Morgunblaðið - 24.03.1999, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 24. MARZ 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Reuters
ÍTALSKIR herraenn í herstöð Atlantshafsbandalagsins í Makedorau.
Óttast er að Serbar svari loftárásum bandalagsins með árásum á
hersveitir þess í nágrannalöndunum.
o Sombor
Sremska
Mitrovica
7 Sabac
<Q> Pancevo
B BELGRAD
Pozarevac
O' Valjevo
Uzice/x CacaR O Ladjevici
O Kremna Kraljevo
SERBÍA
Krusevac
Niksik
IISTINA ®
o Podgorica
Slatine
Danilovgrad O
ALBANIA
MAKEDONIA
HUGSANLEG SKOTMÖRK NATO
Heimildir: IISS, NATO
o = Helstu herstöðvar Serba
Stækkað
UNGVERJAL.
KROATIA
RUMENIA
O- Raska Nis O
\ Novi Pazar
SVART- x' O 7^ Kursumlíia Pirot’.
JALLALAND <7> Leskovac
ADRIAHAF
Efasemdir um gagn-
semi loftárása NATO
Reuters
ÞÝSKUR tæknimaður kannar flugskeyti við orrustuþotu í NATO-
herstöð á Italíu. Fjórtán þýskar orrustuþotur af gerðinni Tornado
eru til taks í herstöðinni.
Sérfræðingar efast um
að loftárásir af hálfu
Atlantshafsbandalags-
ins dugi til að knýja
Serba til að gefa eftir í
deilunni um framtíð
Kosovo-héraðs. Margir
þeirra telja ólíklegt að
hernaðaraðgerðirnar
beri tilætlaðan árangur
nema bandalagið verði
tilbúið að fyrirskipa
hermönnum að gera
innrás í Serbíu.
ERSVEITIR Atlants-
hafsbandalagsins
(NATO) búa sig nú undir
stýriflauga- og sprengju-
árásir á serbnesk skotmörk gefi
Serbar ekki eftir í deilunni um
framtíð Kosovo-héraðs. Bandalagið
hefur nú um 400 herflugvélar til-
tækar á svæðinu, meðal annars
bandarískar sprengjuvélar af gerð-
inni B-52, vopnaðar flugskeytum,
auk herskipa og árásarkafbáta sem
geta skotið stýriflaugum. NATO
hefur hins vegar ekki í hyggju að
senda hermenn til Serbíu, að svo
stöddu að minnsta kosti.
Ákveði NATO að hefja loftárásir
á serbnesk skotmörk yrði megin-
markmið þeirra að knýja Slobodan
Milosevic, forseta Júgóslavíu, sam-
bandsríkis Serbíu og Svartfjalla-
lands, til að binda enda á árásir
serbneskra öryggissveita á al-
banska aðskilnaðarsinna í Kosovo
og samþykkja friðaráætlun, sem
kveður meðal annars á um að hér-
aðið fái víðtæka sjálfstjórn og að
NATO sendi þangað 28.000 her-
menn.
Fréttaskýrendur telja þó ólík-
legt að þetta markmið náist með
því að gera aðeins loftárásir. Pat-
rick Bishop sagði til að mynda í
grein í The Daily Telegraph að
tækist Atlantshafsbandalaginu að
knýja Milosevic til að gefa eftir
með loftárásunum einum yrði það í
fyrsta sinn í sögunni sem það gerð-
ist án þess að kjarnorkusprengjum
væri beitt.
Greinarhöfundurinn segir að til
að sprenjuárásirnar beri tilætlað-
an árangur þurfí Milosevic að vera
sannfærður um að þær skaði hags-
muni hans verulega og geti orðið
til þess að hann missi völdin.
„Ekkert bendir hins vegar til þess
að staða júgóslavneska forsetans
veikist verulega vegna aðgerða
NATO. Þvert á móti gætu þær
styrkt hann. í Serbíu er lítil sam-
úð, jafnvel meðal frjálslyndra
Serba, með málstað Albana í
Kosovo. Þótt friðaráætlunin kveði
aðeins á um sjálfstjórn héraðsins
telja margir að það leiði óhjá-
kvæmilega til sjálfstæðis."
Bishop segir líklegt að almenn-
ingur í Serbíu líti á árásir NATO
sem stuðning við albanskra aðskiln-
aðarsinna í Frelsisher Kosovo og
það verði ekki til að skaða Milos-
evic. Líklegt sé að forsetinn iíti
einnig á það sem veikleikamerki af
hálfu NATO að bandalagið skuli
ekki vera tilbúið að senda hermenn
til Serbíu.
Trúverðugleiki
NATO í veði
Ósveigjanleg afstaða Milosevic
hefur orðið til þess að Atlantshafs-
bandalagið á einskis annars úrkosti
en að standa við hótanir sínar um
hernaðaraðgerðir í Serbíu. Að-
gerðaleysi „gæti stórskaðað trú-
verðugleika bandalagsins, einkum
núna þegar við nálgumst leiðtoga-
fund NATO í tilefni af 50 ára af-
mælinu,“ sagði evrópskur stjórnar-
erindreki. Samuel R. Berger,
þjóðaröryggisráðgjafí Bandaríkj-
anna, sagði að eitt af markmiðum
loftárásanna yrði að „sýna að
NATO er full alvara".
Einn af ráðgjöfum Bandaríkja-
forseta í öryggismálum sagði að
Atlantshafsbandalagið gæti ekki
setið aðgerðalaust hjá þegar átök
blossa upp „í hjarta Evrópu". „Eg
hygg að bandalagið sjálft yrði í
hættu vegna þess að ef það getur
ekki tekist á við alvarlega hættu í
Evrópu þá er það í raun orðið
gangslaust."
Aðgerðir nauðsynlegar
sem fyrst
Sókn serbneskra öiyggissveita
gegn aðskilnaðarsinnum í Kosovo
að undanförnu hefur einnig orðið til
þess að Atlantshafsbandalagið sér
sig knúið til að láta til skarar skríða
sem fyrst. „Við sjáum hersveitir
Milosevic í mikilli sókn í Kosovo og
við vitum að hann telur sig geta
tortímt Frelsisher Kosovo sem
uppreisnarafli innan viku,“ sagði
háttsettur embættismaður hjá
NATO. „Nú þegar Kosovo-Albanar
hafa undimtað friðaráætlunina ber
okkur siðferðileg skylda til að
vernda þá og stöðva Milosevic."
Öryggissveitir Serba hafa gert
árásir á þorp og bæi í miðhluta
Kosovo og sókn þeirra hefur færst
nær Pristina, höfuðstað héraðsins.
Talið er að Milosevic ætli sér að ná
öllu héraðinu á sitt vald áður en til
árása NATO kemur og Frelsisher
Kosovo hefur veitt mótspyrnu, set-
ið fyrir serbneskum hermönnum og
orðið nokkrum þeirra að bana.
„Þetta er allt að fara úr böndun-
um,“ sagði vestrænn stjórnarerind-
reki í Makedoníu. „Ef Atlantshafs-
bandalagið ætlar að láta til skarar
skríða þá verður að gera það mjög
fljótlega."
Átökin gætu breiðst út
Með því að gera loftárásir á Ser-
bíu tekur Atlantshafsbandalagið
einnig þá áhættu að þær verði til
þess að átökin í Kosovo breiðist út
til nágrannalandanna. Atlantshafs-
bandalagið óttast að takist Milos-
evic að gersigra albönsku uppreisn-
armennina í Kosovo geti straumur
vopna og flóttamanna til Makedon-
íu, Svartfjallalands og jafnvel Al-
baníu leitt til ófriðar í nágranna-
löndunum. Það gæti síðan orðið til
þess að Tyi-kir og Grikkir drægjust
inn í átökin.
Atlantshafsbandalagið óttast
hins vegar einnig að takist Kosovo-
Albönum að knýja fram sjálfstæði
með valdi verði það til þess að AJ-
banar í nágrannalöndunum rísi upp
og krefjist sameiningar við Alban-
íu. Að sögn fréttaskýranda The
Washington Post vonast þess
vegna Bandaríkjastjórn og Atlants-
hafsbandalagið til að koma á hern-
aðarjafnvægi sem sjaldan næst í
stríði. „Þeir vilja sem sagt drepa
nógu marga Serba og eyðileggja
stríðsvél þeirra nógu mikið til að
koma í veg fyrir ósigur uppreisnar-
mannanna, en ekki svo marga að
uppreisnarmennirnir noti tækifær-
ið og knýi sjálfír fram sigur.“
Hætta á mannfalli meðal
óbreyttra borgara
Þegar NATO hóf undirbúning
hernaðaraðgerðanna gegn Serbum
í október var gert ráð fyrir því að
gerðar yrðu loftárásir í tvo daga og
síðan yrði gert hlé á árusunum til
að gefa Milosevic færi á að verða
við kröfum bandalagsins. Árásun-
um yrði síðan haldið áfram ef
júgóslavneski forsetinn gæfí ekki
eftir.
Heimildarmenn innan NATO
segja að hætt hafí verið við að gera
hlé á árásunum þar sem það sé nú
talið tilgangslaust vegna þver-
móðsku Milosevic. I íyrstu yrðu
einkum gerðar stýriflaugaárásir á
loftvarnastöðvar og stjórnstöðvar
Júgóslavíuhers og þeim síðan fylgt
eftir með árásum flugvéla á fleiri
skotmörk.
Talsmenn Bandaríkjahers segja
að búast megi við því að nokkrum
NATO-vélum verði grandað eins og
í Bosníu árið 1995 þegar Serbar
skutu niður fjórar vélar, m.a.
bandaríska F-16-herþotu. Líklegt
er að NATO-vélunum stafí nú meiri
hætta af serbneskum loft-
varnaflaugum en í Bosníu fyrir
fjórum árum þar sem Serbar hafa
endurbætt þær með rússneskri
tækni. Loftvarnimar í Serbíu eru
einnig mun öflugri en í írak þar
sem bandarískar og breskar her-
þotur hafa haldið uppi nær dagleg-
um árásum að undanfórnu.
Geri herþotur NATO einnig
árásir á júgóslavneskar skriðdreka-
sveitir í Kosovo er hætta á að
mannfall verði á meðal óbreyttra
borgara ef Milosevic íyrirskipar
þeim að leita skjóls í eða nálægt
þorpum Albana þegar árásirnar
hefjast.
Árásir á NATO-hersveitir í ná-
grannalöndunum?
Serbar segjast ætla að verjast
árásum NATO „af öllum mætti“.
„Við getum ekki sigrað í þessu
stríði gegn NATO en við getum
valdið bandalaginu miklu mannfalli
og leiðtogar þess gætu iðrast þeirr-
ar ákvörðunar að ráðast á okkur,“
sagði aðstoðarsendiherra Jú-
góslavíu í London, Miroslav Pajic, í
gær.
Serbar hafa meðal annai’s hótað
að gera árásir á hersveitir Atlants-
bandalagsins í Bosníu, Makedoníu
og Ungverjalandi. Hartnær 12.000
hermenn frá Bandaríkjunum, Bret-
landi, Frakklandi, Ítalíu og Þýska-
landi eru í Makedoníu og Þjóðverj-
ar hafa ákveðið að efla loftvarnir
herstöðvar sinnar í landinu vegna
þessarar hótunar Serba.
Um 30.000 NATO-hermenn eru
einnig í Bosníu og margir þeiiTa í
herstöðvum sem Serbar gætu gert
loftárásir á.
Innrás gæti reynst nauðsynleg
Wesley Clark hershöfðingi, yfír-
maður hersveita NATO, hefur hót-
að Serbum skjótum og hörðum
árásum en embættismenn banda-
lagsins hafa neitað því að gert sé
ráð fyrir því að landher verði beitt
beri loftárásirnar ekki tilætlaðan
árangur.
George Joulwan, fyrrverandi yf-
irmaður hersveita NATO, kvaðst
þó telja að NATO þyrfti að gera ráð
fyrir því að þurfa að senda her-
menn til Serbíu. Breski hershöfð-
inginn sir Michael Rose tók undir
það en kvaðst efast um að leiðtogar
Vesturlanda væru reiðubúnir að
ganga svo langt. „Ef menn hefja
stríðsaðgerð verða þeir að vera
undir það búnir að fara alla leið,“
sagði hann. „Sem stendur efast ég
um að sprengjuárásir dugi.“