Morgunblaðið - 16.04.1999, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMKEPPNI
UM BEZTU
KENNARANA
AÐGERÐIR grunnskólakennara í Reykjavík til að
leggja áherzlu á kröfur sínar um sambærileg laun við
kennara í öðrum sveitarfélögum hafa enn á ný beint at-
hyglinni að starfskjörum þeirra. Verulegar breytingar hafa
orðið í þeim efnum frá því sveitarfélögin yfirtóku rekstur
grunnskólans. Nýr kjarasamningur var gerður eftir mikil
átök milli kennarasamtakanna og Samband ísl. sveitarfé-
laga haustið 1997. Þá fengu kennarar mun meiri kaup-
hækkun en aðrar stéttir, eða ca 33%. Má segja, að almenn
sátt hafi verið um það í þjóðfélaginu að kennarar fengju
meiri kauphækkanir en aðrir. Flestum var ljóst, að kjör og
starfsaðstaða kennara var óviðunandi og hafði stuðlað að
atgerxúsflótta úr stéttinni um árabil.
Rekstur sveitarfélaga á grunnskólanum hefur fært
ákvarðanatöku um kjör kennara og aðbúnað í skólunum í
heimabyggð. Foreldrar eru nú í miklu meiri nálægð við
ákvarðanatöku í skólamálum en áður og sveitarstjórnar-
menn komast ekki hjá því að hlusta á óskir þeirra. Foreldr-
ar fylgjast betur með skólastarfinu en fyrr og þróunin í
þjóðfélaginu almennt kallar á auknar kröfur til skólanna.
Þetta hefur í raun gerbreytt aðstöðu kennara til að knýja á
um kjarabætur, enda hefur það gerzt frá því síðustu heild-
arkjarasamningar voru gerðir, að grunnskólakennarar
hafa beitt sveitarstjórnir miklum þrýstingi um kjarabætur
sér til handa, m.a. með hópuppsögnum. Sveitarstjórnirnar
hafa ekki getað horft upp á lokun skólanna og hafa því fall-
izt á umtalsverðar bætur umfram kjarasamninga kennara-
samtakanna. Foreldrar hafa og víðast hvar beitt sér fyrir
slíkri lausn til að tryggja skólagöngu barna sinna.
Aðstaða kennara í kjaramálum er nú líkari því, sem ger-
ist á almennum vinnumarkaði til að knýja á um bætt kjör.
Það er orðin samkeppni um störf þeirra milli sveitarfélag-
anna, auk þess sem vel menntaðir og hæfir kennarar eru
eftirsóttir á vinnumarkaði. Þar við bætist verulegur kenn-
araskortur, m.a. vegna einsetningar skóla og sökum þess,
að margir hafa hætt kennslu vegna erfiðrar og slítandi
vinnu. Þetta setur sveitarfélögin í erfiða aðstöðu. Hækki
þau laun kennara verða þau væntanlega annaðhvort að
hækka útsvarið eða skera niður aðra þjónustu og fram-
kvæmdir. Hvorugt er vinsælt meðal skattgreiðenda og
kjósenda.
Morgunblaðið hefur áður varpað fram þeirri hugmynd,
að einstök sveitarfélög efni til atkvæðagreiðslu um það,
hvort fólk sé reiðubúið að gi-eiða hærra útsvar, eða falla frá
öðrum útgjöldum sveitarfélaga, til þess að tryggja börnum
sínum betri skóla. Missi foreldrar trúna á opinbert skóla-
kerfi má allt eins búast við því, að efnaðri foreldrar taki
höndum saman um rekstur einkaskóla fyrir börn sín til að
tryggja þeim kennslu í samæmi við nútíma kröfur og bjóða
þá væntanlega í beztu kennarana. Hætt er við að mörgum
mundi þykja slík þróun lítt eftirsóknarverð í okkar fá-
menna samfélagi.
Miðað við opinbera umræðu síðustu árin er ljóst, að Is-
lendingar gera miklar og vaxandi kröfur um menntun
barna sinna. Þróun þjóðfélagsins hefur verið með þeim
hætti, að atvinnulífið þarfnast vel menntaðs starfsfólks
jafnt á sviði bóknáms og verknáms. An þess verða atvinnu-
fyrirtækin undir í harðri samkeppninni við erlenda keppi-
nauta í alþjóðlegu viðskiptaumhverfi, sem byggir fram-
leiðslu og þjónustu á framförum í vísindum og tækni. Efna-
hagslegar framfarir byggjast því í æ ríkari mæli á mennt-
un, sem tryggir einstaklingunum jafnframt góð launakjör
og aukna lífsfyllingu. Eðlilegt er því, að foreldrar vilji, að
börn þeirra njóti beztu menntunar, sem völ er á. Það getur
ekki almennt orðið nema því aðeins, að skólarnir fái hæfa
kennara til starfa, sem eru sáttir við launakjör sín. Að öðr-
um kosti heldur atgervisflóttinn áfram úr kennarastétt, en
það kemur að sjálfsögðu að lokum niður á börnunum. Og
þjóðfélagi framtíðarinnar.
Á hinn bóginn er það alvarlegt umhugsunarefni að hvað
eftir annað skapast órói á meðal opinberra starfsmanna á
tíma, þegar kjarasamningar eru í gildi. Það er auðvitað
nauðsynlegt að almennur skilningur og sátt sé um þær
leikreglur, sem settar hafa verið í þessum efnum sem öðr-
um.
Kennsluaf-
sláttur er
ásteytingar-
steinninn
Tillaga launanefndar sveitarfélaga um til-
raunasamning við grunnskólakennara til
eins árs felur í sér að kennsluafsláttur fellur
niður. Kennarar hafna því en bjóðast til að
lækka launatöflu sína samsvarandi.
MEÐALLAUN kennara
fyrir dagvinnu yrðu tæp-
lega 170 þúsund kr. á
mánuði, samkvæmt til-
lögum launanefndarinnar um breyt-
ingar á vinnutíma og kjörum grunn-
skólakennara í tilraunasamningi til
eins árs. Tillögurnar fela m.a. í sér
niðurfellingu á kennsluafsláttum og
gerð skólasamnings. Skilyrði fyrir
gerð samningsins af hálfu launa-
nefndar sveitarfélaganna er niður-
felling kennsluafsláttar. Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir borgarstjóri segir
að kostnaðarauki borgarinnar við
gerð slíks samnings yrði u.þ.b. 300
milljónir kr. á samningstímanum.
Eiríkur Jónsson, formaður Kenn-
arasambands Islands, segir að borg-
arstjóri hafi tekið völdin af launa-
nefnd sveitarfélaga.
I núverandi kerfí fá kennarar af-
slátt frá kennsluskyldu vegna aldurs
sem nemur allt að 32% og segir
borgarstjóri að afslættir af þessari
stærðargráðu séu séríslensk fyrir-
bæri. Þar sem kennsluafslættir
þekkist séu þeir á bilinu 6-10%.
Meðaldagvinnulaun 167.807 kr.
Borgarstjóri segir að markmið
tilboðsins sé betri skóli og árang-
ursríkara skólastarf. Tryggja eigi
betur hag nemenda, færa laun og
vinnutíma kennara til þess sem ger-
ist hjá öðrum hópum, hækka grunn-
laun kennara og bæta lífeyri með
því að draga úr aukagreiðslum og
kennsluafsláttum. Helstu atriði til-
boðsins fela í sér, að mati borgar-
stjóra, hækkun grunnlauna með
breytingum á vinnutíma og meðal-
laun fyrii' dagvinnu yrðu tæplega
170 þúsund k’r. Benti borgarstjóri á
að í samanburði væru meðallaun
hjá BHM 155-156 þúsund kr. á
mánuði. Gert er ráð fyrir að hver
skóli geri samning sem tryggi nýja
starfshætti í skólanum. Tilboðið feli
í sér nýja hugsun þar sem völd og
ábyrgð fari saman, kennarar fái
aukið vald yfír vinnutíma
og verkum sínum en beri
jafnframt meiri ábyrgð.
Gert er ráð fyrir að fag-
fólk í skólanum skipu-
leggi störf sín og beri á
þeim ábyrgð og hópar
kennara skipuleggi nám og starf
kennara og nemenda í ákveðnum
fögum eða ákveðnum árgöngum.
Skólasamningar
í stað kennsluskyldu
Skólasamningur felur meðal ann-
ars í sér að kveðið er á um framtíðar-
sýn og markmið skólans, skipulag og
starfshætti hans, vinnutíma kennara
og verkaskiptingu og ábyrgð kenn-
ara og kennarahópa. Gert er ráð fyr-
ir því að skólinn hafi ákveðna launa-
upphæð til ráðstöfunar sem hann
getur deilt niður á kennara eftir
verkefnum þeirra, framlagi og
menntun þeirra.
Borgarstjóri segir að með tilboðinu
sé horfið frá kennsluskylduhugtak-
inu. Kennarai' skipuleggi saman
vinnutíma í einum kennarahópi og
þótt kennsluskyldan sé almennt nú
28 tímar geti kennarar ákveðið sín á
milli hve mikið hver kennari vinnur.
Af þessum sökum sé mikilvægt að
sérstakir afslættir á vinnuskyldu
kennara falli brott. Borgarstjóri segh'
að sem hlutfall af kennslumagni sé
kennsluafslátturinn um 5,7%. Sem
hlutfall af launum sé kennsluafslátt-
urinn metinn hærra því þeii' sem hafi
kennsluafslátt séu „dýiaistu" kennar-
amir, þ.e. þeir sem hafi að baki nám-
skeið og langan starfsaldur.
I tih'aunasamningnum er gert ráð
fyrir launa- og lífeyrishækkunum
sem færi kennurum fullt verðmæti
fyrir niðurfellingu á kennsluafslætt-
inum.
Lögð voru fram nokkur launa-
dæmi eftii' tilraunasamningnum. Þar
kemur fram að byrjandi, 24 ára, með
B.Ed próf, með 5% álag úr skóla-
samningi, fengi í meðaldagvinnulaun
136.094 kr., en með BA próf með
kennsluréttindi og 5% álag fengi
hann 140.177 kr. Reyndur kennari,
45 ára B.Ed, með 10% álag úr skóla-
samningi, fengi 159.263 kr. í meðal-
dagvinnulaun og 45 ára kennari
B.Ed með 35 stig vegna námskeiða
og 10% álag úr skólasamningi fengi
163.856 kr. í meðaldagvinnulaun.
Með 15% álagi úr skólasamningi og
10% stjómunarskyldu fengi síðast-
taldi kennarinn 191.711 kr. í meðal-
dagvinnulaun. 60 ára kennari með
B.Ed og 10% álag fengi 175.337 kr.
en hefði hann að auki 35 stig vegna
námskeiða fengi hann 183.392 kr. í
meðaldagvinnulaun. 60 ára kennari
með B.Ed, 35 stig vegna námskeiða
og 15% álag úr skólasamningi fengi
220.954 kr. í meðaldagvinnulaun.
Samkvæmt mati kjaraþróunardeild-
ar Reykjavíkurborgar yi'ðu meðal-
laun kennara í Reykjavík fyrir dag-
vinnu 167.807 kr. á mánuði og bygg-
ist matið á úrtaki 992 kennara í
Reykjavík.
Varðandi kröfu grunnskólakenn-
ara í Reykjavík um 250
þúsund kr. eingreiðslu til
að jafna mun sem er á
launum þeirra og kennara
í öðrum sveitarfélögum
segir borgarstjóri: „Sjá-
um við fram á það að við
náum fram breytingum á skólastarf-
inu og nýtt fyrirkomulag þá erum
við tilbúin að greiða fyrir það. Náum
við saman um framhaldið erum við
tilbúin að greiða eingreiðslu vegna
þess skólaárs sem liðið er,“ sagði
borgarstjóri.
Ágreiningur um verðmæti
kennsluafsláttar
Um greiðslu fyrir niðurfellingu á
kennsluskyldu ríkir ágreiningur
milli launanefndarinnar og kennara-
félaganna og Kennarasambandið Is-
lands hefur reyndar hafnað niður-
fellingu kennsluafsláttar og þar með
samningnum. Eiríkur Jónsson, for-
maður Kennarasambands Islands:
„Við töldum okkur hafa samþykkt
kostnaðarrammann sem launanefnd-
KENNARAR streyma á áheyrend
fram fór utandagskrárumr
in setti fram með fyrirvara um eina
breytingu á útfærslu," sagði Eiríkur.
Fyi'irvarinn sem hann nefnir snýr
að kennsluafslættinum. Samninga-
nefnd kennara vildi að á meðan til-
raunasamningurinn væri í gildi yrði
kennsluafsláttur kennara óbreyttur
en í staðinn yrði launatafla sem
launanefnd sveitarfélaga lagði fram
lækkuð um 5,7%. „Þetta var það hlut-
fall sem launanefndin hafði sagt okk-
ur að kennsluafslátturinn kostaði og
þetta tvennt átti því að leggjast að
jöfnu. Núna fullyrðir nefndin að við
höfum hækkað tilboðið. Það stenst
ekki nema launanefndin hafi sagt
okkur ósatt til um hvað kennsluaf-
slátturinn kostar,“ sagði Eiríkur.
„Við höfum engin svör fengið um
okkai' fyrirvara en í bréfi sem borg-
arstjóri afhenti tiúnaðarmönnum
kennara í Reykjavík segir að við höf-
um komið með hugmynd sem ekki
væri hægt að fallast á. Samninga-
nefnd pkkar hefur ekkert fengið um
þetta. I bréfinu segir að tilboð launa-
nefndar frá 12. apríl hafi verið ítrek-
að í morgun [gærmorgun]. Það hef-
ur enginn fundur verið haldinn um
þetta og við enga formlega ítrekun
fengið. Borgarstjóri virðist því vera
að taka völdin af launanefnd sveitar-
félaga og í-yðst inn í raðir kennara
og ætlar að þvinga þá með einhliða
áróðri að fá þá til að fallast á tillögur
sem stjórn þeirra félaga hefur þegai'
samþykkt með fyrirvara. Þetta eru
leikreglur sem ég hef aldrei kynnst
áður,“ sagði Eiríkur.
Hann segir að í viðræðum hafi
kennarar haldið því fram að
kennsluafslátturinn væri verðmæt-
ari en 5,7%. „Þeir draga það hins
vegar fram að þetta sé 5,7% og ég
hef nú reiknað þetta eftir öðrum
leiðum og komist því að þetta er lík-
lega rétt tala eftir allt saman. En
núna þegar við viljum hafa kennslu-
afsláttinn inni á tilraunatímanum og
lækka launatöfluna um 5,7% segja
þeir að kennsluafslátturinn sé miklu
dýrari en það. Ef svo er hafa þeir
logið að okkur og það er mjög vont í
þessum samskiptum. Hefði samn-
ingurinn wkomist á hefði þetta getað
verið upphafið að mjög merkum
breytingum en núna hefur allt verið
gert sem hægt er til þess að eyði-
leggja málið. Þetta eru vinnubrögð
sem eru til þess fallin að vinna skaða
til framtíðar,“ sagði Eiríkur.
Vald kennara
yfir vinnutíma
og verkefnum
aukið