Morgunblaðið - 20.06.1999, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1999 29
mars 1996 voru fyi’stu lýðræðislegu
kosningarnar í landinu. Þá var
Ahmad Tejan Kabbah kjörinn for-
seti. I maí 1997 steypti hluti hersins
og andspyrnuhreyfingin forsetan-
um af stóli. Vestur-afriska friðar-
gæsluliðið ECOMOG, sem sam-
anstendur að mestum hluta af ní-
gerískum her, hafði verið í landinu
um skeið til að styðja þjóðkjörinn
forseta og við byltinguna hóf því
ECOMOG baráttu gegn uppreisn-
armönnum með það fyrir augum að
koma ríkisstjórninni aftur til valda.
Inn í þessa baráttu blandast svo
hópur manna sem kallast Kamajors,
en þeir eru vopnaðir veiðimenn
þorpanna úti á landi. Eins og hér
sést er þetta allt mjög flókið og
erfítt að átta sig á hverjir standa
með hverjum og hvenær, því að
samstaðan er mjög hverful. Þetta er
orðin pattstaða og ekki liggur enn-
þá ljóst fyrir af hverju verið sé að
berjast. Mitt á milli fylkinganna
standa svo hinir óbreyttu borgarar
sem eru hin raunverulegu fómar-
lömb.
Baráttuaðferðirnar eru orðnar
mjög andstyggilegar eins og sjá má
í fréttum. Markmið stríðandi fylk-
inga virðist fyrst og fremst vera að
skapa upplausn með því að skelfa
hina almennu borgara. Þetta er til
dæmis gert með því að höggva
hendur og eyru af bömum og
hrekja fólk í burtu frá heimilum sín-
um og lifibrauði. Það er þessi
stjórnlausi og grimmdarlegi terror
gegn óbreyttum borguram sem er
farinn að einkenna svo mörg stríð
okkar tíma. Af þessum sökum er
starf hjálparstofnana á átakasvæð-
um orðið mjög andlega niðurbrjót-
andi. Það er ekki lengur bara
hættulegt, maður er líka hálflamað-
ur af þVí að upplifa þessar ógeð-
felldu „baráttuaðferðir". Ég óttast
mjög um sálarástand þeirra kyn-
slóða sem era að alast upp við ofan-
greindar aðstæður í hinum ýmsu
heimshlutum. Hvernig manneskjur
verða til við þessar aðstæður er
erfítt að sjá fyrir sér og hvaða af-
leiðingar þetta mun hafa fyrir heim-
inn þegar fram í sækir.
Fékk vélbyssu í andlitið
í október 1996 réðust fjórir menn
vopnaðir vélbyssum inn á heimili
mitt í Freetown. Við voram þrjár í
húsinu, ég og tvær svissneskar
stúlkur sem unnu líka fyrir Rauða
krossinn. Ég vaknaði ekki í fyrstu
en önnur af svissnesku stúlkunum
vaknaði við lætin þegar þeir vora að
brjótast inn í húsið og faldi sig því
inni í skáp. Ég vakna við að verið er
að draga mig út úr rúminu. Einn
mannanna tók til við þá iðju að káfa
á handleggjunum og á hálsinum á
mér, til þess að ná af mér því litla
skarti sem ég var með, vinir hans
stóðu til hliðar með vélbyssurnar. I
fyrstu fann ég ekkert fyrir hræðslu
heldur varð reið og pirrað yfir
þessu ónæði, sagði þeim bara- að
koma sér út. Ekki kannski eðlileg
viðbrögð þegar miðað er á mann
vélbyssum. Ég held að ég hafi
brugðist svona við vegna hræðsl-
unnar við það að viðurkenna hvað
væri í raun og vera að gerast. Þetta
gekk svona dágóða stund eða þar tdl
þeir misstu þolinmæðina og ráku
framan í mig vopnin og sögðu mér
að núna ætti ég að halda kjafti og
koma mér út. Þá fann ég loksins
fyrir hræðslu og hætti alveg að
streitast á móti. Þeir drógu mig
fram á gang þar sem þeir vora með
hinar stúlkurnar. Þeir drifu sig svo í
það að tæma herbergið mitt og hjá
annarri stúlkunni. A meðan biðum
við í hnipri frammi á gangi Iamaðar
af ótta við hvað myndi gerast næst.
Ekki löngu síðar fóra þeir út, höfðu
greinilega engan áhuga á því að
skaða okkur líkamlega.
Við vissum ekki alveg hvernig við
áttum að bregðast við eftir öll þessi
læti. Við vorum í losti og trúðum
varla að við hefðum komist í gegn-
um þetta lifandi, óbarðar eða eitt-
hvað þaðan af verra. Við gátum
ekkert hringt því mennirnir höfðu
skorið á símalínuna og við vorum
fyrst um sinn of hræddar til að nota
talstöðina því þeir höfðu stolið
annarri þeirra og gátu verið að
hlusta. Við vissum heldur ekki hvort
þeir væra farnir eða hvort þeir biðu
ennþá úti. Við tókum þó loks þá
ákvörðun að kalla eftir hjálp í tal-
stöðinni og kom þá yfirmaður
Rauða krossins á staðnum okkur til
hjálpar.
Meðan á þessu stóð bólaði ekkert
á öryggisvörðunum sem áttu að
passa upp á að svona lagað gerðist
ekki. Ég sá það eftir á að þeir vora
auðvitað í slagtogi með innbrots-
þjófunum. Við tókum það sem eftir
var af eigum okkar og fóram aldrei
aftur í þetta hús. Við gátum ekki
hugsað okkur að vera annars staðar
en á hóteli, fannst við ekki öraggar
á öðram stöðum. Við áttum allar
erfitt með svefn og við sáum þessa
menn í hverju homi. Það er ekki
hægt að þjálfa mann til þess að
takast á við aðstæður á borð við
þessar og kollegar okkar vissu það
ekki frekar en við hvernig þeir áttu
að haga sér gagnvart okkur. Eftir
að hafa reynt að vinna úr þessu
þama úti í tíu daga gáfumst við upp
á að reyna að vinna úr þessu sjálfar
og héldum heim í áfallahjálp, ég til
íslands en stúlkurnar tvær til Sviss.
Ég var hérna heima í viku að reyna
að átta mig á hlutunum, setja púslin
á réttan stað. Eftir þessa viku hélt
ég til Sierra Leone aftur og byrjaði
að sinna mínum störfum. Ég gat
ekki hugsað mér að gefast upp á
þessu og fara heim, ég vildi klára
mitt verkefni. Fyrstu fjóra mánuð-
ina eftir þetta svaf ég mjög illa og
átti það til að hrökkva upp af svefni
við minnstu hljóð af ótta við annað
innbrot. Við fengum nýtt hús í
Freetown og nýja öryggisverði en
ég fann samt alltaf fyrir hræðslu.
Það var því ekki til að bæta sálará-
standið í maí 1997 þegar bylting var
gerð í Sierra Leone, átta mánuðum
síðar.
Ég var á leið heim til íslands um
þetta leyti og var því farin að undir-
búa móttöku eftirmanns míns. Við
vöknuðum einn morguninn klukkan
fimm við dranur og sprengingar og
það var sem himinn og jörð væra að
farast. Ég stökk í föt og náði í doll-
ara til þess að troða í sokkana mína
og lagðist undir borð. Við höfðum
kveikt á BBC-útvarpsstöðinni og í
tíu-fréttunum heyrðum við að það
væri búið að fremja valdarán í Si-
erra Leone og það væri barist úti á
götum. Hjálparstofnanir fóru allar
úr landi nema Rauði krossinn og á
tímabili var ég eina hvíta konan í
Freetown. Byltingin hófst meðal
annars á því að öll fangelsi í
Freetown voru opnuð og föngunum
gefin vopn. Ég get ekki sagt að
manni hafi staðið á sama þegar
maður var að sinna hjálparstörfum í
borginni. Þó svo að það eigi ekki við
um alla er nokkuð ljóst að sumir af
þeim sem var sleppt úr fangelsun-
um vora morðingjar eða nauðgarar
af verstu sort.
Sumir af þeim mönnum sem
börðust í byltingunni höfðu kannski
aldrei séð borg áður og voru komnir
inn í bæinn með kúltursjokk og vél-
byssu. Blanda sem getur ekki farið
vel saman. Þó svo að þarna hafi
brotist út stríð urðum við að halda
áfram að vinna. Ég reyndi að koma
birgðum Rauða krossins undan í ör-
uggt húsaskjól og setja á fót spítala
og einhverja grunnheilsugæslu. Við
byltinguna lamaðist heilbrigðiskerf-
ið í landinu því yfirmenn heilbrigð-
ismála og flestir innfæddir læknar
flúðu eða vora í felum. Þetta var
geysilega erfiður tími, ég var að
hringja í hina og þessa, að reyna að
ná sambandi við fólk, en allir höfðu
annaðhvort farið úr landi eða vora í
felum. Þarna upplifði ég í fyrsta
skipti tómleika. Mér fannst ég
stöðugt vera að rétta út hendumar
til að grípa í, en greip alltaf í tómt.
Það sem var í gær var ekki lengur,
bara tómarúm sem var fullt af ólýs-
anlegri skelfingu og þjáningu hinna
óbreyttu borgara sem eingöngu ég
og hinir örfáu starfsmenn Rauða
krossins áttu kost á að lina. A svona
tímum fær maður einhvern ólýsan-
legan kraft, eitthvað fer í gang.
Maður lokar augunum fyrir per-
sónulegum ótta og þörfum, - það er
eina leiðin til þess að geta unnið.
Vikumar eftir byltinguna fann ég
fyrir mestu faglegu fullnægingu
starfsferils míns. Mér fannst ótrú-
legt hvað lítill hópur samhentra
starfsmanna gat áorkað miklu.
Særðum var sinnt og við komum í
veg fyrir að heilbrigðisástandið færi
yfir þau mörk að verða óleysanlegt.
Eftirköstin af slíkri reynslu koma
hins vegar sterkt fram þegar maður
kemur aftur heim í öryggið, bæði
andlega og líkamlega.
Ég komst ekki heim fyrr en mán-
uði á eftir áætlun, þegar verið er að
búa til einhverjar svona áætlanir
gerir maður ekki endilega ráð fyrir
byltingu! í dag er ég ennþá að vinna
í sjálfri mér og þessari erfiðu
reynslu. Ég hef ekki alveg náð mér
en þetta er allt að koma með dyggri
aðstoð Rauða kross Islands. Ég hef
ekki lokið störfum mínum fyrir
Rauða krossinn, þetta er það sem
ég vil gera í lífinu. Ég tel ólíklegt að
ég missi áhugann á þessu þótt ég sé
kannski ekki tilbúin til þess að fara
út strax aftur. Það fer enginn út í
svona starf nema vera í mjög góðu
andlegu jafnvægi. Mér var boðið að
fara til Sómalíu fyrir stuttu en taldi
mig ekki tilbúna strax. Það kemur
þó að því fyrr en síðar að ég fari aft-
ur. Við megum ekki gefast upp fyrir
hinum illu öflum. Hjálparstofnanir
eru oft og réttilega gagnrýndar fyr-
ir ýmislegt sem hefði betur mátt
fara við aðstoð þeirra. Hins vegar
má ekki gleyma því að þeir sem þar
vinna eru eins og allir aðrir; ófull-
komnar manneskjur sem eru auk
þess að vinna við geysilega erfiðar
aðstæður. Þetta er fólk sem er til-
búið til þess að leggja sitt af mörk-
um - þar með talið líf sitt og heilsu -
til að lina þjáningar þeirra sem eng-
an málsvara hafa, hinna óbreyttu
borgara á átakasvæðum. Rauði
krossinn hefur misst marga starfs-
menn sína á vettvangi. Þegar öfga-
hópar eða ríkisstjórnir taka þá
ákvörðun að með illu skuli illt út
reka eru hjálparstofnanir eina von
hinna óbreyttu borgara sem skipta
aldrei neinu máli í valdabaráttu
stjórnmálanna. Hlutverk Rauða
krossins er ekki aðeins hin líkam-
lega aðhlynning, reynsla mín hefur
sýnt mér fram á að hinn sálræni
þáttur er engu að síður mikilvægur
fyrir fórnarlömbin, að við séum til
staðar mitt í hörmungunum, að
fólkið sjái að það sé til fólk í heimin-
um sem er ekki sama. Það sé til
eitthvað áreiðanlegt í þessari vit-
firringslegu aðstöðu sem það hefur
lent í. Við erum ljósið í myrkrinu."
LÍTILL drengur með hermannalijálm situr með alvæpni við eina af
varðstöðvum vestur-afríska friðargæsluliðsins ECOMOG, sem sam-
anstendur að mestum hluta af nígerískum her.
Slökktu til
Benidorm
7. júlí
í 1 eða 2 vikur
frá kr. 29.955
TANA Cosmetics Dreifing: S. Gunnbjörnsson ehf., s. 565 6317
Síðust
sætSn
Heimsferðir bjóða nú þetta ótrúlega til-
boð til Benidorm hinn 7. júlí, þessaj
vinsælasta áfangastaðar íslendinga. Þú
bókar núna og tryggir þér sæti í ferðina 7. júlí og fjórum dög-
um fyrir brottför hringjum við í þig og tilkynnum þér á hvaða
gististað þú gistir í fríinu. Á Benidorm er sumarið byrjað og hér
nýtur þú frísins við frábærar aðstæður og um leið getur þú valið
um spennandi kynnisferðir með fararstjórum Heimsferða.
Verð kr.
29.955
Hvenær er laust?
M.v. hjón með 2 börn, 2-11 ára,
vikuferð 7. júlí, skattar innifaldir.
Verð kr.
39.990
M.v. 2 í herbergi/íbúð, vikuferð
7. júlí, skattar innifaldir.
23. júní
30. júní
7. júlí
14. júlí
21. júlí
28. júlí
4. ágúst
11. ágúst
18. ágúst
25. ágúst
uppselt
16 sæti
9 sæti
18 sæti
uppselt
19 sæti
uppselt
4 sæti
21 sæti
uppselt
Austurstræti 17, 2. hæð • sími 562 4600 • www.heimsferdir.is
Andlitskremin frá lí{E,VD í tilboðspakkningum
1. Duo-Liposome krem,
dag- og næturkrem
2. Free Radical gel, tíl
að fjarlægja úrgangs.
efini úr húðinni.
3. AHA krem tíl að
fjarlægja dauðar
húðfrumur.
Notíst sem nætur-
krem eina viku í
mánuöi.
öss
Meó Trend næst árangur
ÚTSÖLUSTAÐIR: Ingólfsapótek, Krínglunni, - Rima Apótek, Grafarvogi.
Nýjung! Þýsk gæðavara

lÉillsí
Ekta augnahára- og augnabrúnalit-
ur, er samanstendur af litakremi og
geli sem blandast saman, allt í ein-
um pakka. Mjög auðveldur í notk-
un, fæst í þremur litum og gefur
frábæran árangur.
Útsölustaðir: Apótek og
snyrtivöruverslanir
ATH. nú! Frá Tana Maskara Stone. Þessi (svarti) gamli góði með stóra
_______burstanum. Uppl. í smáblaði sem fylgir augnbrúnalitnum.____