftir bestu getu og
fékk m.a. handa þeim heimiliskenn-
ara um það leyti, sem móðir þeirra
lést.
Mikill mennta- og framfarahugur
bjó með Húnvetningum í lok síðustu
aldar og upphafi þeirrar sem nú er
að ljúka. Þeir stofnuðu þá m.a.
Kvennaskólann á Ytri-Ey árið 1879
og þar hafði Elínborg, móðir dætr-
anna, numið. Frostaveturinn mikla
1917-1918 voru þær systur Guðrún
og Þorbjörg á kvennaskólanum sem
þá hafði verið fluttur til Blönduóss.
Frosthörkur voru miklar þennan
vetur og lá ís lengi fyrir Norður-
landi. Því var erfitt um aðdrætti,
skipakomur nær engar og kol ófáan-
leg. Því varð minna úr skólahaldi
en ætlað hafði verið þennan vetur.
Eftir lát Elínborgar stóð Guðrún
ljósmóðir, systir Jóns, fyrir búi með
honum í nokkur ár, væn kona og
vönduð. En árið 1919 hafði ung og
gjörvuleg kona komið sem kaupa-
kona að Sveinsstöðum. Hét hún
Halldóra Gestsdóttir og var systir
Gests Gestssonar kennara sem þá
var í Skólahúsinu í Sveinsstaða-
hreppi. Þau systkin voru frá Hjarð-
ardal í Dýrafirði. Þau Halldóra og
Jón á Másstöðum gengu í hjónaband
og bjuggu saman á Másstöðum í
27 ár. Þau eignuðust dótturina Elín-
borgu Margréti, síðar kennara á
Skagaströnd, árið 1921 og er hún
nú ein eftirlifandi þeirra systra. Þær
eldri dætur Jóns voru nú orðnar
gjafvaxta og Þorbjörg gift. Guð'rún
hleypti heimdraganum og fór aftur
á Kvennaskólann 1919-1920 og
síðar til Isafjarðar á árunum 1922-
1924 að læra karlmannafatasaum.
En Guðrún, líkt og þær systur all-
ar, var hög í höndum. Um þessar
mundir átti ungur bóndason heima
á Bjarnastöðum. Hann hét Pálmi
Zophaníasson og var nokkru yngri
en Guðrún. Pálmi hafði mikið hrokk-
ið hár og hafði gullfallega rithönd.
Faðir hans var löngu látinn en móð-
irin, Guðrún Pálmadóttir, var systir
Sigurðar Pálmasonar kaupmanns á
Hvammstanga. Hún var skörungs-
kona sem lifði til hárrar elli í skjóli
Zophaníasar Zophaníassonar, bíl-
stjóra á Blönduósi.
Þau Guðrún og Pálmi felldu hugi
saman og hófu búskap á Bjarnastöð-
um árið 1929. Bjarnastaðir voru lít-
il jörð og jarðnæðið minnkaði við
það að bóndi þar á bæ hafði skipt
á miklu stórþýfðu landi sem lá að
Iandi Hnausa og svonefndum Skýju-
bakka sem var votengi utar í sveit-
inni. Heyskapur var óhægur á
MINIMINGAR
Skýjubakka, en þessi skipti sýna
hve bændur á fyrri tímum áttu erf-
itt með jarðarbætur, því nú er slétt
og mikið tún þar sem stóra karga-
þýfið var áður, og enginn hefði lát-
ið það af hendi nú. Heyskapur utan
túns á Bjarnastöðum var því yfir-
leitt óhægur, og aldrei var heyjað á
Skýjubakka eftir að ég kom norður,
1942, heldur leigðar engjar frá
Hjallalandi á hólmum í Flóðinu,
tveimur bæjarleiðum framar í daln-
um. Flóðið er stórt og fagurt vatn
í ytri hluta Vatnsdals. Þar hópast
svanir á haustin og þar er mikil
lax- og silungsgengd, og eiga
Bjarnastaðir sinn hlut í þeirri búbót
sem fiskurinn er. Engan fisk veit
undirrituð betri en sjógengna
bleikju úr ós'num. Þau Guðrún og
Pálmi settust því ekki að á jörð sem
kalla mætti hæga, enda féll þeim
sjaldan eða aldrei verk úr hendi. í
búskapartíð Guðrúnar og Pálma
voru húsakynni lengst af úr torfi
og var baðstofan meira en 100 ára.
Útihús voru einnig úr sama efni.
Ekki minnist undirrituð þó annars
en að þarna væri alltaf hreint og
þokkalegt og okkur leið vel í hlýju
þeirra jarð- og náttúruefna sem
umvafði okkur í bænum. Viðarþiljur
og trégólf, torfþekja og þykkir
veggir. Eins og áður sagði féll Guð-
rúnu sjaldan verk úr hendi. Hún
söng oft við vinnu sína og kenndi
mér stelpukrakkanum marga góða
vísuna. Hún kenndi mér líka ýmis-
legt til verka, sem ég nýt enn góðs
af. Aldrei var þó nein vinnuharka
á Bjarnastöðum og við Elli yngsti
sonur hjónanna höfðum nægan
tíma til leikja og leti. Synimir á
bænum voru þrír Jón Pálmi, Zop-
hanías óg Ellert. Pálmi bóndi var
listaskrifari og hefði e.t.v. notið sín
betur á öðrum vettvangi en í bú-
skap. Hann gerði lengi markaskrá
þeirra Húnvetninga.
Pálmi lést í ágúst 1971 en þá
var nokkru áður búið að reisa stein-
hús á Bjarnastöðum og jafna gamla
bæinn við jörðu. Ellert sonur þeirra
hjóna hafði nú tekið við búi á
Bjarnastöðum og kvænst Vigdísi
Bergsdóttur, vænni konu ættaðri
úr Sandgerði, og bjó Guðrún í skjóli
þeirra til æviloka. Einkar vel fór á
með Vigdísi og Guðrúnu. Það er
mikil gæfa þegar svo vel tekst til.
Eldri synirnir bjuggu líka í nágrenn-
inu, fyrst á Hjallalandi og hin síð-
ari ár í Hnausum. Það var þv: ætíð
skammt milli Guðrúnar og sona
hennar. Ellert og Vigdís eignuðust
þrjú börn, en fyrir átti Vigdís tvær
dætur. Fjölskyldan er samhent og
veit ég að Guðrún leit á sig sem
ömmu og langömmu allra barna og
barnabarna Vigdísar.
Saga Guðrúnar á Bjarnastöðum
hart nær heila öld er saga tímabils
þar sem hvað mestar breytingar
hafa orðið með þjóðinni. í öllu þessu
tók Guðrún lifandi þátt. Með jafnri
lund og æðruleysi kljáðist hún við
kreppuna á fyrstu búskaparárum
sínum og tók líka fegins hendi þeim
þægindum sem um síðir komu á
Bjarnastaði. Eftir að hún var sjálf
hætt búskap annaðist hún oft heim-
ilisstörfin á Bjarnastöðum. Það var
einkum þegar Vigdís vann annars
staðar með búskapnum.
A efri árum stundaði hún líka
mikið hannyrðir og myndirnar sem
hún gerði og gaf okkur ættingjum
og vinum eru okkur hjartfólgnar
gersemar unnar af vandvirkni og
ótrúlega vel gerðar. Hannyrðum
hætti Guðrún þó að mestu um ní-
rætt, taldi sig ekki sjá nægilega vel
lengur. Áfram las hún sér til
ánægju og minnið var trútt til ævi-
loka en henni var farin að förlast
heyrn. Fyrir stuttu datt Guðrún og
lærbrotnaði og upp úr þeim veikind-
um stóð Guðrún ekki. Sex dögum
eftir að við höfðum sótt hana heim
til að árna henni heilla á 95 ára
afmælinu fékk hún hægt andlát.
Ég er ein þeirra mörgu sem áttu
skjól hjá Guðrúnu á Bjarnastöðum.
Sumar eftir sumar lá leið mín norð-
ur og Vatnsdalur og þing urðu
. sveitin mín. Fyrir alla þá hlýju og
alúð sem hún veitti mér þakka ég
nú að leiðarlokum. Ég sé hana fyr-
ir mér á hlaðinu á Bjarnastöðum,
fyrir framan torfbæinn gamla. Það
er síðsumar og sunnudagskvöld og
Guðrún, eða Nunna eins og hún
löngum var kölluð, hefur verið að
ljúka mjöltum. í hendi heldur hún
á könnu með spenvolgri mjólk.
Mjólkin er ætluð okkur krökkunum
sem njótum sumarblíðu og undur-
fagurs útsýnis í hlaðvarpanum.
Sólin er að ganga til viðar úti á
söndum bak við Þingeyrarkirkju.
Frá þeirri kirkju mun hún nú kvödd
í dag og þar í garði mun hún verða
lögð til hinstu hvílu meðal margra
kynslóða ættmenna sinna.
Guðrún J. Halldórsdóttir.
Nú er hún amma langa okkar
dáin. Það verður skrýtið að koma
í sveitina þegar það vantar hana.
Hún var alltaf svo góð og þolinmóð
að spila við okkur þegar við komum
í sveitina. Svo kunni hún svo marg- -
ar vísur, kvæði og sögur sem hún
sagði okkur. Við systurnar vonum
að Guð passi hana og við vitum að
nú.líður henni vel á himnum. Elsku
amma langa, takk fyrir allt sem
þú gerðir fyrir okkur. Guð geymi
þig.
Lilja Guðný. Anna
Kristín og Ásta María.
„Guð gefi mér æðruleysi til að
sætta mig við það sem ég fæ ekki
breytt, kjark til að breyta því sem
ég get breytt og vit til að greina
þar á milli."
(Bænin er eignuð Reinhold Niebuhr,
1892-1971.)
Hún langamma okkar var góð
og hún spilaði oft við okkur. Hún
varð 95 ára 25. nóvember sl. Við
héldum upp á afmælið hennar. Hún
lærbrotnaði 19. október sl. og fór
á sjúkrahús. Við heimsóttum hana
oft á sjúkrahúsið og spiluðum við
hana. Okkur finnst skrýtið að fara
í sveitina á Bjarnastöðum núna. Það
vantar langömmu. Við söknum þín
svo. Á kvöldin þegar við förum að
sofa biðjum við guð að passa þig á
himninum.
Bless elsku langamma og guð
geymi þig.
Gunnar Orn og
Sigurbjörn Pálmi.
Amma langa er dáin, farin frá
okkur. Þegar ég kom úr búðinni
1. des. og sá bíl afa og ömmu datt
mér ekki í hug að amma myndi
segja við mig „Amma langa er dá-
in“, þrátt fyrir háan aldur hennar.
En amma langa eins og margir
kölluðu hana var að halda upp á
95 ára afmælið sitt 25. nóv sl. og
þá fórum við til hennar á sjúkrahús-
ið en þar hafði hún dvalið í tæpar
sex vikur vegna lærbrots. Það fór
henni ekki að vera á sjúkrahúsi,
því það var ekki hennar staður, hún
átti bara að vera við eldhúsvaskinn
að vaska upp eða að tala við kött-
inn. í eitt skiptið sem ég fór á sjúkra-
húsið til hennar sagði hún við mig:
„Ætli ég komi nokkum tímann heim
aftur“, en ég sagði að hún myndi
koma aftur í sveitina, en óskir manns s
rætast ekki alltaf.
Elsku langa, góður guð geymi þig.
Vigdís Elva.
20 RETTA CIRNILECT
AU5TURLEN5KT JÓLAHLAÐBORÐ
FRÁ 2. TIL 23. DESEMBER
\
7
i
I
Frá kl. 18:00 atta Jaga
PORRETTm
Kínversk súpa, Kropeck flögur
Bao m/svínakjöti (kínverskir hamborgarar)
HEITIR RÉTTIR
Steiktar núðlur m/sjávarréttum
Pönnusteiktar núðlur (vermicelli) m/svínakjöti
Gao kjúkJingur, Nautakjöt m/ostrusósu
Svínakjöt m/Kanton sósu
Krabbakjöt m/Kecap Manis
Siang Su kjúklingur, Tang Siu fiskur
Chio cheo, chinese dumpling (kínversk hveitibolla)
Djúpsteiktar rækjur, Kong Paw lambakjöt
Char Siew svínakjöt
Smokkfiskur m/fimmta kryddinu
Djúpsteikt loðna
KALPIR RÉTTÍR
Char Chai grænmeti, Kínverskt salat
Agar-agar ávextir, Kínversk rjómakaka
Aðalmatseðill í fullu gildi!
-KÍNUERÍKh veitingahúsið á íslandi
Laugavegi 28b Simi 551 6513 - 552 3535 - Fax 562 4762
E BACKMÁN