Morgunblaðið - 29.08.1999, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1999 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STRANGT EFTIRLIT
í NOREGI
Iumræðum hér á undanförnum
vikum um eignarhald á bönk-
um hefur komið fram, að
ákveðnar reglur hefðu verið
settar í Noregi um þetta efni. I
frétt, sem birtist í Morgunblað-
inu í gær er staðfesting á þessu
og jafnframt hvernig þessum
reglum er framfylgt. I frétt
Morgunblaðsins í gær segir
m.a.:
„Porstjóri norska trygginga-
félagsins Storebrand, Aage
Korsvold, útilokar ekki að yfir
10% samanlagður eignarhlutur
norsku fyrirtækjanna Orkla og
Orkla Pensjonkasse í trygginga-
félaginu Storebrand stríði gegn
norskum lögum samkvæmt frétt
Dagens Næringsliv. Samkvæmt
norskum lögum má eignarhlutur
eins aðila, hluthafa eða hluthafa-
hóps, í norskum fjármálafyrir-
tækjum á borð við Storebrand
ekki fara yfir 10%.“
Síðan segir: „Tildrög ummæl-
anna eru þau, að norska fjár-
málaeftirlitið, Kredittilsynet, fór
fram á að Storebrand gæfi frá
sér yfirlýsingu vegna frétta um,
að hópur hluthafa hefði eignazt
meira en 10% í félaginu. Hópur-
inn samanstendur m.a. af Orkla
og Orkla Pensjonkasse, auk fé-
lagsins Nordstjernen Holding,
þar sem Orkla á 40% hlut. For-
stjóri Orkla, Jens P. Heyerdahl
er jafnframt stjórnarformaður
Nordstjernen Holding."
Og loks segir í frétt Morgun-
blaðsins í gær: „Það kemur nú í
hlut norska fjármálaeftirlitsins
að skera úr um, hvort lög hafi
verið brotin. Fari svo að eignar-
aðild félaganna verði úrskurðuð
ólögleg mun trúlega ekki nægja
að breyta eignaraðild Orkla og
Orklas Pensjonkasse í Storebr-
and. Talið er að niðurstaða
norska fjármálaeftirlitsins verði
sú, að Orkla og Nordstjernen
Holding teljist einnig vera einn
aðili í skilningi laganna."
Það sem hér hefur verið rakið
sýnir tvennt: þau lagaákvæði,
sem vitnað hefur verið til í um-
ræðum hér að til staðar væru í
Noregi eru augljóslega mjög virk
og ná ekki einungis til banka
heldur til tryggingafélaga og þá
væntanlega annarra fjármálafyr-
irtækja. Þótt ekki kæmi annað til
er ljóst, að þeir sem halda því
fram, að það sé óframkvæman-
legt að setja slíkar lagareglur
hafa á röngu að standa. En þar
að auki liggur fyrir, að Noregur
er ekki eina landið í heiminum,
sem sett hefur slíkar reglur. Þær
eru til víða og hafa verið settar af
mismunandi ástæðum, sem skipt-
ir ekki máli í þessu sambandi
heldur hitt, að fjölmörg fordæmi
eru fyrir slíkri lagasetningu.
Upplýsingar um þetta eiga vafa-
laust eftir að koma fram í opin-
berum umræðum á næstu vikum
um einkavæðingu bankanna.
Hins vegar er ljóst af um-
ræddri frétt, að norska fjármála-
eftirlitið er mjög virkt í að fylgja
þessari löggjöf eftir. Verði niður-
staða þess sú, að Orkla og Nord-
stjernen Holding teljist einn aðili
í skilningi laganna vegna 40%
eignarhlutar fyrrnefnda fyrir-
tækisins í því síðarnefnda jafn-
gildir það því, að t.d. Burðarás
hf., eignarhaldsfélag Eimskipafé-
lags Islands og Utgerðarfélag
Akureyringa hf. teldust einn aðili
í skilningi slíkra laga vegna þess,
að eignarhlutur Burðaráss í ÚA
er um 40%.
Auðvitað hefði verið æskilegra,
að ríkisstjórnin hefði hafið skoð-
un á þessum þáttum einkavæð-
ingar bankanna strax á síðasta
ári, þegar ljóst var orðið, að
stefnt yrði að einkavæðingu
þeirra og sala hlutabréfa í þeim
hófst að nokkru marki, þannig að
ítarlegar upplýsingar hefðu legið
fyrir þegar á þessu ári um slíka
löggjöf í öðrúm löndum og hvern-
ig henni er fylgt eftir. En betra
er seint en aldrei og ef rétt er
skilið stendur þessi vinna yfir nú.
Það er í sjálfu sér auðvelt að
safna slíkum upplýsingum nú
orðið þannig að væntanlega ættu
stjórnvöld innan skamms að hafa
sæmilega yfirsýn yfir stöðu þess-
ara mála í einstökum ríkjum,
þannig að hægt verði að taka mið
af reynslu annarra við lagasetn-
ingu hér.
UPPLYSINGA-
SKYLDA
ÞAÐ eru fleiri aðilar en norska
Fjármálaeftirlitið, sem eru
virkir í að veita fjármálamark-
aðnum í Noregi aðhald. I frétt í
Morgunblaðinu í gær kemur
fram, að það á einnig við um
Kauphöllina í Noregi, Oslo Börs.
I fréttinni segir: „Kauphöllin í
Noregi, Oslo Börs, hefur ákveðið
að sekta tvö skráð hlutafélög fyr-
ir að bregðast upplýsingaskyldu
að því er fram kemur í Dagens
Næringsliv. Talið er að þessi
ákvörðun, sem tilkynnt hefur
verið opinberlega, geti verið til
marks um breytta og harðari
stefnu gagnvart þeim félögum,
sem ekki fara að reglum kaup-
hallarinnar."
Síðan segir: „Starfandi fram-
kvæmdastjóri Oslo Börs, Tor
Birkeland, vill að gagnrýni kaup-
hallarinnar í tilvikum sem þess-
um verði í auknum mæli látin í
ljósi opinberlega. Hann telur að
opin umræða geti aukið trúverð-
ugleika kauphallarinnar og að
þegar til lengri tíma sé litið verði
það viðskiptum til góðs. Fyrir-
tækin, sem hlotið hafa sektir nú
eru Mote og Schibsted. Mote
hlaut sekt fyrir að tilkynna ekki
um aðalfund með fyrirvara og
nemur sektin 250 þúsund norsk-
um krónum, jafnvirði um 2,3
milljóna íslenzkra króna. Fjöl-
miðlunarfyrirtækið Schibsted
hlaut sekt fyrir að tilkynna ekki
um sparnaðaraðgerðir, sem það
hefur ákveðið að grípa til og
nemur sektin 1,2 milljónum
norskra króna, jafnvirði rúmlega
11 milljóna íslenzkra króna.“
Þessar aðgerðir sýna, að kaup-
höllin í Ósló telur nauðsynlegt að
grípa til mjög harðra aðgerða
gagnvart fyrirtækjum, sem ekki
fylgja settum reglum út í æsar.
Þessi frétt vekur jafnframt upp
spurningar um, hvort Verðbréfa-
þing íslands hafi nægilegt vald
til þess að bregðast hart við, ef
nauðsyn krefur að þess mati.
HELGI
spjall
Snæfell
Gnæfir
bergnuminn
við auðn og lágan
gróður
risinn
hvítur fyrir hærum
og horfir
yfir gæsabyggðina
óttast ekkert
allra sízt
fuglahræður.
M
Gunnlaugur Scheving/Vor úr vetri 1963
NÆSTA stækkun
Evrópusambandsins
verður einhver sú
erfiðasta í sögu
bandalagsins. Síðast
þegar aðildarríki
voru tekin inn gekk
aðlögun þeirra til-
tölulega snurðulaust fyrir sig. Ríkin, sem
um var að ræða, Svíþjóð, Finnland og
Austurríki, stóðu jafn vel ef ekki betur að
vígi efnahagslega en flest aðildarríki ESB
og með samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið höfðu þau þegar tekið upp
stóran hluta af regluverki sambandsins.
Fyrirséð var að ríkin þrjú myndu öll verða
nettógreiðendur í sjóði sambandsins og
ekki var mikið um sértæk vandamál, sem
finna varð lausn á til þess að af aðild gæti
orðið.
Ljóst er að næsta stækkun verður mun
erfiðari, jafnt fyrir hin nýju aðildarríki
sem Evrópusambandið. Austur- og Mið-
Evrópuríkin, sem nú stefna á aðild hafa
tekið miklum breytingum á þeim áratug
sem liðinn er frá hruni hins sósíalíska
stjórnskipulags. Þau hafa fyrir löngu tek-
ið upp lýðræðislega stjórnhætti og mark-
aðshagkerfi. Á undanförnum áratug hafa
vestræn ríki dælt þangað fjármagni og
annarri aðstoð í ómældu magni. Þrátt fyr-
ir það er langt í frá að bilið á milli austurs
og vesturs, aðstöðumunur ríkjanna er
járntjaldið skildi lengi vel að, hafi verið
brúað. Það leikur enginn vafi á því að
þessi ríki verði nettóþiggjendur aðstoðar
úr sameiginlegum sjóðum um ófyrirsjáan-
lega framtíð. Ríkasta ríkið í umsækjenda-
hópnum er fátækara en fátækasta ríkið í
núverandi ríkjahópi Evrópusambandsins.
Allt frá upphafi hefur aðild að Evrópu-
sambandinu þýtt annars vegar aðild að
markaði (sem stöðugt hefur verið að þró-
ast) en jafnframt aðild að millifærslukerfi
sambandsins, þar sem það hefur átt við.
Hafa millifærslurnar stundum náð til ein-
stakra landshluta, s.s. suðurhluta Italíu,
svæða á borð við Wales í Bretlandi eða þá
til ríkja í heild sinni. Má nefna Irland sem
dæmi um hið síðarnefnda. Af þeim tíu
ríkjum í austurhluta Evrópu er undirritað
hafa aukaaðildarsamninga við ESB munu
væntanlega öll falla í flokk þeirra ríkja. Á
sama tíma vilja núverandi ESB-ríki frem-
ur draga úr framlögum sínum en auka
þau.
Umbætur
tengdar við
stækkun
EKKI BÆTIR
heldur úr skák að
vegna þess hversu
erfitt getur reynst
að knýja í gegn
sársaukafullar um-
bætur á innra skipulagi Evrópusambands-
ins, hafa slíkar umbætur gjarnan verið
tengdar við fjölgun aðildarríkja sambands-
ins. Kostur þess íyrirkomulags er að það
knýr aðildarríkin til að taka á erfiðum mál-
um, er ella hefði hugsanlega verið skotið á
frest. Þrátt fyrir að umbætur þessar séu
yfirleitt nauðsynlegar jafnvel þótt ekki
komi til stækkunar eykur þetta hins vegar
jafnframt hættuna á því að hinum væntan-
legu aðildarríkjum sé „kennt um“ vandann
og að þau ríki er missa spón úr aski sínum
vegna óumflýjanlegra breytinga (hvort
sem þær varði pólitísk áhrif eða styrki úr
sameiginlegum sjóðum) reyni að fresta eða
jafnvel hindra stækkun sambandsins í
þeirri von að önnur vandamál muni þá jafn-
framt hverfa af dagskrá.
Flest þau vandamál sem ætlunin er að
taka á í tengslum við næstu stækkun eru
þegar til staðar. Má þar nefna of kostnað-
arsama landbúnaðarstefnu og stirt stjórn-
kerfi, er tekur mið af mun færri aðildar-
ríkjum. Með fjölgun aðildarríkja verður
hins vegar stöðugt brýnna að endurskipu-
leggja uppbyggingu Evrópusambandsins.
Má nefna sem dæmi að ef aðildarríkin
verða um 25 á næstu árum myndi um hálf-
ur dagur fara í það á leiðtogafundum sam-
bandsins að ljúka fyrsta lið, hefðbundnum
upphafsorðum leiðtoga hvers ríkis, sem yf-
irleitt eru 5-10 mínútur að lengd. Og
Fátæk land-
búnaðarríki
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 28. ágúst
hvemig ætla menn að standa fast á regl-
unni um samhljóða ákvarðanir þegar 25
ólík sjónarmið togast á? Raunar mun þetta
ekki einungis skapa tæknileg vandamál
heldur einnig menningarleg þar sem gera
má ráð fyrir að eftir því sem ESB teygir
sig yfir stærra landssvæði verði erfiðara að
ná samstöðu um mál á grundvelli mismun-
andi hefða, sögu og menningar aðildarríkj-
anna.
Það er því kannski engin furða að tvær
grímur séu farnar að renna á marga
stjórnmálamenn ESB-ríkjanna er þeir
standa nú frammi fyrir því að gera
drauminn um ,sameinaða Evrópu“ að
veruleika.
ÞEGAR LITIÐ ER
á þau ríki sem nú
eiga í viðræðum við
Evrópusambandið
er Ijóst að mikið á
eftir að ganga á áður en hægt verður að
rita undir aðildarsamninga. Umsóknarrík-
in eru í flestum tilvikum (að Kýpur undan-
skildu) ríki í austurhluta álfunnar sem eru
öll háðari landbúnaði og fátækari en ríki
þau sem fyrir eru innan ESB. Það getur þó
verið varasamt að alhæfa út frá meðaltöl-
um og þegar nánar er skoðað kemur í ljós
að töluverður munur er á þeim ríkjum er
skipa umsækjendahópinn.
Innan ESB er landbúnaður 2% af sam-
anlagðri vergri landsframleiðslu aðildar-
ríkjanna. I umsækjendahópnum er land-
búnaður hins vegar yfirleitt 7-8% og allt að
20% af vlf. Landbúnaður skiptir hins vegar
mun minna máli í t.d. Tékklandi en í
Rúmeníu. Vegna þess að Pólland með sína
40 milljón íbúa er langfjölmennasta ríki
hópsins brenglar það jafnframt öll meðal-
töl. Það breytir hins vegar ekki því að aðild
þessara ríkja mun hafa í för með sér koll-
steypu sameiginlegra fjármála ESB-ríkj-
anna ef skipulagsbreytingar koma ekki tíl.
Sem stendur er um helmingi þeirra fjár-
muna sem renna í sameiginlega sjóði ESB
varið til landbúnaðarmála. Að auki fer um
þriðjungur til að fjármagna uppbyggingar-
stefnu sambandsins. Með aðild þessara
ríkja mun íbúafjöldi Evrópusambandsins
aukast um 29%. Þar sem verðmætasköpun
hinna væntanlegu aðildarríkja er einungis
um 32% af verðmætasköpuninni í ESB að
meðaltali mun aðild þeirra hins vegar ein-
ungis auka hina sameiginlegu landsfram-
leiðslu ESB um 9%.
Þegar haft er í huga að jafnvel án aðild-
ar þessara ríkja hefur verið talið nauð-
synlegt að gera róttækar breytingar á
hinni sameiginlegu landbúnaðarstefnu
þarf ekki mikla reiknikunnáttu til að sjá
að dæmið gengur ekki upp. Yrðu framlög
til fátækustu ríkja ESB, írlands og
Grikklands, höfð til viðmiðunar myndu
hinir sameiginlegu sjóðir tæmast fljótt.
Samt eru þessi ríki mun betur á sig kom-
in efnahagslega en þau ríki sem brátt
bætast í hópinn.
Skattgreiðendur í Evrópusambandsríkj-
unum verða vart hrifnir ef á þá verða lagð-
ar stórauknar álögur vegna styrkja til
landbúnaðarins í austurhluta Evrópu.
Skattstig flestra ríkja í Vestur-Evrópu er
þegar tiltölulega hátt. Þrátt fyrir það verja
ríki Vestur-Evrópu mun minni fjármunum
til varnarmála en Bandaríkin en hafa þó á
dagskrá að standa jafnfætis Bandaríkjun-
um í áhrifum og hernaðarmætti. Ekki er
heldur víst að íbúar í austurhluta Evrópu
yrðu hrifnir af því ef hin sameiginlega
landbúnaðarstefna Evrópusambandsins
(CAP) yrði tekin upp óbreytt í löndum
þeirra. Stefnan byggir að miklu leyti á
verðlagningu landbúnaðarafurða en hafa
ber hugfast að verð á landbúnaðarvörum
er 40-80% hærra í ESB-ríkjunum en í þeim
ríkjum er sækjast eftir aðild. Eflaust
myndu bændur gleðjast yfir slíkri búbót en
ekki er víst að neytendur í þessum ríkjum
yrðu jafnhrifnir. Áð auki yrði þarna um að
ræða gífurlega færslu á fjármunum frá
neytendum til framleiðenda sem gætti leitt
til harðvítugra pólitískra átaka í þessum
ríkjum.
Kríur á Bakkatjörn, Seltjarnarnesi.
Morgunblaðið/Ómar
mmmm—amm* mörg riki evr-
Breytingar ópusambandsins
hafa síðustu ár ver“
vco ið treg til að breyta
breyttra landbúnaðarstefn-
aðstæðna unni enda eru fram-
leiðendur vel skipu-
lagður og áhrifamikill þrýstihópur í flest-
um ESB-ríkjum. Þó hefur það aukið vonir
manna um að breytingar kunni að vera á
döfinni að stjórnvöld í Þýskalandi hafa upp
á síðkastið gefið í skyn að þau séu ekki
lengur reiðubúin að taka á sig auknar
byrðar vegna Evrópusambandsins. Þjóð-
verjar hafa löngum verið sú þjóð sem mest
hefur lagt af mörkum í hina sameiginlegu
sjóði sambandsins en vegnar hinnar kostn-
aðarsömu sameiningar Þýskalands hefur
hægt og sígandi dregið úr framlagsvilja
Þjóðverja. Hefur stjórn landsins meira að
segja látið í ljós þá skoðun að hún vilji fá
afslátt á framlögum sínum ekki ósvipaðan
þeim og Bretar knúðu í gegn á síðasta ára-
tug.
Þá verður einnig að hafa hugfast að í
haust munu væntanlega hefjast á nýjan
leik alþjóðlegar samningaviðræður um
viðskipti. I síðustu viðræðulotu, sem
kennd var við Úrúgvæ, var samið um auk-
ið frjálsræði í viðskiptum með landbúnað-
arafurðir. í þeirri samningalotu, sem
framundan er, má gera ráð fyrir að frek-
ari skref verði stigin í þeim efnum. Þar
sem leiðtogar ESB hafa skuldbundið sig
til að veita hinum nýfrjálsu ríkjum í Aust-
ur-Evrópu aðild á næstu árum munu við-
semjendur ESB efalítið gera kröfu til
þess að tillit verði tekið til væntanlegrar
aðildar þeirra í viðræðunum. Hvernig
ESB hyggst bregðast við þessu er hins
vegar enn á huldu.
Önnur
sjönarmið
I MARGIR SÉR-
fræðingar í austur-
hluta Evrópu telja
hins vegar að of
mikið sé gert úr
hinum efnahagslegu vandamálum tengdum
aðild Austur-Evrópuríkjanna og oft sé það
vegna þess að þær forsendur, sem byggt
er á við slíkar spár séu ekki réttar. Éinn
þeirra, sem verið hefur óþreytandi við að
halda öðrum málstað á lofti í ræðu og riti
undanfarin ár, er Ungverjinn András
Inotai, yfirmaður Alþjóðlegu efnahags-
málastofnunarinnar í Búdapest.
Inotai segir gjárnar milli austurs og
vesturs, sem nauðsynlegt sé að brúa, vera
sex talsins. I fyrsta lagi verði ríkin í aust-
urhluta álfunnar að auka þjóðarframleiðslu
sína þannig að hún verði sambærileg við
þjóðarframleiðslu ESB-ríkjanna. Bilið sem
verði að brúa sé hins vegar fyrst og fremst
skilningur manna á því hvernig hægt sé að
ná þessu marki. Nær alHr útreikningar
sérfræðinga í Vestur-Evrópu gangi út frá
því að hagvöxtur í nýju aðildarríkjunum
verði að vera umtalsvert meiri en í þeim
gömlu um áratuga skeið eigi þau að ná 75%
af meðaltalsþjóðarframleiðslu ESB-ríkj-
anna. Stækkun myndi því kalla á mjög
langt tímabil þar sem nýju aðildarríkin
þyrftu á gífurlegri aðstoð að halda. Inotai
segir að hagvaxtarmunur skýri þetta hins
vegar einungis að hluta. Aukning þjóðar-
framleiðslu felist ekki síst í gengishækkun
gjaldmiðla ríkjanna. Þannig hafi hagvöxtur
ríkjanna í Austur-Evrópu yfirleitt vaxið á
síðustu árum, sé þjóðarframleiðsla mæld í
dollurum, þýskum mörkum eða ECU. Hún
hafi hins vegar fallið á mælikvarða hins
innlenda gjaldmiðils. Nefnir hann Miðjarð-
arhafsríki ESB og ríki í Rómönsku Amer-
íku og Asíu sem dæmi um ríki er náð hafi
að brúa hagvaxtarbilið með þessum hætti.
í öðru lagi segir Inotai að fátækari ríki
innan ESB njóti mun meiri utanaðkomandi
aðstoðar heldur en ríkin í Austur-Evrópu.
Þannig hafi stuðningur við fra úr sjóðum
ESB numið 650 ECU árlega á mann,
stuðningur við Grikki rúmlega 400 ECU og
um 250 ECU á íbúa fyrir PortúgaU. Hins
vegar hafi stuðningur við Ungverja í gegn-
um Phare-áætlunina numið 8 ECU á hvern
íbúa.
í þriðja lagi hafi fríverslun með iðnaðar-
afurðir á grundvelli aukaaðildarsamning-
anna leitt til stórkostlegs viðskiptahalla
ríkjanna í Austur-Evrópu gagnvart ESB.
Þetta megi rekja til þess að öflugu iðnríkin
vestanmegin hafi haft mun betri stöðu en
fátæku ríkin austanmegin, þar sem verið
var að umbylta hinu efnahagslegu fyrir-
komulagi. Telur Inotai að samhliða frí-
verslun hafi verið nauðsynlegt að sam-
þykkja millifærslur til handa hinum van-
þróaðri samningsaðila.
í fjórða lagi verði stöðugt erfiðara og
dýrara að gerast aðili að Evrópusamband-
inu þar sem umfang hinnar sameiginlegu
lagasetningar sambandsins vex stöðugt.
Skilyrði aðildar er að ný aðildarríki taki
upp þann lagapakka í heild sinni og segir
Inotai kostnað vegna t.d. Schengen geta
orðið mikinn fyrir hin nýju aðildarríki.
í fimmta lagi fellur mikill aðlögunar-
kostnaður á Austur-Evrópuríkin áður en
þau fá aðild og þar með aðgang að styrkj-
um úr sjóðum ESB. Þetta getur að mati
Inotai verið varasamt. Annars vegar er
hætta á því að sum þeirra gefist hreinlega
upp er myndi hafa efnahagslegar og póU-
tískar afleiðingar um Evrópu alla. Hins
vegar geti þetta orðið þess valdandi að
ESB verði að leggja út mikið fé til að
styðja við bakið á ríkjum á fyrstu árum að-
ildar. Telur hann skynsamlegra að ESB
komi inn þegar á fyrsta stigi undirbúnings-
aðildar til að stýra þróuninni á sem skyn-
samastan hátt.
Loks telur Inotai að Austur-Evrópuríkin
gætu átt erfitt með að uppfylla skilyrði
ESB um að ríki er þiggur styrki verði að
leggja fram mótframlag.
Inotai hefur einnig ítrekað lagt áherslu á
að stækkunin eigi sér stað á mikilvægum
tímamótum. Knýjandi þörf sé á umbótum
og endurnýjun í Evrópu, jafnt vegna
breyttra aðstæðna í álfunni sjálfri sem á al-
þjóðavettvangi. Evrópa hafi á síðustu árum
verið á undanhaldi í samkeppni við Banda-
ríkin og ríki í Asíu. Mikilvægt sé að ekki
verði litið á stækkun einungis út frá innri
sjónarmiðum ESB heldur fjölgun aðildar-
ríkja sett í samhengi við hina alþjóðlegu
þróun. Sé rétt haldið á málum geti stækk-
un til austurs styrkt samkeppnisstöðu Evr-
ópusambandsins til muna. Þar sem launa-
kostnaður sé lægri í austurhluta álfunnar
séu líkur á að mannaflafrek framleiðsla
haldist í Evrópu í stað þess að hún færist
til ríkja í öðrum heimsálfum. Vinnuafl í
Austur-Evrópu sé að auki ekki einungis
ódýrara en í Vestur-Evrópu heldur jafn-
framt á háu stigi. Evrópa hafí þörf fyrir
öflugt og sveigjanlegt efnahagssvæði í
austurhluta sínum eigi álfan ekki að staðna
og verða undir í samkeppninni. Telur
Inotai þetta og önnur dæmi til marks um
að ekki megi einungis líta á þann mikla
kostnað sem óhjákvæmilega fylgir stækk-
un sambandsins.
„Það er því
kannski engin
furða að tvær
grímur séu farnar
að renna á marga
stj órnmálamenn
ESB-ríkjanna er
þeir standa nú
frammi fyrir því
að gera drauminn
um „sameinaða
Evrópu“ að veru-
leika.“