Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1996, Side 75

UM NÁÐHÚS
79
11. mynd. Trékollur undir rínni í baðstofunni í Byggðasafninu í Skógum. Kollur af þessari
gerð hefur fólk sennilega notað sem nœturgagnfrá landnámi til nútíma er vatnssalerni voru
sett í hús. Það var losað úr þeim íjjósflórinn eða út í guðs grœna náttúruna á morgnana og
þœr geymdar á afviknmn stað yfir daginn. Ymis nöfn voru á kollunum eftir lagi og stærð;
Vtðamóra, lágakoUa, sturli ogfeira. Ljósm. Hallgerður Gísladóttir.
mæli og geymt þær í afdrepum innanhúss og undir rúmum á nóttunni
hefur óþefurinn heldur aukist. Tímasetningar Gísla Agústs eru athygli-
verðar með tilliti til þróunar náðhúsanna.
Þótt kamra og náðhúsa sé ekki oft getið í seinni tíma heimildum, er
ekki þar með sagt að menn hafi liætt að fara á seturnar. Það er reyndar
einkennilegt að sjá þess nánast hvergi getið að menn hafi yfirleitt brugð-
ið brókum sínum. Höfðu menn ekki efni á að byggja sérstök náðhús eða
varð fyrirhöfnin við að losa þau og vetrarkuldinn til þess, eins og Guð-
mundur Hannesson heldur fram,32 að fólk gafst upp á þeim? Hvers vegna
þótti heimildariturum ekki ástæða til að geta þess hvernig fólk leysti þessi
mál? Var þetta of hversdagslegt eða var það fyrir tepruskap eða hleypi-
dóma? Það verður fátt um svör en vísa má á aðferð séra Jónasar Jónas-
sonar frá Hrafnagili til að komast hjá því að nefna óæðri endann á nafn
er hann sagði frá hugmynd um aðferð til að kveða niður drauga í bók
sinni Islenzkir þjóðhættir. Þar vísar hann lesanda á aðra heimild og tekur
upp orðalag hennar, sem segir að höfuðin skuli höggvin af og skuli snúa
„nefi þeirra (með leyfi að segja) til saurbæjar“33 og afsakar sig (innan