Morgunblaðið - 16.04.1999, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
LITATÓNAR
MYJVPLIST
Stöðlakot
VATNSLITAMYNDIR
KRISTJÁN JÓN GUÐNASON
Opið 14-18. Sýningin stendur til
18. aprfl.
VERK Kristjáns Jóns hafa
gjarnan yfir sér ákaflega
einfaldan blæ, allt að því
bernskan, hvort sem um er að
ræða myndir innblásnar af
landslagi eða afstrakt leiki með
liti eins og hann sýnir nú í
Stöðlakoti. Að þessu sinni sýnir
hann tuttugu og tvær myndir
sem falla í tvær myndraðir,
annars vegar röð sex stærri
mynda sem; hann nefnir
einfaldlega Ö-Tóna“ og röð
fjórtán smærri mynda sem hann
nefnir Ö-Hljóma“. Viðfangsefnið
í báðum myndröðunum er það
sama, tengsl og samspil lita.
Myndirnar eru allar unnar með
vatnslitum.
Kandinskí, hinn mikli
frumkvöðull afstraktlistarinnar,
vildi að málarar einskorðuðu sig
við rannsókn forma, línu og lita,
og talaði gjarnan um að með því
yrði myndlistin líkust tónlist, að
afstraktverkið gæti orðið eins
hreint og mikilfenglegt og
tónverk. Pað er greinilega á
þessum nótum sem Kristján Jón
er að hugsa og það má ráða ekki
aðeins af titlum myndraðanna
heldur einnig af því hvernig hann
beitir lit og byggingu í
myndunum. Par er um einföld
fonn að ræða og liturinn notaður
mjög vatnsblandinn svo
litafletirnir renna gjarnan saman
að hluta, eins og tónar í
samhljómi, eða hin mismunaridi
tíðnisvið sem saman mynda einn
tón.
Það er líka greinilegt að
Kristján Jón gerir sér sérstakt
far um að einfalda framsetningu
verka sinna, svo mjög að stundum
finnst manni á mörkunum að það
megi kalla þau listaverk því
ekkert stendur eftir nema
fmmhugmjmdin ein, öll umgjörð
og óþarfa tilfæringar hafa verið
útilokaðar. En einmitt í slíkri
rannsókn felst gildi þessara
mynda. Þetta er ekki sýning sem
á neinn hátt byltir sýn
áhorfandans og hún er ekki líkleg
til að vekja almenna athygli, en
yfir hæverskri rannsókn
Kristjáns Jóns á litunum og
samspili þeirra er þó sterkur
sjarmi sem þeir skynja sem gefa
sér tíma til að skoða þær.
Jón Proppé
Karlakór
Dalvíkur
syngur í Borg-
arneskirkju
KARLAKÓR Dalvíkur heldur
tónleika í Borgarneskirkju í
kvöld, föstudagskvöld, kl. 20.30.
Sungin verða lög eftir innlenda
og erlenda höfunda. Einsöng
syngja Jóhann Daníelsson, Elvar
Þór Antonsson og Helgi Indriða-
son. Söngstjóri er Jóhann Ólafs-
son. Undirleik annast Helga
Bryndís Magnúsdóttir á píanó og
Magnús G. Gunnarsson á harm-
onikku.
BORGARKÓRINN.
Vortónleikar
Borgarkórsins
BORGARKÓRINN heldur vortón-
leika sína í Fella- og Hólakirkju á
sunnudag, kl. 20.30. Einsöngvarar
með kórnum eru þau Anna Margrét
Kaldalóns og Sigurður Bragason.
Undirleikari á píanó er Jón Sigurðs-
sonr A efnisskránni eru einkum ís-
lensk sönglög og er hluti efnisskrár
tileinkaður tónskáldinu Sigvalda
Kaldalóns (1881-1946).
Þetta er þriðja starfsár Borgar-
kórsins en hann var stofnaður
haustið 1996. Stjórnandi kórsins er
Sigvaldi Snær Kaldalóns.
Sungið til styrktar orgelsjóði Kristskirkju
EITT verka Dannys van Walsum.
Danny van Walsum
sýnir í Galleríi Horninu
HOLLENSKI listamaðurinn Danny
van Walsum opnar sýningu á olíu-
málverkum og verkum unnum með
blandaðri tækni í Galleríi Hominu
á morgun, iaugardag kl. 16.
Við opnunina mun hollenski rit-
höfundurinn Frans Vogel flytja
ávaq).
Sýningin stendur til miðviku-
dagsins 5. maf og verður opin alla
daga frá kl. 11-24, en sérinngang-
ur kl. 14-18.
KVENNAKÓRINN Vox Feminae
heldur vortónleika í Kristskirkju við
Landakot í kvöld, föstudag kl. 20.30.
Tónleikarnir sem bera yfirskriftina
„Da pacem domine - in diebus
nostris" sem útleggst á íslensku Gef
oss frið, Drottinn, nú á vorum dög-
um“ eru til styrktar Orgelsjóði
Kristskirkju. Stjórnandi er Marjgrét
J. Pálmadóttir og orgelleikari Ulrik
Ólason. Á efnisskrá eru m.a. verk
eftir Brahms, Palestrina, Deutsch-
mann, Rheinberger og Þorkel Sig-
urbjömsson.
Vox Feminae var stofnaður
haustið 1993 en þá tóku nokkrar
konur úr 120 kvenna Kvennakór
Reykjavíkur sig saman, undir
stjórn Margrétar J. Pálmadóttur,
og stofnuðu „antik“-hóp. Markmiðið
með stofnun Vox Feminae var að
syngja eldri tónlist, andlega og ver-
aldlega. Hópurinn hefur haldið tón-
leika á ýmsum stöðum hérlendis og
farið í tónleikaferðir til útlanda. I
kórnum starfa nú um 40 konur.
VOX Feininae.
Grugg girndarinnar
BÆKIJR
Þýdd skáldsaga
VITA BREVIS
eftir Jostein Gaarder í þýðingu Aðal-
heiðar Steingrímsdóttur og Þrastar
Ásmundssonar. Mál og menning.
1999 - 91 bls.
EKKI ætla ég mér þá dul að
meta gildi eða mikilvægi Agústínus-
ar kirkjuföður fyrir kristna kirkju.
Það er varla á leikra manna færi.
Má vera að skoðanir
hans hafi mótað kristna
kirkju meira en flestir
aðrir sem vélað hafa
um stefnu hennar seint
og snemma. Þekktastur
mun Ágústínus þó vera
fyrir Játningar sínar. I
þeirri bók fjallar hann
um það sem hann taldi
vera syndsamlegt lífs-
hlaup sitt. Hún er
syndajátning villuráf-
andi sauðar. En
kannski er hún fyrst og
fremst upphafning ný-
fundins guðdóms og
boðar fagnaðarerindi
þess manns sem fundið
hefur veginn veginn til
dýrðar drottins síns, veg frelsunar,
náðar og miskunnar.
En á þessari glæsilegu mynd er
önnur hlið og umdeilanlegi'i. í boð-
skap hans er fólgin afneitun á fyi'ra
sjálfi, höfnun holdlegra nautna og
hreinlífisstrengur sem teygt hefur
anga sinn inn í ströngustu trúar-
söfnuði rétttrúnaðar, jafnvel hinar
seinni aldir í kalvínisma og öðrum
púrítanisma.
Þennan þátt í lífssýn Ágústínusar
tekur Jostein Gaarder, höfundur
rita á borð við Veröld Soffíu, fyrir í
skáldsögu sem hann nefnir Vita
brevis. Þar grípur hann til þess
snjalla ráðs að byggja söguna upp
sem I>réf Flóríu Emelíu til Árelíus-
ar Ágústínusar. Flóría þessi var
ástkona Ágústínusar um fjölda
mörg ár og bamsmóðir og bjó með
honum sem eiginkona. Er innilegu
ástarsambandi þeirra lýst í bréfinu.
Það verður henni því mikið áfall er
hann kastar henni frá sér þegar
móðir hans finnur handa honum
annað kvonfang og hann sjálfur
fyllist heilögum anda. Jafnframt
sviptir hann hana samneyti við son
þeirra Adeodatus.
Bréfið er skrifað eftir að Játning-
arnar koma út og í
gegnum sársauka
Flóríu vegna meðferð-
ar Ágústínusar á henni
kemur Gaarder á
framfæri heimspeki-
legum spumingum í
formi gagnrýni á hug-
myndir kirkjufóðurins
í því riti. Jafnframt fá-
um við innsýn inn í
heimspeki og trúarvið-
horf við lok fornaldar
Ágústínus hafði áður
en hann gekk kristni á
hönd verið undir áhrif-
um frá speki Manikea.
Það var framstæð
frelsunarheimspeki
sem byggðist á því að
maðurinn gæti hafið sig upp yfir
efnisheiminn og þannig lagt grunn
að frelsun sálarinnar. Hún byggði á
svipaðri tvíhyggju og annar áhrifa-
valdur á hugsun Ágústínusar,
Platon. En þessi tvíhyggja hefur á
ýmsan hátt sett mark sitt á kristnar
kennisetningar og ekki er að neita
að víða má sjá enduróm þeirrar
speki í riti Ágústínusar þó að hann
andæfi henni.
Gagnrýni Flóríu og Gaarders á
hugmyndir Ágústínusar snýst fyrst
og fremst um þá viðleitni hans að
hreinsa sig af því sem hann kallar
freistingu holdsins. Flóría upplifír
ást þeiri'a sem hreina og fagra en í
augum Ágústínusar bar hún merki
lágra hvata: „Þannig saurgaði ég
lindir vinseminnar gruggi gimdar-
innar og mengaði bjartan tærleik
hennar eimi lágra hvata,“ segi hann
í Játningum sínum. Gegn þessu við-
horfi teflir Flóría Venusi sem hún
segir vera „gimsteinum lagða brú
milli einmana og óttasleginna sálna
okkar“. En hana fyrirlítur Ágústín-
us. Og ekki nóg með það: „Nú fyrir-
lítur þú líka allar aðrar holdlegar
nautnir og til að bíta höfuðið af
skömminni: Þú gengur svo langt að
fyrirhta skilningarvitin sjálf. Þú er
sannarlega orðinn geldingur!"
Flóría bendir á að tilfinningar og
holdlegar nautnir séu líka sköpun-
arverk guðs, líkt og maður og kona
og að ástin sé guði örugglega þókn-
anleg. Það sé hins vegar ekki
breytni Ágústínusar gagnvart
henni: „Eg trúi ekki á Guð sem
leggur líf konu í rúst til þess að
bjarga sál karlmanns."
Megininntak gagnrýni Gaarders
og kannski meginboðskapur sög-
unnar er sá að hið jarðneska líf sé of
dásamlegt til _að hafna því eða setja
það í bönd: „Eg tel að það sé hroki
mannsins að hafna þessu lífi - með
öllum þess jarðnesku dásemdum -
fyrir tilvist einhvers sem ef til vill er
ekki annað en hugmynd.“
Þótt saga Gaarders af Flóríu Em-
ilíu sé í senn einföld og einhliða eins
og umfjöllun hans um Ágústínus má
hafa gagn og gaman af henni. Ef til
vill vinnur Gaarder enga sérstaka
bókmenntalega sigra með þessari
bók en hún tekur heimspekileg og
trúarleg efni til umræðu á aðgengi-
legan hátt og jafnframt er hún óður
til jífsins og ástarinnar. Þýðing
þeirra Aðalheiðar Steingrímsdóttur
og Þrastar Ásmundssonar er lipur
og auðlesin og styrkt af tilvitnunum
í ágæta þýðingu Sigurbjarnar Ein-
arssonar á Játningum Agústínusar.
Skafti Þ. Halldórsson
Jostein Gaarder