Morgunblaðið - 30.10.1997, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
BENEDIKT
SIG VALDASON

+ Benedikt Sig-
valdason var
fæddur að Ausu í
Andakíl 18. apríl
1925. Hann lést á
heimili sínu 10.
október síðastlið-
inn og fór útför
hans fram frá Há-
teigskirkju 23.
október.
Fánum skólanna á
Laugarvatni var flagg-
að í hálfa stöng að
morgni 11. október.
Þeir bærðust ekki í
logninu. Laugarvatn var spegilslétt
þennan fagra og hlýja haustmorg-
un. Reykur hveranna sveif hægt
upp í loftið, dreifðist þar og varð
að engu. Lauf skógarins var að
mestu fallið til jarðar og farfugl-
arnir að kveðja landið. Fámennt
var á Laugarvatni því að frí var í
skólum staðarins.
Heimamenn voru hljóðlátir og
fátalaðir því að Benedikt Sigvalda-
son, fyrrverandi skólastjóri, hafði
andast kvöldið áður að heimili sínu
í Reykjavík, en hann hafði sem
kunnugt er dvalið á Laugarvatni í
marga áratugi, fyrst sem nemandi
og síðar kennari en þó lengst af
skólastjóri.
Benedikt var afburða námsmað-
ur; mun stundum hafa tekið venju-
legt tveggja vetra nám á einum
vetri. Hann lagði mikla vinnu í allt
sem honum var ætlað að gera eða
trúað fyrir, sama hvort það var
nám, kennsla, skólastjórn eða önn-
ur störf. Allt leysti hann af hendi
á frábæran hátt.
Benedikt var maður hlédrægur
og blandaði sér ekki í málefni ann-
arra að óþörfu. Hann leitaði ekki
eftir mannvirðingum á neinn hátt,
en sagði meiningu sína afdráttar-
laust með hnitmiðuðum orðum sem
voru öllum auðskilin. Benedikt
hafði bjart yfirlit og var sviphreinn,
ávallt snyrtilega búinn og bar sig
vel, enda vakti hann hvarvetna at-
hygli með sinni frjálslegu fram-
komu. - Hann iðkaði nokkuð göng-
ur sér til heilsubótar, oft nokkuð
langar og erfiðar, en náði þar sem
annars staðar settu marki.
Benedikt var alla sína skóla-
stjóratíð í stjórn Skólastjóraráðs
Laugarvatns og oft formaður þess.
Það voru mörg verkefni er skóla-
stjóraráð þurfti að sinna, m.a. að
skipuleggja kennslu á skólasetrinu,
vinna að sem bestri nýtingu mötu-
neyta og íbúða, sam-
ræma félagsstörf í
skólunum o.m.fl. Mjög
náið samstarf varð
milli skólastjóranna.
Skólastjórum skól-
anna eða skólastjóra-
ráði bar samkvæmt
samningi milli mennta-
málaráðuneytis og
Sýslusjóðs Árnessýslu
frá 1953 að fara með
yfirstjórn Sameigna
skólanna, en þar var
ég framkvæmdastjóri
allt til 1994. Það er
margs að minnast frá
þessum liðnu áratugum er við
Benedikt unnum saman. Þar vann
hann sem annars staðar af vand-
virkni, var fljótur að kynna sér hin
ýmsu mál og tillögugóður. Margir
fundir voru haldnir og einnig farn-
ar ferðir á vegum Sameignanna.
Þess á milli komu stjórnarmenn
saman við ýmis tækifæri og var
þá Benedikt hrókur alls fagnaðar.
Benedikt og Adda Geirsdóttir
giftust 1964. Fyrst bjuggu þau í
lítilli íbúð í heimavistarhúsinu Mörk
sem er miðsvæðis við aðrar vistir
nemenda Héraðsskólans og beint á
móti húsinu Laug þar sem ég og
kona mín bjuggum. Þar var tíður
samgangur á milli og traust og
einlæg vinátta. Síðar fluttu Adda
og Benedikt í skólastjórabústaðinn
í Garði. Þar undu þau sér vel. Út-
sýni er þar frábært. í suðaustri
blasir við vatnið, Hekla, Eyjafjalla-
jökull; til austurs og vesturs Laug-
ardalurinn með sínum fjöllum og
hæðum en í norðri Laugarvatns-
fjall með sínar skógarhlíðar. Garð-
ur er þó að nokkru hulinn ræktuð-
um skógi. Benedikt kallaði oft
Laugarvatn „paradís á jörðu“, taldi
þar einn fegursta stað á íslandi.
Héraðsskólinn og skólastaðurinn
var honum afar kær. Þar lauk hann
ævistarfi sínu.
Það var mikið hamingjulán fyrir
Benedikt að fá Öddu fyrir eigin-
konu. Þau áttu vel saman, báru
virðingu hvort fyrir öðru og voru
mjög hamingjusöm. Bæði voru þau
kennarar við sama skólann og
hjálpuðust að við skólastjórnina.
Það var ánægjulegt að heimsækja
þau í hið óþvingaða og hreina and-
rúmsloft er ríkti á hinu smekklega
og fagra heimili þeirra, enda komu
þar margir og þáðu frábærar góð-
gerðir. Ef tími var aflögu frá eril-
sömu skólastjórastarfi ferðuðust
þau um Island. Einnig fóru þau oft
+
Eiginkona mín,
ÓLAFÍA RAGNARS,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju föstudaginn 31. október.
Athöfnin hefst kl. 13.30.
Fyrir hönd fjölskyldunnar,
Kjartan Ragnars,
Bólstaðarhlíð 15.
+
Innilegar þakkir til ailra þeirra, sem sýndu
okkur samúð, hlýhug og vináttu við andlát og
útför ástkærs eiginmanns míns, föður, fóstur-
föður, tengdaföður og afa,
KRISTMANNS HREINS JÓNSSONAR
frá Efra Hóli í Staðarsveit,
Höfðagötu 27,
Stykkishólmi.
Sérstakar þakkir til lækna og hjúkrunarfólks
St. Franskiskussjúkrahússins í Stykkishólmi.
Guð blessi ykkur öll.
Árný M. Guðmundsdóttir,
Edda Sóley Kristmannsdóttir, Jón Ingi P. Hjaltalín,
Kristján Viktor Auðunsson, Hildur K. Vésteinsdóttir,
Þröstur Ingi Auðunsson, Wioletta Maszota,
Arna Dögg J. Hjaltalín, Alfreð Már J. Hjaltalín.
til annarra landa á eigin vegum.
Þá fengum við, vinir þeirra,
skemmtilegar kveðjur.
Adda, ég veit að þú hefur misst
það dýrmætasta sem til var í lífi
þínu. Eg sendi þér og vinum þínum
hugheilar samúðarkveðjur.
Eiríkur Eyvindsson.
í dag kveð ég gamlan vin minn,
Benedikt Sigvaldason, eða Benda,
eins og ég kallaði hann þegar ég
var telpa. Með Benda mínum er
horfinn einn af þessum gömlu sént-
ilmönnum sem í dag eru svo sjald-
séðir.
Eg á margar ljúfar minningar
um Benda. Hann var sterkur mað-
ur og hraustur sem mokaði snjó
og kleif fjöll, en hann var líka að
mörgu leyti ákaflega fínlegur mað-
ur, og vandvirkur með afbrigðum.
Allt sem hann gerði, gerði hann
vel. Bílar voru eitt af hans áhuga-
málum og Bendi hugsaði vel um
sína eigin. Ég efast um að betur
hirtir bílar sjáist á götum en hans,
enda var alltaf biðröð eftir þeim
þegar hann endumýjaði. Bendi var
mikill fræðimaður og ákaflega vel
að sér um flest. Mín helsta minning
er að sjá hann sitja við skrifborðið
sitt umkringdan bókum og landa-
kortum. Hann hafði mikinn áhuga
á landafræði og sögu, og kynnti
sér staðhætti allra þeirra landa og
staða sem þau hjónin ferðuðust til.
Bendi var mjög góður enskumaður
og fær í sínu fagi. Hann var mér
fyrirmynd og aðstoðaði mig mikið
í mínu námi.
Ég dvaldist oft hjá Dodu og
Benda á Laugarvatni, einkum þeg-
ar skóla lauk á vorin. Ég veit ekki
hvað ég var gömul þegar ég fór
að vera hjá þeim ein, en mér finnst
eins og ég hafi alltaf verið þar. Það
var gaman á Laugarvatni. Vatnið,
skógurinn, Jónas, pósthúsið og
kaupfélagið var allt saman ákaf-
lega spennandi fyrir telpu úr
Reykjavík. Húsið sem þau bjuggu
í fannst mér ekki síður vera ævin-
týraheimur. Þar var hátt til lofts
og vítt til veggja og mér fannst
það líkast höll. Þar var hægt að
hlaupa um allt, fara í handahlaup
og sippa í holinu, renna sér á rass-
inum niður vel bónaða stiga og
gramsa í gömlum tímaritum á háa-
loftinu. Ekki var kjallarinn síður
spennandi. Þar var þvottahúsið og
saumavélin hennar Dodu, bóka-
safnið með uppstoppaða fuglinum
sem ég fékk stundum að klappa,
og sturtan hans Benda. Og svo kom
það fyrir að ég fékk að „ritvéla“
inni í því herbergi sem mér fannst
hið allra heilagasta, en það var
skrifstofan hans Benda. Þar voru
bækur og stílar ásamt ýmsu sem
hann hafði skrifað, oftast með blek-
penna og hafði hann ákaflega fal-
lega rithönd sem bar vott um vand-
virkni hans og snyrtimennsku.
Þangað kom líka oft fólk, bæði
nemendur hans og kennarar og þá
fékk ég að fara til dyra og fylgdist
gjarnan með samræðum.
Ég minnist einnig kvöldanna á
Laugarvatni. Við Bendi sátum þá
gjarnan við sjónvarpið því við höfð-
um bæði jafn gaman af að horfa.
Hann sat þá í stólnum sínum en
ég oftast á gólfinu og Doda færði
okkur iðulega eitthvað sætt svona
eftir matinn. Ógleymanleg er líka
íjallgangan okkar Benda þegar ég
sparkaði „bjarginu" fram af brún-
inni á Laugarvatnsfjalli, stóð tæpt
og horfði niður. Eins lofthrædd og
ég nú er þá fannst mér ég vel geta
allt með Benda. Kannski þóttist ég
líka hugaðri en ég í raun var því
Bendi var sjálfur svo kjarkmikill
og harður af sér að ég vildi ekki
sýna neinn tepruskap.
Bendi hafði ákveðnar skoðanir á
hlutunum og sagði alltaf meiningu
sína. Hann gerði miklar kröfur
bæði til sjálfs síns og annarra og
ég held að einmitt það hafi gert
hann að svo góðum kennara og
skólastjóra sem raun ber vitni.
Maður bar virðingu fyrir Benda og
fyrir mér voru orð hans lög. En
þótt Bendi væri ákveðinn maður
og oft alvörugefinn þá kunni hann
vel að meta góðar sögur og gat
sagt þær ansi margar. Hann hafði
mikla kímnigáfu og gátu þau
mamma oft skemmt hvort öðru
með sögum sem maður sagði ekki
alveg hvar sem var. Hann hafði
líka sínar aðferðir við hlutina og
af honum iærði ég m.a. þá leið sem
mér hefur reynst áhrifaríkust við
flugnaveiðar.
Já, margs er að minnast. En nú
hefur Bendi minn kvatt okkur.
Þessi hrausti maður varð að láta í
minni pokann fyrir illskeyttum
sjúkdómi. Hann barðist hraustlega
og sýndi mikinn hetjuskap í veik-
indum sínum, en nú er stríði hans
lokið. Við vildum öll fá að hafa
hann lengur hjá okkur en við fáum
þessu ekki ráðið. Ég vildi óska að
börnin mín litlu hefðu fengið að
kynnast honum, en þakka þó að
þau foru fædd áður en hann kvaddi.
Nú munum við sem eftir erum
halda minningu hans á lofti. Benda
minn ætla ég að muna hraustan,
með skóflu eða þvottakúst á lofti,
alltaf hressan, alltaf að.
Við söknum sárt, elsku Doda
mín. Minningarnar svíða í fyrstu,
en með tímanum verður ljúft að
minnast.
Ég þakka góðum manni sam-
fylgdina. Hann kenndi mér margt
og tel ég mig gæfumanneskju að
hafa átt hann sem skáfrænda,
„afa“, lærimeistara og vin.
Adda María.
Tvo vetur fyrir tæpum tuttugu
árum stunduðum við nám við Hér-
aðsskólann á Laugarvatni. Allir
eigum við hlýjar minningar um
þann tíma, ekki síst vegna góðra
kynna af Benedikt Sigvaldasyni
skólastjóra og eftirlifandi eigin-
konu hans Öddu Geirsdóttur kenn-
ara.
Burstirnar á Héraðsskólanum
eru jafníslenskar og gufustrókarnir
við Laugarvatn en þegar við sáum
Benedikt fyrst á gönguferð, tein-
réttan og vökulan, fannst okkur
að við værum fremur staddir í
Oxford eða Cambridge. Kynni okk-
ar af Benedikt staðfestu fyrstu
hughrif okkar. Hann reyndist fram-
úrskarandi enskukennari og heill-
andi maður. Sérlega mátum við hve
hann var stundum aristókratískt
annars hugar og hve oft hann stóð
á skemmtilegum sjónarhóli og
frumlegum.
Við sendum okkar innilegustu
samúðarkveðjur til Öddu og þökk-
um fyrir eftirminnileg og afar
ánægjuleg kynni af heiðurshjónum.
Aðalsteinn Norberg,
Fjalar Sigurðsson, Guð-
mundur Kr. Hallgríms-
son, Ragnar Sigurðsson
og Þorgeir Pálsson.
Þegar stofnað var til landsprófs
miðskóla, til að opna alþýðu í dreif-
býli leið til menntaskólanáms, var
það strax viðhaft í Héraðsskólanum
á Laugarvatni og haldið í fyrsta
sinn vorið 1946. Til þessa náms
gaf sig fram tvítugur Borgfirðing-
ur, sem fram að því hafði engan
veg séð til skólagöngu umfram
fullnaðarpróf barnaskólans í Anda-
kíl. Að sækja menntaskóla var dýrt,
auk þess þurfti hann að vinna í búi
foreldra sinna. Þegar nú þessi til-
tölulega greiða landsprófsleið opn-
aðist, tókst Benedikt Sigvaldasyni
að knýja fram leyfi til að taka þátt
í ævintýrinu, upp á það að ekki
yrði framar rætt um skólagöngu á
því heimili. Þó fór svo að ekki varð
aftur snúið. Benedikt átti hvorki
afturkvæmt úr skóla né frá
Laugarvatni, ef frá eru talin
menntaskólaárin í Reykjavík, há-
skólaárin í Leeds á Englandi og svo
nú árin síðustu, allt of fáu, í steinin-
um helga í Reykjavík. Hann var
framúrskarandi námsmaður,
menntaskólanum lauk hann á þrem
árum, en flestir þurfa fjögur eða
jafnvel fimm. í Leeds-háskóla lagði
hann stund á ensku og latínu.
I sama mund og landsprófið
verður til fer Bjarni Bjarnason,
skólastjóri, að vinna að stofnun
menntaskóla á Laugarvatni, þar
sem ódýr heimavistaraðstaða
mætti auðvelda efnalitlu dreifbýlis-
fólki skólagönguna. Með stuðningi
annarra viturra manna tókst að ná
því markmiði, en það tók langan
tíma. Menntaskólakennsla að
Laugarvatni fór fram í 6 ár áður
en menntaskólinn þar var formlega
stofnaður, vorið 1953.
Þetta er ég að rifja upp nú vegna
þess, að á þessum tíma hitti ég
Benedikt Sigvaldason fyrst, þegar
hann kom beint frá háskólanámi
og kenndi okkur félögum, sem vor-
um að hefja menntaskólanám,
ensku og latínu í 2. bekk og síðan
ensku í 3. og 4. bekk. Mikið þótti
til hans koma. Hann var svipaðs
uppruna og við, alþýðumaður sem
ólst upp við venjuleg störf, hafði
brotist til náms, eins og við þótt-
umst vera að gera, þótt léttara
væri nú en hálfum áratug fyrr. Við
stóðum nefnilega við upphaf skól-
unarbyltingarinnar óstöðvandi,
sem reið yfir landið á næstu 15-20
árum. Bjarni á Laugarvatni og
hans menn, Benedikt og allir hinir,
mega í raun teljast með brautryðj-
endum þessarar þróunar. Það fylg-
ir því ólýsanleg fullnægja að fá að
taka þátt í slíkri vakningu. Þetta
var kannski endurómur af alda-
mótavakningunni margrómuðu,
hér var enn á ferð óbilandi vissa
um möguleika og heimsbótaáhrif
mannsandans, fengi hann rétta
uppfræðslu og þjálfun. Enginn efí
komst að um það, að þannig bætt-
ur mannsandi myndi gagnast al-
menningi öllum.
Þegar við unglingarnir settumst
við fætur þeirra Borgfirðinganna
Benedikts frá Ausu og Þórðar frá
Stóra-Kroppi, og voru reyndar báð-
ir Flóamenn til hálfs að uppruna,
urðu þar fundir sem skiptu okkur
máli. Þegar ég verð þessa dagana
áheyrsla að tali ungs fólks um
kennara sína, lýstur endurminning-
unni niður í huga minn með nokkr-
um trega. En auðvitað er það að
ástæðulausu, hlutverk kennarans
hefur breyst, sem betur fer, lík-
lega, því að hans hlutur er orðinn
svo miklu minni en var. Nú hefur
unglingurinn óteljandi leiðir til að
afla sér þekkingar og upplýsinga,
hjá menntuðum ættmennum, jafn-
vel foreldrum, á myndböndum,
hljóðsnældum, þrautadiskum, í
tölvufyrirtækjum, sjónvarps- og
útvarpsstöðvum, í bókum er liggja
sem hráviði víðs vegar. Sem eðli-
legt er finnist unglingum nú iðu-
lega að kennarinn sé bara partur
af fjölmiðlagný, sem slökkva þurfi
á öðru hveiju til að halda geð-
heilsu. Algengt er að þeir vita ekki
hvað kennarinn heitir.
Þetta var á annan veg í dentíð.
I hinum fagra fjallasal við Laugar-
vatn höfðum við ekki einu sinni
reglulegan aðgang að útvarpsvið-
tæki né dagblöðum. Gluggi okkar
til umheimsins voru kennararnir,
við drukkum í okkur hvert þeirra
orð. Að fá að kynnast þýska mann-
inum Goethe á frummálinu, að fá
að lesa og heyra í Benedikts útskýr-
ingu Shakespeare og Dickens eða
Wordsworth og alla hina, og það
með þeirra eigin orðum, sem
kannski voru alls ekki til á íslensku
- það var einfaldlega uppheíjandi
lífsreynsla, sem staðfesti fordóma
okkar um göfgi menntunarinnar.
Og hvílíkur gluggi var hann Bene-
dikt, hve skært skinu hans rúður.
Hann var okkur mjög nálægur í
viðkynningu, gjörsamlega laus við
hroka, hann skildi hugsanagang
okkar betur en hinir kennararnir,
enda var hann þeirra yngstur. Ekki
er seinna vænna að reyna að þakka
honum.
Sá sem þetta ritar á Benedikt
einnig aðra skuld að gjalda, því að
hann reyndist mér aftur velgjörðar-
maður. Ég hafði líka lent til út-
landa, í meintri menntunarleit, en
hafði heim kominn hrökklast á
víðavang um skeið og var ekki viss
um áttir. Þá gerðist það einn sum-
ardag fyrir 34 árum, þegar ég var
sem ákafast að grafa fyrir raf-
magnsstaurum norður á Siglufirði,
að í mig hringir Benedikt Sigvalda-