Morgunblaðið - 21.01.1996, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1996 17
Vertu
við-
búinn
NÍU ÁRA drengur sem bjó úti
í Bandaríkjunum sagði í viðtali
við Morgunblaðið nýlega að í
skólanum úti hefði verið æft
hvað ætti að gera ef kviknaði
í eða fellibylur kæmi. „Einu
sinni lenti ég í fellibyl og
kannski hefði einhver meiðst
ef við hefðum ekki vitað hvað
við áttum að gera. Ég átti að
hlaupa niður í kjallara og
grúfa mig niður með hendurn-
ar á hnakkanum til að meiða
mig ekki ef ég fengi stein í
hausinn,“ sagði hann. Hvernig
skyldu íslensk skólabörn
standa að vígi ef náttúruham-
farir yrðu á skólatíma?
einn kennari á Selfossi hefur nokkr-
um sinnum æft sína nemendur, sem
eru sjö ára. Krökkunum finnst
spennandi að flýta sér undir borð
meðan kennarinn leikur jarðskjálfta.
Hins vegar virðast skólastjórar vera
í startholunum með brunaæfingar
og nokkrir þeirra sögðust mundu
snúa sér að æfingum vegna jarð-
skjálfta þegar eldvarnarmálin væru
komin í gott horf.
Ekki er vitað um nema einn skóla
í Reykjavík, Selásskóla, þar sem eitt-
hvað hefur verið hugað að undirbún-
ingi vegna jarðskjálfta. Kristín H.
Tryggvadóttir skólastjóri segir að
menn hafi leitt hugann að því í fyrstu
hvort umræðan myndi vekja upp
hræðslu. „Það varð ekki og bömun-
um fannst gott og sjálfsagt að ræða
hvernig þau ættu að bregðast við,“
sagði hún.
Viðvörunarflautur
lélegar
Eitt af því sem fólk hefur rætt
um er að viðvörunarflautur Al-
mannavama ríkisins heyrast ekki
nándar nærri alls staðar á höfuð-
borgarsvæðinu. í ljós kom að flaut-
umar em orðnar 30 ára gamlar og
löngu tímabært að endurnýja kerfið.
Sagði Hafþór Jónsson að tillögur
lægju fyrir um endurskoðun. „Hljóð-
merkin eru miðuð við loftárás en við
höfum reyndar bætt inn merki fyrir
áríðandi tilkynningu í útvarpi. 32
flautur em á höfuðborgarsvæðinu
og miðast þær við sérstök skilyrði,
sem er 5 gráðu hiti og 2-3 vind-
stig," sagði hann. „Stundum heyrist
í 2-3 flautum og stundum illa í
einni.“ Hann segir hins vegar að sé
fólk að hlusta á útvarp sé auðvelt
að samtengja útvarpsstöðvarnar og
koma skilaboðum áleiðis.
Komi til brottflutnings
í tíu daga sökktu menn sér niður í
það verkefni að byijuð væri skjálfta-
virkni á Reykjanesi með eldvirkni
sem teygði sig í átt til Reykjavíkur.
„Þetta varð til þess að veitustofnan-
ir og aðrir á höfuðborgarsvæðinu
fóm að hyggja að fleiri þáttum sem
tengdust þeim. Verði gos rétt ofan
við Reykjavík er vitað um hraun-
rennslisleiðir sunnan við álverið, í
Hafnarfírði, Garðabæ og hugsanlega
um Elliðaárdalinn."
Ragnar Stefánsson jarðskjálfta-
fræðingur segir að hraunrennslið
verði sennilega hægt og því ekki
hættulegt fólki. „Hins vegar gætu
óbeinu áhrifín af gosvirkni og með-
fylgjandi landbreytingum orðið
miklu erfíðari viðureignar. Þá á ég
við breytingar á vatnsbólum, eyði-
leggingar á heita- og kaldavatns-
leiðslum. Undir það þarf samfélagið
að búa sig.“
Hann segir að í Reykjavík muni
mestu áhrifa gæta af jarðskjálfta á
Suðurlandsundirlendinu (austan við
Selfoss) sem væri í kringum 7 á
Richter. Álíka áhrifa gætti af jarð-
skjálfta á Reykjanesskaganum
(svæði milli Hellisheiðar og Brenni-
steinsfjalla) sem yrði 6,5 stig.
„Sæmilega byggð hús myndu stand-
ast hann vel en slys gætu orðið t.d.
vegna lausra hluta. Eirts gætu ein-
hveijar skemmdir orðið á mannvirkj-
um,“ sagði Ragnar.
f hvaða skóla á að leita?
í símaskrá er sagt frá því hvernig
bregðast eigi við ef almennt hættu-
ástand skapast og þat er meðal ann-
ars tekið fram að fyrir þá sem þurfí
að yfírgefa heimili sín sé næsta
skólabygging á öruggu svæði ávallt
hjálparstöð. Hvergi hefur undirrituð
rekist á upplýsingar um hvaða skóla
í Reykjavík væri að ræða svo hringt
var af handahófí í einn framhalds-
skólanna. Skólastjórinn sagðist ekki
hafa gert sér grein fyrir því að menn
ættu að leita í skóla í náttúruhamför-
um, enda hafði hann aldrei fengið
erindi af því tagi inn á borð til sín.
Honum var vorkunn og ef til vill
blaðamanni líka, því ekki liggja upp-
lýsingamar á glámbekk. Hins vegar
kom í ljós þegar haft var samband
við Kristján Skúlason skrifstofu-
stjóra hjá Rauða krossinum að sex
skólar á höfuðborgarsvæðinu eiga
að taka við fólki. En hvernig á al-
menningur að vita um hvaða skóla
er að ræða? „Gert er ráð fyrir því
að lögreglumenn verði til staðar við
alla hina skólana sem vísi fólki á
aðra skóla,“ sagði Kristján. Þessir
skólar eru_ Menntaskólinn við
Hamrahlíð, Árbæjar-, Fella-, Lang-
holts-, Mela- og Foldaskóli.
Kristján segir að skólastjórar
þessara skóla hafi allir farið á nám-
skeið og hluti af kennaraliðinu.
„Verði vá kemur á staðinn fólk frá
Rauða krossinum og samkvæmt
plani Almannavarna er gert ráð fyr-
ir að starfslið skólans vinni í þessu
verkefni," sagði hann, en tók fram
að kennarar væru ekki sérstaklega
inn á því að þeir þyrftu að sinna
þessum málum. Hann benti á að í
raun mætti kveðja. hvern sem væri
á aldrinum 18-67 ára til þessara
starfa komi til hættuástands.
Hafþór Jónsson var spurður hvort
skólastjórar vissu hvað þeir ættu að
gera þegar fólk yfirgæfí heimili sín
og leitaði þangað. yJá, á jarðskjálfta-
svæðum eins og í Árnes- og Rangár-
vallasýslum og á Húsavík. Ef sá
skóli er ekki nothæfur einhverra
orsaka vegna verður þar lið til stað-
ar til að leiðbeina fólki á aðra staði.“
Það er í höndum almannavarnar-
nefnda á svæðum að kalla á slíka
fundi en þegar rætt var við skóla-
stjóra grunnskólans á Húsavík kom
í ljós að hann hefur t.d. ekki verið
kallaður á fund í þessum tilgangi á
sínum skólastjóraferli. Hins vegar
stendur skóli hans nokkuð vel að
vígi gagnvart starfsfólki og nemend-
um.
Brunavarnir fyrst
En hvernig skyldi undirbúningi
vera háttað í grunnskólum á jarð-
skjálftasvæðum? í þeim skólum á
Selfossi og í Reykjavík sem Morgun-
blaðið hafði samband við er ljóst að
riði stór jarðskjálfti yfir núna væru
ekki margir nemendur sem vissu til
hvaða bragðs ætti að taka og að
viðbúnaður er mjög ómarkviss víðast
hvar í skólum. Ekki er vitað um
æfingar með nemendum nema að
Efþú
lendir í
snjóflóði
1) Reyndu þá að halda þér uppi
úr flóðinu t.d. méð því að taka
sundtökin.
2) Berist þú stjórnlaust með flóð-
inu, þá er réttast að grípa fyrir
vitin og minnka þar með líkur á
að þau fyllist af snjó.
3) Þegar þú finnur að flóðið er
að stöðvast reyndu þá að hreyfa
þig sem mest og auka þannig
svigrúm til hreyfinga og öndun-
ar.
4) Eyddu ekki orku í að hrópa á
hjálp fyrr en þú heyrir í björgun-
armönnum. Mundu að þú heyrir
betur í þeim en þeir í þér.
5) Haldir þú ró þinni eykur þú
lífslíkur til muna.
6) Ekki eyða orku í að grafa þig
úr snjóflóði nema þú sért viss
um að þú sért á réttri leið. Þeir
sem lenda í snjóflóði átta sig oft
ekki á hvað snýr upp og hvað
niður.
(Úr bæklingi Almannavarna
um snjóflóð).
Menn hafa einnig velt fyrir sér
hvernig færi, ef flytja þyrfti fjölda
fólks af höfuðborgarsvæðinu, sem
Ragnar Stefánsson telur kannski
ekki miklar líkur á, en segir að
menn verði að velta fyrir sér. Sem
dæmi um vandræði er gjarnan bent
á þjóðhátíðarklúðrið sumarið 1994.
Hafþór segir að í náttúruhamförum
sé alltaf reynt að veijast til hins síð-
asta, en ákvörðun um brottflutning
sé í höndum ríkisstjórnar. „Kæmi til
brottflutnings Reykvíkinga yrði að
velja þær akstursleiðir sem möguleg-
ar væru með tilliti til aðsteðjandi
hættu. Við megum ekki heldur
gleyma því að við erum með fullkom-
inn innanlandsfiugvöll innan borgar-
marka Reykjavíkur og stærstu höfn
landsins, þannig að möguleikar okk-
ar eru mjög góðir. Hins vegar er
vistun þeirra íbúa sem þyrfti að flytja
stærra vandamál."
Þorgeir Pálsson flugmálastjóri
tekur undir að Reykjavíkurflugvöllur
sé mikilvægur hlekkur við slíkar
aðstæður. Hann hefur hins vegar
ekki verið boðaður á fund Almanna-
varna til að ræða þessi mál. Aðspurð-
ur hvort hægt yrði að nýta flugvöll-
inn ef gjóskufall yrði sagði hann að
það færi eflaust eftir vindátt, en til
að geta svarað því þyrfti hann að
fá álit jarðfræðinga á hveiju væri
von. Hann benti hins vegar á að í
Vestmannaeyjagosinu héfði flugvöll-
urinn verið mikið notaður frá fyrsta
degi.
En hvað gerist ef náttúruhamfar-
Hegðun
íjarð-
slgálfta
JARÐSKJÁLFTI kemur yfirleitt
ny'ög skyndilega og eru þá fyrstu
og jafnframt hættulegustu við-
brögð fólks ótti. Mest hætta er
fólgin í því að fólk verði stjarft
og varist ekki fallandi hluti, eða
fari sér að voða í stjórnlausum
flótta. Því er mest um vert að
vera rólegur og hafa róandi áhrif
á aðra.
Fólk, sem er innan dyra þegar
jarðskjálftar verða, á að:
1) Fara út í horn burðarveggja,
í opnar dyr eða undir sterkt borð
eða rúm.
2) Gæta þes að verða ekki fyrir
þungum húsgögnum ef þau falla
og athuga sérstaklega að minni
hutir geta skaðað börn, þótt full-
orðnir standi þá af sér. Sérstak-
lega ber að varast glerveggi og
stóra glugga.
3) Ekki hlaupa út í „óðagoti“, því
þannig eykst hættan á að verða
fyrir hlutum.
Þeir sem eru utandyra eiga að:
1) Forðast háar byggingar, veggi
og rafmagnslínur, en fara á opið
svæði.
2) Varast hlaup eða óðagot en
fylgjast vel með umhverfinu.
3) Ef verið er í bíl á að stöðva
strax þegar öruggt er á opnu
svæði og bíða inni í bílnum með-
an skjálftinn gengur yfir.
(Úr bæklingi Almananvama).
ir gerast að degi til og fjölskyldan
er kannski tvístruð á fjóra, fimm
staði? Hafþór segir að brottför verði
að skipuleggja vel og slík áætlun
miði að því að sameina fjölskyldur.
Hann hefur ekki áhyggjur af tíma-
skorti í því sambandi. „Mjög mikil-
vægt er að taka með sér nauðsyn-
lega persónulega hluti. Það þarf að
huga að þörfum ungbama, lyfjum
og helstu verðmætum og ganga
tryggilega frá húsinu. Síðan þarf að
setja upp lögboðnar vaktir til að
vakta þær eigur sem yfírgefnar eru,
því gripdeildir ýmiss konar eru al-
þekktar í kjölfar hamfara." Hann
segir að það sé hlutverk Almanna-
vama að skýra frá eftir hvaða leiðum
hættusvæði verði yfírgefin og verði
því komið til skila í fjölmiðlum.
íslendingur sem staddur var í San
Francisco þegar gífurlegur jarð-
skjálfti varð í Japan 1994 segir að
sjónvarpsþulur hafi notað tækifærið
í kjölfar fréttarinnar og lagt fram
gátlista fyrir almenning. Þar spurði
hann t.d. hvort fólk vissi hvar vasa-
ljós sem virkaði væri í íbúðinni.
Hann vakti athygli fólks á að stíga
ekki fram úr rúmi í niðamyrkri væm
glerbrot á gólfinu, minnti á gasleka
o.s.frv. Þegar þetta var rætt við
Hafþór sagði hann slíkt af hinu góða.
Hann benti á að á sjónvarpsstöðvun-
um lægi myndbandið Vöm gegn vá,
sem æskilegt væri að sýna hluta úr
eða í heild í tengslum við yfirvof-
andi eða viðvarandi hættu.
Þess skal getið að þrátt fyrir að
upplýsingastreymi sé nokkuð ábóta-
vant er sífellt verið að huga að vörn-
um og auka rannsóknir og mæling-
ar. Fyrir Alþingi liggur tillaga til
þingsályktunar um ítarlega úttekt á
íbúðarhúsum, atvinnuhúsnæði og
öðrum mannvirkjum á Suðurlandi
með tilliti til jarðskjálftahættu. Og
að svæði verði kortlögð nákvæmlega
með tilliti til jarðskjálftahættu.
Sömuleiðis hefur umhverfisráðherra
skipað nefnd til að fjalla um og gera
tillögur sem varða aðgerðir til að
draga úr hættu af völdum jarð-
skjálfta. Nefndin hefur hafið störf
og er formaður hennar Ragnar Stef-
ánsson. „Ég held að allir séu tilbún-
ir að jánka því að gera þurfi ýmis-
legt til að draga úr hættu á nátt-
úmvá. Þegar kemur að því að fram-
kvæma hlutina þá er oft tregara
um,“ sagði hann.
„Ég er sannfærður um að allur
almenningur í landinu leiðir hugann
sáralítið að þeim hamförum sem
orðið geta nema á þeim augnablikum
þegar náttúran byrstir sig,“ sagði
Hafþór Jónsson. „Fræðsla til ákveð-
inna aðila er stöðugt í gangi og fólki
fínnst þetta athygli vert en ég held
að sárafáir ef þá nokkur fari heim
til sín eftir slíkan fyrirlestur eða
fund og hyggi að eigin öryggi. Fólk
hefur á tilfínningunni að það sé til-
tölulega ömggt.“

Jógastöðin 9~íeimsCjós
Ármúía 15, 2. fuzðj sími 588 4200
15\(œstu námsf^eið
Byrjendanámskeið 29. jan.-14. feb. mán./mið. kl. 20-22.
Kenndar undirstöðuæfingar Kripalujóga, teygjur, öndunaræfingar
og slökunaraðferðir til að losa um spennu, likamlega og andlega.
Kennari: Áslaug Höskuldsdóttir.
Byrjendanámskeið 6. feb.-22. feb. þri./fim. kl. 20-22.
Dagsnámskeið í Kripalujóga 28. jan. kl. 10-18.
Fyrir þásem hafa einhverja reynslu af jóga.
Kennari: Kristín Norland.
Axlastaðan
bœtir minitið

, s-Y

JÓGASTÖÐIN
HEIMSLJOS