Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Page 168

172
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
ískjarna- og öskulagarannsóknir veita eins og er bestu fáanlegu tímasetn-
ingar á upphafi landnáms á íslandi og Claus Hammer á þar stóran hlut.
Geislakol og landnámslagið
Öskulagatímatalið á sögulegum tíma byggir ekki á geislakolsgreining-
um þó Vilhjálmur virðist stundum telja svo vera. Landnámslagið er auð-
þekkt öskulag sem fallið hefur rétt um landnám en er hvergi getið í heim-
ildum og kemur geislakol þar nokkuð við sögu. En enginn vafi er hins
vegar á því hvar lagið liggur í hinum afstæða öskulagatímaskala. Það er
heldur ekki neinn ruglingur meðal jarðvísindamanna hvað varðar geisla-
kolsaldur. Til staðar er mælióvissa, óvissa um tengsl sýna við þann atburð
sem skal tímasetja og svo að gera þarf leiðréttingar vegna breytilegrar
framleiðslu geislakols. Meðferð Vilhjálms á geislakolsaldri er hins vegar
ruglingsleg og oft röng. Hefur einn helsti vísindamaður á Norðurlöndum
á þessu sviði neyðst til veita honum opinberar ávítur fyrir rugl og óheiðar-
leg vinnubrögðL
Vilhjálmur gerir ýmist að kvarta yfir of fáum greiningum eða afskrifa
geislakolsgreiningar vegna þess að hann skilur þær ekki eða greiningar
falla ekki að þeim skoðunum sem hann hefur þegar myndað sér. Umfjöll-
un Vilhjálms um geislakolsaldur og tengsl slíkra mælinga við öskulög og
ískjarna verða því að skoðast stuttlega.
Við upphaf mælinga á geislakoli vonuðust menn til þess að þar væri
komin einföld aðferð til aldursgreininga á lífrænum leifum, nóg væri að
mæla eftirlifandi geislakol og vita helmingunartíma þess. Við frekari at-
huganir reynist þó margt gera notkun og túlkun geislakolsgreininga til
aldursákvarðana óvissar. Hefur þessu nýlega verið gerð rækileg skil af
Páli Theodórssyni.2
Hér skipta þrjú atriði mestu máli:
1) Hver mæling geislakols hefur innbyggða óhjákvæmilega óvissu. I
fyrsta lagi eru skekkjumörk hverrar mælingar, en það er mat þeirrar stofu
sem greininguna framkvæmdi á hkum þess að fá sömu niðurstöðu fyrir
sama sýni eða samkvæmni mælinga. I öðru lagi er svo óvissa um hversu
nálæg raunverulegu gildi mælingin er þ.e. nákvæmni mælinganna. Hver
mæling gefur því visst árabil sem hafa verður í huga við túlkun mælinga
eins og skýrt kemur fram hjá Páli Theodórssyni. En með því að greina
þekkta staðla með hæfilegu millibili hefur nákvæmni og innbyrðis sam-
ræmi rannsóknarstofa batnað verulega á seinustu árum.
2) Framleiðsla og dreifing geislakols í andrúmsloftinu er ekki sú sama í
tímans rás. Það táknar að styrkur geislakols í andrúmslofti er ekki alltaf