Morgunblaðið - 21.01.1996, Síða 6

6 SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
BANDARÍSKI mannfræðingurínn Susan Greenhalgh, sem þekkir vel til í Kína, segir, að á landsbyggðinni sé fólk hætt að líta á börnin sem hverja aðra fram-
leiðsluvöru. Nú velti það fyrir sér kostnaðinum við að ala þau upp og skilji, að menntun þeirra sé besta fjárfestingin.
GENG lagði hækjumar sínar þvert
yfír gangstéttina tii að vekja á
sér athygli, barði niður tinkrús-
inni sinni og muldraði fyrir munni
sér „þakka þér, þakka þér“ í von um ein-
hveija ölmusu. Sæi hann útlending þá hækk-
aði hann róminn og brosti meira að segja
enda útlendingamir yfírleitt viðkvæmari fyr-
ir mannlegri éymd en Kínverjar.
„Kínveijar em bláfátækir og hafa ekkert
aflögu fyrir betlara," sagði gamall Kínveiji
svo Geng heyrði og hafði vissulega margt
til síns máls. Þrátt fyrir efnahagsuppgang
og mikinn hagvöxt eru meðalárslaun í
stærstu borgunum ekki nema um 40.000
ísl. kr. Jafnvel ríkisstjórn kommúnista við-
urkennir, að mikill skortur sé á félagslegri
umönnun í landinu.
Lénsskipulag um aldir, kommúnismi í
áratugi og stjórnlaus kapitalismi síðustu
ára hafa alið af sér samfélag, sem þrátt
fyrir merkilega menningu einkennist af
miskunnarleysi og einkum gagnvart þeim,
sem höllustum fæti standa. Munaðarleys-
ingjar, fatlaðir, þeir, sem eru alvarlega sjúk-
ir, og utangarðsfólk almennt njóta lítillar
samúðar og enn minni stuðnings.
Hver sjálfum sér næstur
Dr. Ji Anguo, sem starfar við neyðarþjón-
ustu í Peking, segir, að hluti vandans sé
eigingimi landa sinna, sem hann segir vera
„sinnulitla og fremur tilfínningalausa í eðli
sínu“. „Hafí þeir engra persónulegra hags-
muna að gæta, þá hafa þeir ekki fyrir því
að mynda sér skoðun á málunum. Þeim er
hins vegar mjög annt um sjálfa sig og sína.“
Dr. Ji segir, að sjaldgæft sé, að Kínveiji
samþykki að gefa líffæri að sér látnum eða
gefa blóð og segir ástæðuna vera þessa
sömu eigingimi. Aðrir segja þó, að meginá-
stæðan fyrir síngiminni og miskunnarleys-
inu sé offjölgun mannfólksins, sem allt sé
að keyra í kaf. Þegar venjulegur Kínveiji
er spurður um álit sitt á framtíð lands og
þjóðar nefnir næstum undantekningalaust
áhyggjur sínar af fólksfjöldanum, 1,2 millj-
örðum manna. Lífið væri svo miklu bjartara
ef ekki þyrfti að ala önn fyrir öllu þessu
fólki, fæða það og klæða, mennta það, sjá
því fyrir starfi og hjúkra á efri ámm.
„Óæskilegar fæðingar"
Þessar áhyggjur valda því, að það er
heldur grunnt á umburðarleysinu gagnvart
þeim mörgu milljónum manna, sem eru
ýmist líkamlega eða andlega fatlaðir. Kín-
versk stjómvöld eru dálítið upptekin af
þvi, sem þau kalla „gæði þjóðarinnar“, og
í samræmi við það voru sett lög á síðasta
ári til að koma í veg fyrir „óæskilegar
fæðingar“. Með þeim er fólki, sem þjáist
af tilteknum sjúkdómum, líkamlegum eða
andlegum, bannað að giftast og við vissar
kringumstæður er heimilt að vana það eða
eyða fóstri að því forspurðu.
Fyrstu fmmvarpsdrögin að þessum lög-
um vom dregin til baka vegna mótmæla
víða um heim enda var þar beinlínis talað
um kynbætur á mannfólkinu og í síðari
útgáfunni var heldur ekki minnst á líknar-
morð sem aðferð við að fækka „vansköpuð-
um börnum“. Líknarmorð, sem Kínveijar
kalla „dauðann hljóða“, em samt ofarlega
á baugi meðal kínverskra lækna, mennta-
manna og almennings.
„Það er mikið efamál, að þjóðin nýti
best takmarkaða heilbrigðisþjónustu með
Mannfjölgun er
mesta þjóðfélags-
meíníð í Kína
Ástandið í mannréttindamálum í Kína hefur verið
mikið til umræðu og ófagrar lýsingar gefnar á með-
ferðinni á bömum á munaðarleysingjahælum ríkisins.
Þeir, sem til þekkja, segja, að ástæðan fyrir miskunn-
arleysinu, sem virðist einkenna kínverskt samfélág,
sé fyrst o g fremst offjölgun mannfólksins í landinu.
SVEINBARN, sem borið hefur verið út í Xi An í Kína
því að framlengja líf fólks, sem er með
ólæknandi sjúkdóm," sagði nýlega í kín-
versku dagblaði. í könnunum kemur fram,
að líknarmorð njóta langmests stuðnings
meðal fólks á aldrinum 18 til 24 ára en
minnst meðal þeirra, sem komnir eru yfir
sextugt.
í einni könnun kváðust tveir þriðju ekki
telja líknarmorð vera siðferðilega röng og
sumir leiðtoga kommúnista, til dæmis Deng
Yingchao, eiginkona Zhou Enlai, fyrrver-
andi forsætisráðherra, mæltu með líknar-
morðum sem eðlilegri lausn fyrir efnis-
hyggjumenn. Þegar Deng var komin með
ólæknandi sjúkdóm neituðu þó læknar að
flýta fyrir dauða hennar og báru því við,
að lagaleg staða þeirra væri óviss. Auk
þess er það vaninn að reyna að halda leið-
togum flokksins á lífi með öllum ráðum.
Arfleifð Maós
Ekki er líklegt, að líknarmorð verði lög-
leidd í Kína á næstunni en öll þjóðfélagsþró-
unin er undir því komin að verulega verði
dregið úr fólksfjölguninni. Maó formaður
taldi raunar, að Kína væri því sterkara sem
það væri fjölmennara og var vanur að segja^
að „hveijum munni fylgdu tvær hendur". I
hans tíð fjölgaði þjóðinni um helming.
Frá því á miðjum áttunda áratugnum
hefur það verið stefna kínverskra stjórn-
valda að leyfa hjónum aðeins að eignast
eitt barn og hefur henni verið fylgt eftir
af mikilli hörku í borgunum og í mesta
þéttbýlinu. Annars staðar er eftirlitið minna
og sem dæmim má nefna, að í Tíbet og
Mongólíu mega hjón eiga þijú börn.
Viðurlögin við að eiga fleiri börn en yfir-
völd leyfa eru mikil. Getur sektin numið
nokkrum árslaunum og ef hún er ekki
greidd þá fæst barnið ekki skráð opinber-
lega. Það er með öðrum orðum „ekki til“
og því dæmt til að vera utanveltu þjóðfé-
lagsins.
Munaðarleysingjahælin í Kína, sem hafa
verið svo mikið í fréttum, eru í rauri engin
munaðarleysingjahæli. Þar eru börn, sem
hafa verið getin í trássi við lögin og síðan
„borin út“, skilin eftir einhvers staðar, ann-
aðhvort til að deyja drottni sínum eða vera
fóstruð á kostnað ríkisins. Ekki er óal-
gengt, að börnum sé drekkt eða þeim fyrir-
komið með öðrum hætti og á það sérstak-
lega við um stúlkubörn.
Viðhorfin að breytast
í Kína eru 300.000 manns í fullu starfi
við að framfylgja fjölskylduáætlunum
stjórnarinnar og þeir njóta aðstoðar 80
milljón manna um allt landið. Þetta starf
og stanslaus áróður í næstum tvo áratugi
eru augljóslega farin að skila árangri og
ekki aðeins í borgunum, heldur einnig á
landsbyggðinni.
í hagvaxtarríkjunum í Suðaustur-Asíu
hefur fæðingum fækkað mikið og sama
þróun er byijuð á hagvaxtarsvæðunum í
Kína. Á landsbyggðinni er það fyrst og
fremst áhrifamáttur sjónvarpsins, sem er
að breyta viðhorfum fólksins. Þá er ekki
átt við opinberan áróður, heldur myndir af
hinu nýja lífi sumra Kínverja og því lífi, sem
lifað er á Vesturlöndum. Jafnvel bláfækt
bændafólk lætur sig dreyma um það sama
og það er farið að skilja, að framtíðin felst
í menntun barnanna en ekki miklum fjölda
þeirra.
(Heimildir: The Daily Telegraph, Time og fl.)