Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1919, Page 1

íslensk fiðla.
Hjer á landi hafa til skamms tima þekst tvenns konar innlend
hljóðfæri, fiðla og langspil. Eru þau nú fáum kunn orðin, einkum
fiðlan, nema af frásögn manna eða lýsingum, eða sumum af sjón í
Þjóðminjasafninu. Langspil mun enn vera til á stöku stað og lík-
lega nokkrir til, sem kunna að spila á það, þótt þeir gjöri nú lítið
eða ekkert að því.
I bók sinni um »íslenzkar skemtanir« (Bókmfjel. 1888—92) skrif-
aði Olafur Davíðsson lítið eitt um fiðlu, á bls. 268—69, en aldrei
hafði hann sjeð fiðlu og ekki heldur mynd af henni nje góða lýa-
ingu. I »Safni til bragfræði íslenzkra rímna«, er út kom 1891, lýsti sjera
Helgi Sigurðsson fiðlu á bls. 240. — Um 4—5 árum eftir aldamótin
skrifaði ungfrú Hortense Panum um fiðluna í ritgerð sinni um >de
folkelige Strengeinstrumenter i Nordens Middelalder« (Aarsberetning
f. 1905, bls. 149—151). Hafði hún við lítið annað að styðjast en
greinarkorn Olafs og lýsingu sjera Helga. Um likt leyti skrifaði sjera
Bjarni Þorsteinsson um fiðluna á bls. 67—73 í mngangi bókar sinn-
ar »íslenzk þjóðlög* (Kh. 1906—1909); er sú ritgerð langbest. Sjera
Bjarni fjekk mann til að smíða fiðlu, Stefán trjesmið Erlendsson í
Olafsgerði í Kelduhverfi; hann þekti vel fiðlu, hafði sjálfur leikið of-
urlítið á hana í æsku (1865—70) og heyrt annan eldri mann leika á
hana, Svein Grímsson á Víkingavatni (d. 1876), sem »spilaði mikið
á fiðlu framundir síðustu æviár sín«. Sjera Bjarni lýsir greinilega
þessari fiðlu Stefáns og skýrir frá þeim upplýsingum, er Stefán
skrifaði honum 1905 um fiðluna og hversu leikið var á hana, eftir
því er Stefán mundi sjálfur og annað eldra fólk í Kelduhverfi, sem
vel mundi eftir Sveini þessum og fiðluspili hans og annara eldri
fiðluleikara í því bygðarlagi skömmu fyrir miðja siðustu öld.
I sóknalýsin^um þeim, er Bókmentafjelagið safnaði um 1840,
kvað, að sögn Olafs Davíðssonar í ísl. skemtunum, bls. 268, vera
getið um fiðlur að eins í þremur: Garðssóknar í Kelduhverfi, Stór-
ólfshvols og Sigluvíkursókna og svo Presthólasóknar. Þetta kemur
heim við frásögn sjera Bjarna; hann hefur einmitt sinn fróðleik um
1