Morgunblaðið - 18.10.1998, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
Guðný skáldkona á Klömbrum var
amma Mörtu og séra Haralds, en
langamma Sigríðar Guðnýjar og
Jónasar Haralds bankastjóra.
Sigríður var hin skörulegasta í
framgöngu og verkum sínum. Eg
minnist hennar frá tíðum ferðum á
unghngsáram er ég heimsótti systur
mína og mág á Miðhúsum. Þá var oft
skroppið að Alftanesi, en þar var
símstöð. Þá var notalegt að njóta
kaffisopans í eldhúsinu hjá Sigríði,
sem stóð fyrir húshaldi hjá stjúpföð-
ur sínum.
Þær Sigríður á Álftanesi og Þór-
unn Sivertsen í Höfn móðir Péturs
skrifuðust á og spjölluðu oft saman í
síma. Einu bréfi sínu til Þórunnar
lauk Sigríður svo:
Áður en blaðið endað hef
ætla ég þess að minnast.
Að gott er símtal, betra er bréf,
en best er þó að finnast.
Þórunn móðir Péturs bónda í
Höfn var Richardsdóttir hreppstjóra
Þórólfssonar í Árnagerði í Fáskrúðs-
firði. Hún naut tilsagnar í baldýr-
ingu og söngfræði í Kvennaskólan-
um í Reykjavík í tíð Þóra Melsted.
Fór til Skotlands að leita sér læknis-
hjálpai-. Bar það góðan árangur.
Dvaldist ytra til ársins 1891.
Atgervisfólk
Þórunn stundaði um skeið kennslu
í Kvennaskóla Reykjavíkur, síðan
réðst hún sem heimiliskennari að
prófastssetrinu GOsbakka í Hvítár-
síðu. Þar bjuggu þá séra Magnús
Andrésson, nafnkunnur héraðshöfð-
ingi og frægur fyrir lækningar sínar,
en hann var talinn einn fremstur
hómópati á sinni tíð. Kona hans var
Sigríður dóttir Péturs Fjeldsted Si-
vertsens bónda í Höfn í Melasveit.
Um Pétur tengdaföður prófastsins
var sagt að hann væri einn í hópi
fimm sterkustu manna á þeim tíma.
Ýmis dæmi voru nefnd er sýndu
jötunafl bóndans í Höfn, er áður
hafði verið verslunarþjónn hjá ýms-
um faktorum sunnanlands m.a. á
Eyrarbakka.
Páll Eggert Ólason, sem títt er
vitnað til um fróðleik, sparar hvergi
hrósið: ,jAtgerfismaður mikill og
höfðinglyndur." Líklegt má telja að
Þórunn Richardsdóttir hafi kynnst
Torfa syni Péturs er hún kenndi
börnum Gilsbakkahjónanna. Þórunn,
sem naut virðingar vegna gáfna og
menntunar kenndi bömum prófasts-
hjónanna árin 1896 til 1898. Áður
hafði hún kennt við Kvennaskólann í
Reykjavík 1892-1896.
Meðal barnanna sem Þórann mun
hafa kennt tímann sem hún dvaldist
á Gilsbakka má nefna Pétur Magn-
ússon, síðar bankastjóra og ráð-
herra. Sagt var að enginn tæki þó
prófastinum, séra Magnúsi, fram í
kennslu. Var haft á orði að hann hafi
búið son sinn, Pétur, svo vel undir
nám í Menntaskólanum í Reykjavík
að hann hafi kunnað allt námsefni
allra bekkjanna þegar hann settist í
fyrsta bekk. Pétur Magnússon þótti
einnig rammur að afli. Var það rakið
til afans, Péturs í Höfn.
Þórann Richardsdóttir giftist 27.
október 1898. Maður hennar var Torfi
Sivertsen sonur Péturs í Höíh. Var
hann spnur Péturs af seinna hjóna-
bandi. Árið 1927 hafði Þórann spumir
af því að efna ætti til ritgerðarsam-
keppni og birta ritgerðir í skosku
tímariti, „Scottish Girls Friends Soci-
ety Magazine“. Þórann sendi ritgerð
til þátttöku í samkeppninni. Hlaut rit-
gerð hennar fyrstu verðlaun.
Við samningu þessarar frásagnar
þótti rétt að grennslast fyrir um rit-
gerðina. Leitað var án árangurs til
bókasafna. Loks varð greinarhöf-
undur fyrir hugljómun og var sem
hvíslað væri. Reyndu kvennasögu-
safn Önnu Sigurðardóttur. Hún hefir
ekki látið þessa ritgerð Þórunnai-
framhjá sér fara. Það reyndist rétt.
Einkar hjálpleg starfsstúlka safns-
ins, Erla Hulda Halldórsdóttir bóka-
vörður, ljósritaði greinina og sendi
til afnota. Þakka ber það. Jafnframt
er lýst virðingu og vakin athygli á
fómfúsu starfi er Anna Sigurðar-
dóttir vann með söfnun sinni og sí-
vakandi áhuga. Ritgerð Þórunnar
fer hér á eftir í lauslegri endursögn:
Verðlaunaritgerð
Þórunnar Sívertsen
Það sem blasir við augum er ég sit
í eldhúströppum í gamlabænum í
Höfn í Borgarfjarðarsýslu á sumar-
kvöldi og horfi út um opnar húsdyi'n-
SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1998 35»
SPERRURNAR úr siglutrénu halda uppi þaki útihúss í Höfn í Melasveit.
Morgunblaðið/RAX
„POURQUOI PAS?“ í Reykjavíkurhöfn.
GUÐMUNDUR Bjamason (t.v.) var vikadrengur í Höfti. Hann er hér
ásamt systkinum sínum, Guðrúnu og Bjama. Guðmundur lést í janúar sl.
PÉTUR Sívertsen.
SIGRÍÐUR G. Jónsdóttir í BEINTEINN Helgason, tré-
Álftanesi bauð komumönnum smiður á Akranesi, stóð fyrir
kríuegg er þeir sóttu siglutréð. smíði íjóssins í Höfn.
HARALDUR Bjarnason, bóndi í
Álftanesi á Mýrum. Siglutréð
rak á Álftanesfjöi u.
HANNES Ólafsson, Hliði, Akra-
nesi, var í för með Gísla Páli er
siglutréð var sótt.
ar þá birtist töfrandi sýn, sem engan
undrar því sjálfur Guð hefir málað
myndina. Og það sem ég sé er þetta -
fyrst garðinn fyrir framan húsið. Þar
er harðgerður gróður, Olgresi og
grænmeti, svo er grasflöt, græn og
slétt eins og flosteppi sem lagt er
fyrir fætur konungborinna. Síðan
bregður leiftri á Borgarfjörðinn.
Undir yfirborðinu leynist dauði og
hætta en á yfírborði er hann sól-
bjartur, kyrr og lygn. Á strönjlinni
handan fjarðarins rís kirkjan á Álfta-
nesi með hvítum veggjum og rauðu
þaki. Framsækinn lítill turn hennar
bendir til himins. Lengra til vesturs
sýnast himinn og jörð tengjast hönd-
um og sameinast í fegurð og ein-
drægni fjærst við sjóndeildarhring.
Fjærst við sjónarrrönd er Snæ-
fellsjökull laugaður sólarljóma í
deyjandi geisladýrð sólseturs. Mað-
ur gæti næstum ímyndað sér að risa-
stór hellir eða skúti hefði skyndilega
opnast af ósýnilegum höndum sunn-
an fjallsins og Bárður Snæfellsáss,
jötuninn sögufrægi sem jökullinn er
kenndur við, stæði í hellismunnanum
með risastóran kyndil í höndum sér
og sveiflaði hring eftir hring með
Heraklesarafli.
Allt vesturloftið var litað gulli og
purpura. Og ég reika og reika á
braut með Náttúranni, ástkæru
gömlu fóstrunni, sem syngur við mig
nótt og dag söngva alheimsins.
Ó, en hér kemur besta vinkona
mín og það sem mestan áhuga vekur
í umhverfi mínu, dóttir nágranna-
bónda ríðandi á jörpum fjörhesti föð-
ur síns. Hún stekkur af baki hestsins
og kyssir mig hlýjum kossi með rós-
rauðum vörum sínum.
Yngismær á ilmandi blómaskeiði
lífsins er „the best made article of
Gods handiwork" (listasmíð Guðs)
eins og eitt látið skáld okkar komst
að orði. Og þegar vinkona mín ríður
á brott þá stend ég í dyragættinni og
horfi á eftir hennþog raula í hljóði
með sjálfri mér Ur hlaði eftir dr.
Grím Thomsen, uppáhaldsskáld
mitt. Ég vildi óska þess að allt sem
þessar vísur túlka falli í skaut allra
ungmeyja, sem ég þekki, já allra
stúlkna í viðri veröld.
Úr hlaði
Drottins hægri hönd
haldist yflr þér!
Stjórn hans og styrkur
styðji þig, hvar sem fer!
Hvergi fákur fót
festi’ i leggjabqot,
sjálft svarta myrkur
saki þig ekki hót.
Fylgi þér yfrum ár
engill forstreymis,
frá þér herrann hár
hvers kyns fæli slys;
guðs mildin mæra
margt þér yndi sendi,
sál, líf og æra
sé í drottins hendi!
Telja má víst að unga stúlkan sem
Þórann nefnir í frásögn sinni, bónda-
dóttirin unga sem reið í Hafnarhlað
á fáki fóður síns, hafi verið Þóra
Stefánsdóttir frá Narfastöðum.
Þórann Sívertsen var vinsæll fyr-
irlesari. Flutti hún fyrirlestra á sam-
komum víða í héraði og birti greinar
og þætti í blöðum og tímaritum. Hún
var heiðursfélagi ýmissa félaga og
samtaka, m.a. Sambands borgfirskra
kvehna. Anna Brynjólfsdóttir frá
Hlöðutúni, síðar húsíreyja á Gils-
bakka í Hvítársíðu, minnist þess að
hafa farið með föður sínum og hlýtt á
fyrirlestur Þórannar er hún hélt í
Hvítárbakkaskóla. Anna kveðst
muna að Þórunn, sem var lágvaxin
kona, hafi tyllt sér á tá og hossað sér
er hún flutti fyrirlesturinn.
Mikilhæf kona
Jón H. Jónsson forstjóri í Keflavík '
kveðst eiga margar minninar frá
sumardvöl sinni í Höfn. Hann dvald-
ist þar fjögur sumur, kveðst hafa
verið kúasmali. Mjólkaði kýr í
nýreistu fjósi, sem bar af öðram í
sveitinni. Þar vora 24 kýr. Öldrað
kona var þar sem einnig mjólkaði
kýmar. Jón segist hafa flutt mjólk-
ina að Fiskilæk. Þar bjuggu þá
Eyjólfur V. Sigurðsson og kona hans
Sigríður Böðvarsdóttir.
Það verður ljóst af frásögn Jóns
að hann ber mikla virðingu fyrir
Þórunni. Hún hafi verið flestum mik-
ilhæfari er hann hafi kynnst. Einstök
að mannviti og hæfileikum. Frá sum-
ardvöl sinni í Höfn kveðst Jón minn-
ast þess að flöskur hafi rekið á Hafn- „
arfjöru, þær voru taldar hafa verið í
farmi „Pourquoi pas?“ Flöskurnar
vora með smelltu loki. Vora þær
stundum notaðar til þess að færa
kaffi til fólksins, sem vann við hey-
skap fjarri bænum.
Jóhann Steinason lögfræðingur,
bróðir Þóra á Narfastöðum, man vel
eftir nágrönnum sínum í Höfn. Hann
segir Þórunni húsfreyju Sivertsen
hafa verið stórgáfaða og hámenntaða
konu. Telur að hún hafi hvergi notið
þeirra gáfna sem hún bjó að, en ver-
ið einangruð á afskekktum stað, þótt
gestkvæmt væri. Jóhann minnist vel
tíðra ferða milli nágrannabæja.
Hann kom í fjós það sem Pétur
bóndi lét reisa. Hann tekur undir
frásögn Jóns um stærð fjóssins og
útihúsanna. Kveðst minnast þess vel
hve þau báru af öðrum slíkum þar
um slóðir.
Guðmundur Bjamason á Akranesi
var vikadrengur í Höfn. Hann mundi
söguna um siglutréð. Segir það hafa
verið sagað í bandsög hjá Þorgeiri &
Ellert á Akranesi. Guðmundur taldi
að Beinteinn Helgason trésmiður
hafi staðið fyrir smíði fjóssins. Guð-
mundur sagði: „Ég man ekki betur
en sperrarnar séu úr skútunni, sem
fór upp á Mýrar.“ Guðmundur
Bjarnason lést í janúarmánuði sl.
Beinteinn Helgason trésmiður
Suðurgötu 85, Akranesi, var fæddur
á Hlíðarfæti 11. desember 1913.
Hann lést 2. júlí 1959. Eiginkona
Beinteins, Guðbjörg Þorbjarnardótt-
ir, er enn á lífi. Hún býr í Reykjavík.
Beinteinn var hagleiksmaður mikill
og eftirsóttur til verka.
Höfundur er þulur.