Morgunblaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 15. MARZ 1997
MORGUNBLA.ÐIÐ
FRÉTTIR
Hreinsun hefst
líklega eftir helgi
EFTIR helgina verður yóst hvern-
ig staðið verður að hreinsun í fjör-
unni þar sem flutningaskipið
Víkartindur strandaði, og þá mun
væntanlega einnig liggja fyrir
hvernig staðið verður að því að
bjarga farminum sem eftir er í
skipinu.
Karl Lúðvíksson hjá Skipa-
tækni, sem hefur verkefnaumsjón
fyrir hönd tryggingafélags Ví-
kartinds, sagði að sennilega yrði
gert út um það á mánudaginn
hvernig að hreinsuninni verður
staðið, en undanfarið hefur verið
unnið að gerð kostnaðaráætlana
og leitað tilboða í verkið.
„ Að öðru leyti er í gangi hérna
hreinsun og samtíningur á dóti
og er það á vegum heilbrigðis- og
umhverfisaðila hér á svæðinu og
svo reyndar undir umsjón okkar
í fjörunni í kringum skipið," sagði
Karl.
Hann sagði að enn sem komið
væri hefði einungis verið haldið
til haga gámum og þess háttar en
ekkert væri farið að hreinsa neitt
lauslegt úr fjörunni nema þá olíu-
ílát og önnur efni sem heilbrigðis-
yfirvöld hafa verið að tína til og
verður því verki haldið áfram í
dag.
Unnið var að því í gær að dæla
þeirri olíu sem dælanleg er úr
Víkartindi, en unnið er að undir-
búningi þess að dæla svartolíunni
úr skipinu. Nauðsynlegt verður
að hita hana upp áður en það verð-
ur framkvæmanlegt.
Morgunblaðið/Golli
GÁMUM[ og fleiru sem rekið hefur úr Víkartindi hefur verið safn-
að saman, en hreinsun á fjörunni hefst væntanlega eftir helgina.
Gámum á þilfari skipsins hefur fækkað mikið, eins og sést við
samanburð við litlu myndina sem tekin var skömmu eftir strandið.
Dæmdir
fyrir smygl
á amfeta-
míni
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
dæmdi í gær tvo menn, Kristján
Hauksson, 34 ára, og Gísla Val-
geirsson, 39 ára, í fjögurra og
þriggja ára fangelsi fyrir stórfelldan
innflutning á amfetamíni. Þriðji
maðurinn, 32 ára, var dæmdur í
18 mánaða fangelsi fyrir aðild sína
að málinu. Hann var „burðardýr" í
innflutningnum.
í febrúar í fyrra var 32 ára mað-
ur handtekinn á Keflavíkurflugvelli
og fundust 375,8 grömm af amfeta-
míndufti og 808 amfetamíntöflur í
fórum hans. I ljós kom að maðurinn
hafði tekið við fé af Kristjáni, hitt
Gísla í Amsterdam og fengið afhent
amfetamín fyrir féð. Hann átti að
fá 300 þúsund krónur fyrir ferðina.
Kristján var ákærður fyrir að
hafa verið frumkvöðull og skipu-
leggjandi innflutningsins og lagt á
ráðin með meðákærðu um fram-
kvæmd brotsins. Hann var einnig
ákærður fyrir að hafa haft rúmlega
105 grömm af amfetamíni í fórum
sínum þegar lögreglan handtók
hann.
í dómi héraðsdóms segir að al-
kunnugt sé að amfetamín sé hættu-
let fíkniefni. Efnismagnið í þessu
máli hafí verið til þess fallið að
valda mörgum mönnum böli og
heilsutjóni. Bent er á að Kristján
hafi hlotið 13 refsidóma, þar af 12
fyrir hegningarlagabrot. Með hlið-
sjón af sakarferlinum og málavöxt-
um sé hæfileg refsing hans 4 ára
fangelsi. Gísli á einnig talsverðan
sakarferil að baki, hefur hlotið 11
dóma, aðallega fyrir hegningar- og
fíknilagabrot og þykir dómara refs-
ing hans hæfileg fangelsi í 3 ár.
Dómi Hæstaréttar íslands í deilu um misjöfn laun konu og karls misjafnlega tekið
Jafnrétti sterkara
en kjarasamningar
Talsmenn vinnuveitenda og stéttarfélaga eru á öndverðum
meiði vegna dóms Hæstaréttar, sem telur ríkið hafa brotið gegn
jafnréttislögum. Ragnhildur Sverrísdóttir leitaði viðbragða,
skoðaði dóminn og rifjaði upp eldri dóm Hæstaréttar í svipuðu
máli, þar sem niðurstaða réttarins var önnur.
HÆSTIRÉTTUR dæmdi á
fimmtudag ríkið fyrir
brot á jafnréttislögum.
Málið snerist um konu í
stéttarfélaginu Útgarði, félagi há-
skólamanna, sem starfaði sem annar
tveggja útsendingarstjóra hjá Sjón-
varpinu. Hinn útsendingarstjórinn
var karlmaður, sem þáði laun sam-
kvæmt kjarasamningi Rafiðnaðar-
sambandsins og voru grunnlaun hans
talsvert hærri en hennar. Óumdeilt
var, að launamunurinn stafaði af
ólíkum ráðningarsamningum, sem
byggðust á mismunandi kjarasamn-
ingum.
Af hálfu ríkisins var bent á, að í
kjarasamningum væri ekki einungis
samið um grunnlaun, heldur einnig
um aðra þætti kjara, eins og lífeyr-
is-, orlofs- og veikindarétt. Ekki
væri því rétt að taka aðeins mið af
launaþættinum, heldur yrði að gera
heildarsamanburð á öllum kjörum
útsendingarstjóranna til þess að unnt
væri að staðhæfa, að konan hefði
búið við lakari kjör. Hæstiréttur
sagði að ríkið hefði betri aðstæður
til að gera grein fyrir samhengi í
launasamningum ríkisins og sam-
kvæmt almennum sönnunarreglum
stæði það ríkinu nær að sýna fram
á að hlutlægar ástæður hefðu ráðið
launamuninum. Það hafi ekki verið
gert, en mismunandi kjarasamningar
gætu ekki einir sér réttlætt launa-
mismun karla og kvenna. Féllst dóm-
urinn því á, að ríkið hefði brotið
gegn lögum um jafna stöðu og jafn-
an rétt karla og kvenna, þar sem
kveðið er á um að konum og körlum
skuli greidd jöfn laun og þau njóta
sömu kjara fyrir jafnverðmæt og
sambærileg störf. Var ríkinu því
gert að greiða konunni rúmar 230
þúsund krónur, auk dráttarvaxta frá
ágúst 1995.
Þessi dómur Hæstaréttar er and-
stæður dómi, sem rétturinn kvað upp
5 mars 1982. Það mál snerist um
konu, sem var starfsmaður á Kópa-
vogshæli og tók laun samkvæmt
kjarasamningi Starfsmannafélagsins
Sóknar. Enginn ágreiningur var í
málinu um að hún vann störf, sem
voru sambærileg og jafnverðmæt
störfum gæslumanns. í störf gæslu-
manna voru ráðnir karlmenn og kjör
þeirra réðust af samningum BSRB.
Hæstiréttur benti á, að það hefði því
farið eftir kynferði á hvaða kjörum
starfsmenn voru ráðnir. Hins vegar
hefði konan, frá setningu jafnréttis-
laga árið 1976, haft rétt til sama
starfsheitis og sömu launa. Það leiddi
þó ekki til þess, að hún gæti krafíst
þess að hún nyti Iauna sem gæslu-
maður, en að öðru leyti færu ráðning-
arkjör hennar sem fyrr eftir kjara-
samningi Sóknar. Hún gat því ekki
bæði notið réttinda innan Sóknar og
krafíst þess að um laun hennar færi
eftir kjarasamningum BSRB.
Borgardómur gaf tóninn 1979
Það vekur athygli, að dómur
Hæstaréttar frá 1982 gekk gegn
dómi undirréttar í málinu í mars
1979. Fjölskipaður borgardómur
taldi þá tilhögun, að greiða fólki í
sama starfí ýmist eftir kjarasamn-
ingum Sóknar eða BSRB, brot á jafn-
réttislögum. Skipti engu máli, að tvö
stéttarfélög semdu um kaup og kjör
ófaglærðs fólks á ríkisspítölunum,
þar sem skilja yrði jafnréttislög svo,
að vinnuveitanda væri skylt að sam-
ræma stöðuheiti, þegar um sambæri-
leg störf væri að ræða.
Dómsformaður borgardóms árið
1979 var Hrafn Bragason, sem var
einn fímm dómenda í Hæstarétti á
fimmtudag.
Einn kj arasamningur?
„Ég held að Hæstiréttur sé að
segja að það þurfi að vera einn kjara-
samningur í landinu. Það er jú eng-
inn munur á launum karla og kvenna
samkvæmt þessu og væntanlega
getur þá karl í sama starfí og konan
stundaði, haldið því fram með sama
hætti að sér sé mismunað á grund-
velli kynferðis," sagði Þórarinn V.
Þórarinsson, framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasambands íslands.
„Hæstiréttur er þá að segja, að það
þurfí að vera sami kjarasamningur
fyrir sömu störf. Hann er hins vegar
líka að fínna að málatilbúnaði ríkis-
ins, því ríkið hafí ekki sýnt fram á
hinn fjárhagslega mismun sem fólst
í öðrum kjörum, þ.e. að ríkið hafí
ekki sýnt fram á að meiri bamsburð-
arréttur, lengra orlof og betri líf-
eyriskjör jöfnuðu muninn á kauptöxt-
um. Þessi dómur setur því launa-
kerfí ríkisins í fullkomið uppnám og
sérstaklega lífeyriskjörin."
Útilokað að taka hátíðlega
„Það er útilokað að taka þennan
dóm of hátíðlega, til þess er hann
allt of vitlaus," sagði Þórarinn. „Það
liggur fyrir að munurinn á kjörunum
hefur ekkert með kynferði að gera,
svo væntanlega hefði karl í sömu
stöðu getað fengið sömu niðurstöðu.
Þá er Hæstiréttur að draga mjög
mikið úr því forræði, sem stéttarfé-
lögin hafa verið talin hafa á samn-
ingsumboði félagsmanna sinna.
Samtök vinnuveitenda hljóta að velta
fyrir sér hvernig þau eigi að bregð-
ast við, þegar Hæstiréttur hefur sagt
að ekki megi vera munur á beinum
kjörum. Nú virðist ekki á það að
treysta að stéttarfélögin hafí heimild
til að gera samninga."
Ánægjuleg tíðindi
Birgir Bjöm Sigutjónsson, fram-
kvæmdastjóri Bandalags háskóla-
manna, lítur málið nokkuð öðrum
augum en Þórarinn og sagði að dóm-
ur Hæstaréttar hlyti að vera geysi-
lega ánægjuleg tíðindi og hafa
merkilegar afleiðingar. „Hæstiréttur
kemst að þeirri niðurstöðu að vinnu-
veitandi beri þá ábyrgð, að vinni tveir
starfsmenn algjörlega sambærileg
störf megi ekki mismuna þeim í
grunnlaunum. Sá fyrirsláttur vinnu-
veitanda að segja þá hvorn í sínu
stéttarfélaginu, þar sem launakjör
eru með misjöfnum hætti, hlífir
vinnuveitanda ekki við því að bæta
kjör konunnar til jafns á við karl-
manninn."
Birgir Bjöm sagði að í þessu máli
hefði verið samkomulag milli aðila
að skoða einungis grunnlaunin.
„Auðvitað kemur margt fleira til í
starfskjörum. Aðilar voru hins vegar
sammála um að láta ekki á það
reyna, en kannski gerist það síðar.“
Ekki bara réttindi, líka skyldur
Aðspurður hvort hann teldi ekki
að líta þyrfti á starfskjörin í sam-
hengi, miðað við t.d. að lægri taxta-
laun ríkisstarfsmanna hafi verið
skýrð með meiri lífeyrisréttindum,
sagði Birgir Bjöm að ríkisstarfsmenn
hefðu ekki skrifað upp á þá réttlæt-
ingu lægri launa. „Opinberir starfs-
menn eru bæði með réttindi og skyld-
ur langt umfram aðra launamenn. Á
síðasta ári voru þeir sviptir mestu
af réttindunum, öðru en lífeyrisrétt-
indum, án þess að bætur kæmu fyr-
ir. Eftir standa hins vegar skyldurn-
ar, sem hafa í raun aúkist. Þetta var
hins vegar ekki til skoðunar í þessu
máli. Hæstiréttur taldi það greinilega
ekki skipta höfuðmáli og aðilar máls-
ins komu sér saman um að fara ekki
ofan í það.“

í (
(
I
I
I
t