Gefn - 01.01.1874, Síða 36

36
eigiti vilja né mætti nema tekur við fæðunni í gegnum
rótina, þá frernja dýrin yinsar hreifíngar til þess að ná
fæðunni, og þó að vér köllum það fýsn, að stilla húngrið,
eins hjá mönnnm sem dýrum, þá verðum vér samt að álíta,
að dvrin. jafnvel hin lægstu, hafi einskonar vilja eða sálarlegt
eðli, sem fremur hreifínguna, og þetta færir þau nær
mönnunum og gerir þau enn merkilegri og skemtilegri að
skoða. með því líka öll náttúra þeirra. hreifíngarhættir og
æxlunareðli er miklu margbrotnara en jurtanna, þrátt fyrir
þeirra margvíslegu prvði og það hið litfagra skraut. sem
þær skemta augunum með.
Deilíng dvranna er, eins og jurtanna, komin undir því
hvar þau lifa. Raunar er jörðin aðalgrundvöllur og leikvöllur
alls lífs, dýrslegs sem jurtalegs, en samt eru sum dýr meira
bundin við eitt efni enannað: þannig lifa fiskarnir í sjónum,
flest spendýr á jörðunni, fuglarnir jafn mikið í loptinu sem
á jörðu eða í vatni, og eptir þessum hlutföllum hafa fornir
spekíngar skipt dýrunum í sunddýr eða lagardýr, gángdýr
eða láðsdýr, og flugdýr eða loptdýr. þar við bætast
iðradýrin, sem lifa í öðrum dýrum, og er varla nokkur
dýrategund laus við þau. Hlutföll hita og kulda á landi
voru orsaka það, að mest er hjá oss af lagardýrum, því
hafið er miklu hlýrra allan veturinn en loptið sem yfir
því leikur; og það er bústaður margra og margvíslegra
dýra. [>ar næst eru loptdýrin, sem eru fuglar og fljúgandi
skorkvikindi; en af fuglunum er aptur mest af þeirn sem
lifa á sjó og við vötn eða í mýrum og á fjörum, því bæði
þola þeir betur kuldann, og sjórinn hlýr þeim, þar sem
skógarfuglarnir ekki einúngis eru kulvísari og viðkvæmari,
lieldur og líka vantar þá skógana, og sumarið hjá oss er
einnig stutt handa þeim. Hin fljúgandi skorkvikindi vor
eru að tiltölu fá, því fjöldi þeirra fer eptir jurtagróðanum
að mestu leyti. Fæst er hjá oss af spendýrum, og þegar
vér reiknum frá en tömdu dýr (hesta, hunda, nautpeníng,
sauðfé), þá eru þau flest sædýr (selir og hvalir). — Fegurð