Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Page 26

28
benti á mannvirki. Athugaði eg þetta með honum (10. IX. 1912),
og hefi þá skrifað um það svo: »1 Herjólfsdal miðjum, beint suður-
undan tjörninni, er all-mikil rústabunga; er hún frá vestri til aust-
urs, og frá austurendanum virðist og vera önnur áföst vi hana frá
suðri til norðurs. Vestan fram með þeirri síðast töldu er blásið ofan
í sand og möl, og sjást, sem og víðar í rústabungunum, aðfluttir
steinar, sumir úr mjógrjóti úr Hánni, sumir úr skriðunni fyrir innan
Fjósaklett og sumir utan frá Torfmýri, eða neðan úr fjöru þar. —
Virðist sem hér muni hafa verið bær og hann blásið upp, en síðan
gróið yfir leifar hans«.
Þarna álít eg að séu leifar bæjar Herjólfs landnámsmanns.
Ætla eg að sögnin um, að hann sé undir skriðunni, sé tilbúningur
einn og getgáta, er myndast hafi þá er bæjarleifarnar voru blásnar
upp, eyddar, örfoka og aftur vallgrónar, svo enginn tók eftir þeim.
Á síðustu áratugum hafa þær blásið nokkuð upp aftur og komið
betur í ljós.1)
Þá er örnefnið Ægisdyr, sem Lnb. miðar Herjólfsdal við, segir
að hann sé fyrir innan þær. Nú vitum vér hvar Herjólfsdalur er,
en ekki Ægisdyr, nema að þær hafa samkv. orðum Lnb. verið
fyrir utan Herjólfsdal.
Hvort heldur litið er á uppdrátt af Heimaey eða staðhættir at-
hugaðir þar sjálfir, virðist það nærri sjálfsagt, að Ægisdyr hafi verið
nálægt sjónum á landi eða nálægt ströndinni í sjónum á svo sem
300 faðma löngu svæði fyrir utan, suðvestan, opið á dalnum. Flest-
um, sem um þetta hafa talað eða ritað í seinni tíð, virðist hafa þótt
langlíklegast að þær væri hin svo nefnda Kaplagjóta, sem Sigurður
hreppstjóri talar um hér að framan. Síra Gissur lætur ekki þá
skoðun í ljósi, þótt hann, eins og af undanfarandi grein úr riti hans
sést, nefni Ægisdyr, og þótt hann (á bls. 77) minnist svo á Kapla-
gjótu til skýringar nafninu: »Kaplagjót2), þar var óskila Fær-
leikum hrunded ofan í Síóenn fordum, sem fundust framm yfer Regl-
una«. En sira Jón segir blátt áfram: »Nú kemur örmjótt lángt
sjóarvik, innmed Dalfjalli austanméginn, nefnist Kaplagjóta, en frá
Fornöld Ægirsdyr adurnefndar (Nb. Danska nafn þessa Nátturunnar
Raríteti ránglega gefid »Helvede« mætti vel missast)«. — Jónas Hall-
grímsson, sem hefur, eins og áður er sagt, bygt lýsingu sína á eyj-
‘) Það mun vera hér, sem Sigurður heldur að geti verið „þriðja dysin“, sjá
hér að framan.
2) Þannig, en ekki Kaplagrjót, eins og það er prentað & XXXIII. bls. I
Tyrkjaráni, Rvik 1906—09.