Heimskringla - 18.12.1929, Qupperneq 3

WINNIPEG, 18. DES., 1929
HEIMSKRINGLA
11. BLAÐSÍÐA

Osýnisgeislar
Eftir Dr. Verner Bloch
“Ultraviolet” er litur, sem vér get-
Um ekki greint meS berum augum.
ÞaS er bezt, aS ég segi fyrst frá
því, hvernig á nafninu stendur. Þér
þekkiS auSvitaS öll regnbogann.
Þetta fagra náttúrufyrirbrigSi verSur
til þannig, aS hiS hvíta sólarljós brotn
ar í regndropum i loftinu, þannig, aS
litróf þess kemur fram. Hvítt ljós
er sem sé sambland af allavega ljós-
litum, sem vér getum greint, en auk
þess sendir sólin oss fjölda geisla,
sem augu vor geta ekki greint. En
þaS sem regniS getur gert, sem sé aS
leysa hvita ljósig sundur í hina ýmsu
litgeisla, geta menn líka gert. ÞaS
þarf ekki annaS en aS láta ljósgeisl-
ana skína gegnum glerstrending og
þá sér maSur hiS fagurbjarta litróf
í sömu röS eins og í regnboganum,
hárautt ytzt og fjólublátt, en þar á
milli rauSgtilt, gult, grænt og blátt.
En utan viS þetta ljósband, seni
viS sjáum, eru aSrir geislar beggja.
megin, sem vér fáum ekki eygt, en
getum þó sannaS aíTtil eru. Ofan
viS rauSa litinn falla geislar, sem
menn hafa orSiS varir viS vegna þess
hita, sem af þeim stafar. Þessa
geisla nefna menn “ultra”-rauSa (—
útrauSa: geislana utan viS rauSa
litinn). En geislana utan viS fjólu-
bláa litinn (ultraviolet — útfjólubláu
geislana), er hægt aS finna á þann
hátt, aS sum efni verSa sjálflýsandi,
þegar hinir ósýnilegu geislar fallla
á þau. Sé brotiS ljós látiS falla á
flöt sem slík efni eru á, þá sér maSur
sérstaka birtu nokkuS utan viS fjólu-
bláa litinn.
MaSurinn getur ekki séS þessa
geisla, en ýms dýr geta greint þá.
Frisch prófessor í Munchen hefir
til dæmis sannaS þaS, aS býflugur
verSa varar viS ósýnisgeislana1* (út-
bláu geislana). ASferS hans er mjög
merkileg. Hann lætur brotiS ljós-
band (litróf) falla á borS og setur of-
urlítiS af sykurkvoSu þar sem útbláu
geislarnir eru. Svo hleypir hann
býflugum þangaS og venur þær þann
ig á aS leita þangaS sem útbláu, ó-
sýnilegu geislarnir falla. Býflugum
þykir sykurkvoSa góS.og leita því þang
aS, sem hún er, og þegar þær hafa
veriS vandar á þaS utn tima, aS
vera þar setn ósýnisgeislarnir falla,
sækja þær þangaS aftur, ’enda þótt
enga sykurkvoSu sé þar aS fá. Þær
hrúgast saman á þeim staS á borSinu,
þar sem mannlegt auga sér ekki ann-
aS en tnyrkur, en nienn vita, aS út-
bláu geislarnir leika ttm.
Menn mega nú ekki ætla, aS út-
bláu geislarnir séu einhver sérstök
geislategund, heldttr nefnum vér svo
alla þá geisla, sem eru utan viS fjólu
bláa geislann. Én þessir geislar eru
jafn margbreyttir og hinir geislarrf-
ir, sem vér fáum séS. En hversu
fjölbreytt mun litróf þaS, sem bý-
flugtirnar sjá? Vér getum ekki gert
oss neina hugmynd um þá liti, sem
vér fáttm ekki séS. Þar rekur í-
mynduúarafl vort í vörSurnar. En
augu býflugnanna nema fleirj lit-
brigSi en oss er unt aS greina meS
augttm vorum. Og aS sérstakt lit-
róf sé í hinum ósýnilegu geislum
virSist sannaS meS því, aS býflug-
urnar sækjast eftir aS vera á vissum
staS í þeim geislum.
MeSal hinna möraru ósýnisgeisla
eru nokkrir, sem ham heilsubætandi
og heilsuspillandi áhrif á likarna vorn.
ÞaS eru þessir geislar sem gera hör-
und vort brúnt, þegar vér höfumst
við ttpp til fjalla, eSa á baðstöSum.
ÞaS eru þessir geislar, sem endur-
lífga oss og veita oss vellíðan. I’eir eru
eitthvert bezta meSal gegn “ensktt
sýkinni” — en þó því aSeins, aS þeir
sé notaðir i hófi. Ef maSur gefur
sig þeim á vald hlifSarlaust, þá geta
þeir orSið mjög óþægilegir fyrir lík-
arnantt og jafnvel hættulegir. Af
því kemur bæöi sólbrttni og snjóbirta.
Og þessir ósýnisgeislar hafa þann
einkennilega eiginleika, aS ntenn verða
ekkert varir vift þaS, þótt þeir verði
fyrir nteiri áhrifutn af þeim en þeir
þola, nteSan á því stendur. Óþæg-
indin kotna ekki fram fyr en mörg-
um stundum seinna, jafnvel ekki fyr
en daginn eftir.
Venjulegt gler hefir þann eigin-
leika aö útiloka mestan hluta ó-
sýnisgeislanna. Þegar um glugga-
gler er aÖ ræöa, útilokar það of mik-
ið af þessum geislum, en of lítiS,
þegar þaS er notaö seni hlíföargler.
Eg skal skýra þetta nánar. í borg-
um ala menn mestan hluta aldurs'
síns innan húss, á heimilum, í skrif-
stofum, i búSum, í verksmiöjum, o.
s. frv. Inn i þessi herbergi kemst
sólarljósiö ekki á annan hátt en í
gegnutn glttgga. Hinir sýnilegu
geislar sólarljóssins komast hindrun-
arlaust í gegnuni gleriö, en mjög lít-
aS af ósýnisgeislunum. Og þaö er
vegna þessa, aö ntenn verða fölir af
innisetum, og skortur á ósýnisgeislum
er undirrót ensku sýkinnar og ýmissa
annara lötnunar-veikinda.
Siðan tnenn uppgötvuöu þetta hafa
þeir reynt aS gera gier, sem hleypi
eigi aöeins hinum sýnilegum geislum
gegnum sig, heldur einnig ósýnis-
geislunum. Hefir þetta tekist vel,
eins og reynslan hefir sýnt. Mlenn
hafa gert nákvæmar tilraunir meS
þetta í skóla, þar sem venjulegt gler
var í gluggum einnar skólastofu, en
hið nýja gler í gluggum annarar.
ÞaS kom í ljós, aö blóömyndun var
miklu örari hjá þeim börnutn, sem
voru i skóla^tofunni, þar sem naut ó-
sýnisgeislanna. og þau þyngdust til-
tölulega nieir heldur en hin. — Og í
sjúkrahúsum barna hafa menn tekiS
eftir yfirburSum hins nýja glers.
Ósýnisgeislarnir hafa eigi aöeins
góS áhrif á mannlegan líkama, held-
ur einnig á dýr og jurtir. Þau þurfa
aS njóta hins fullkotnna sólarljóss;
þeint nægja ekki aðeins hinir sýni-
legu geislar. í gróörarhúsum hafa
menn reynt báðar tegundir glers og
borið saman árangurinn. Munurinn
er stórkostlegur. í dýragörSum eru
menn nú farnir aS gera samskonar
tilraunir.
Þar sem náttúran leggur ekki nóg
frant af ósýnisgeislum, veröa vísind-
itt aö koma til hjálpar. Ljóslækn-
ingar eru því orðnar mjög algeng-
ar. En fara verður gætilega meS
geisla þessa. og er það ekki á annára
færi en sérfróðra lækna, því að ljós-
gjafinn sendir frá sér mikiS af ósýn-
isgeislum, og þótt þeir sé hollir og
heilsubætandi í hófi, þá geta þeir
orðiö hættulegir, et' menn láta þá
TIL ÍSLANDS 1930
Símatilkynning er nýkomin frá aðalskrifstofu Canadian
Pacific í Montreal að hið ágæta
“SS MEUTA” (15,200 TONN)
hafi verið valið til þess að flytja þá er fara til íslands að
ári á vegum hinnar opinberu hátíðarnefndar íslendinga
Siglt Frá Montrealkl. 10 f.h. 11. Júní
Nefnd yðar, er þessu hefir nú fengið ráðstafað vill brýna
fyrir yður, að—
Sérstök lest er-fengin frá Winnipeg til Montreal.
Sérstakar skemtanir verða um borð á lest og skipi.
Svo margir hafa nú tryggt sér far með niðurborgunum, að
enginn efi er á því að ferðin verður hin veglegasta.
Sérstök vildarkjör hafa fengist meðan dvalið er í Reykja-
vík—$52.80 í 14 daga að meðtöldu fæði og húsnæði.
Fulltrúi nefndar yðar, sem nú er staddur í Reykjavík, er
að semja um aukaferðir um landið fyrir heimfarendur að
lokinni hátíðinni.
Eftir kaupum á farbréfum, upplýsingum og öllu aðlútandi
ferðinni snúi menn sér til—
W. C. Casey, General Agent, Can. Pac. Steamships.
R. G. McNeillie, General Passenger Agent,
Canadian Pacific Railway, eða
J. J. Bildfell, formanns Heimfararnefndarinnar,
708 Standard Bank Bldg., Winnipeg.
Cariadían Pacific
Sama Atlætið — Canadian Pacific — Á Sjó og Landi
W. Halderson
Hay Co.
134 Grain Exchange
Bldg.
Óskar íslendingum nær og
fjær Gleðilegra Jóla og
Farsæls Nvárs.
TALSIMI: 22 224
leika of lengi um sig. Alveg ný-
lega hafa menn fundiö upp ljósperur,
sem senda frá sér ósýnisgeisla. Menn
vissu þaö fyrir löngu, aö ósýnisgeislar
voru í rafljósinu, en geislar þessir
hafa ekki komist í gegnum peritna,
vegna þess, aö í þeim var venjulegt
gler. Nú hafa menn reynt að gera
perur úr gleri, sem ósýnisgeislar kom-
ast gegnum. En slíkum perum verS
ur aS fylgja hjálmur úr aluminium,
sem endurkastar ljósinu. og gefst þá
þaS ljós, sem er mjög likt sólarljósi
um samsetning geisla. Þar eru sam-
einaðir hitageislar, litgeislar og ósýn-
isgeislar, sem eru mjög heppilegir
til lækninga, og geta ekki valdiö neinu
meini, enda þótt þeir skíni lengi á
mann. Slíkir lampar, sem þessir,
eru líka góöir í heitnahúsum. Og
ef til vill veröur þess nú skatnt aS
bíSa, aS í öllum íbúSarhúsum veröi
lampar og gluggagler þannig, aS þaS
hleypi inn í herbergin ósýnisgeislum,
og þá hverfi borgafölvinn af mönnum
og þeir veröi brúnir á hörundslit og
sólbrendir eins og bændafólk, sent
hefst mest viS undir beru lofti.
Glersteypumönnum hefir þannig tek
ist að búa til gler, sem ósýnisgeislar
komast í gegn um, en nú verða þeir
líka að finna upp gler, sem ósýnis-
geislar komast alls ekki í gegn um,
gler, sem geti hlíft augunum. HiS
bjartasta sýnilega ljós hefir ekki eins
vond áhrif á augun eins og sterkir
ósýnisgeislar. Hin venjulegu sól-
gleraugu útiloka ekki nema nokkurn
hluta ósýnisgeislanna, en oft nsegja
þau ekki, á fjöllum né heldur frarn
viS sjó, þar sent ósýnisgeislar eru
sterkastir. Mismunandi lititr á gler-
inu er þá alveg þýöingarlaus, þvi
aS hér er um aS ræða geisla, sent
vér getum ekki séö. Til eru hlutir,
sent engir sýnilegir geislar komast
gegn, en ósýnisgeislar fljúga í gegn.
Gleraugu geta því verið fullnægjandi
þó litlaus sé, ef ósýnisgeislarnir kom-
ast ekki gegn um þau. Og hjá
öllum gleraugnasmiðum er nú hægt
að fá slík gleraugu.
Mjög merkilegir eru ósýnisgeislarn-
ir aS því leyti, aS viS þá getum vér
greint ýmisegt, sem annars er ósýni-
legt. Þetta mun nú þykja ótrúlegt,
þar sem geislarnir ertt sjálfir ósýni-
legir. En satt er þetta samt, aS
ýntsir htutir veröa sjálflýsandi, þegar
ósýnisgeislar falla á þá. Þannig er
til dætnis fljótlega hægt aS sjá viS
ósýnisgeisla, hvort tennur eru tilbún-
ar eöa af náttúrunni gerðar. Hinar
eSliIegu tennur eru sjálflýsandi, en
hinar ekki.
UndraverSum myndunt er hægt að
ná af ýmsu, sent veröur sjálflýsandi
í ósýnisgeislum. Sé til dæntis um
steingerðar lifverur að ræöa í ólíf-
rænu efni, þá veröur steingjörfing-
urinn sjálflýsandi og skír. þegar ó-
sýnisgeislar falla á ltann, en hiS ólíf-
r.æna efni, sem utan unt hann er, verS-
ur dimmt.
ÞaS er stórmerkilegt hver not vér
höfum þessara geisla, sem vér fáum
ekki séö. En þaS er hinum miklu
íramförum í^eölisfræSi aS þakka, aS
vér höfum fengiö áhöld til notkun-
ar þar sem skilningarvit okkar brestur.
Gunnar Erlendson
Pianokennari
Kennslustofa:
684 Simcoe St.
Talsími
26293
NAFNSPJOLD
I DYERS A CLRANERS CO.f LTD.
rjöra þurkhreinsun samdægurs
Bæta og gJöra viD
Sfaal 37061
il
Wlnnlpev, Man.
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
' DH. S. G. SIMPSOIW, N.D., D.O., D.C. |
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
j WINNIPEG —MAN. 1
A. S. BARDAL
selur llkkistur og ann&st um útfar-
ir. Allur útbúnatSur sá beztl.
Knnfremur selur hann allskonar
minnisvartia og legstetna.
843 SHKRBROOKK ST.
Phone: 86 607 WISiJflPEG
DR. K. J. AUSTMANN
Björevin Guðmundson
A. R.C. M.
Teacher of Mus5c, Compositioa,
Theory, Counterpoint, Orchet-
tration, Piano, etc.
555 Arlington St.
StMI 71621
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Bauxe ul rsrmitara M.rtaa
66S ALVEH9TONE ST.
SIMI 71 868
Bg útveffa kol, eiálvis m«1
sanngjörnu verBl, annast flutn-
in( fram og aftur um bnlnn.
Dr. M. B. Halldorson
401 Buyd Bldfc.
Skrlfstofusimi: 23674
Stundar sérstaklega lungnasjúk*
dóma.
Er a9 finna á skrifstofu kl 10—1S
f. h. og 2—6 e. h.
Helmill: 46 Alloway Ave.
Talelml: 33158
Wynyard —Sask.
WALTER J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
Islenzkir lögfrœðingar
709 MINING EXCHANGE Bldg
Sími: 24963 356 Main St.
Hafa einnig skrifstofur að Lundar,
Piney, Gimli, og Riverton, Man.
DR. A. BLSNDAL
802 Medical Arts Bldg.
Taisimt: 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdóma
og barnasjúkdóma. — At5 httta:
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Helmlll: 806 Victor St. Síml 28 130
DR. B. H. OLSON
216-220 Medleal Arta Bldff.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: 21834
Viðtalstimi: 11—12 ogr 1_5.30
Heimlli: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
Dr. J. Stefansson
216 MGDICAL ARTS BLDG.
Horni Kennedy og Graham
Stundar elnKdngu aujtfna- ryna-
nef- oi kverka-ajúkdAma
Er a« hltta frá kl. 11—12 f. h.
og kl. 3—5 e. Jk.
Talsfml: 21834
Heimlli: 638 McMilIan Ave. 42691
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfrœðingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 24 587
Talalml: 28 88»
DR J. G. SNIDAL
TANNL.GKNIR
614 Somrrirt Bloek
Portaare Avrnur
WINNIPEG
Björg Frederickson
píanókennari
bvrjar aftur kennslu 4. sept.
Nemendur búnir undir próf.
Phone 72 025
Ste. 7, Acadia Apts.
1
'Mrs. B. H. Olsonj
TEACHER OF SINGING
Telephone: 21613
J. Christopherson,
Islenzkur Lögfrœðingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoba.
5Ö76Í
5 St. James Place Tel. 35076 j
u
TIL SÖLU
A ADtRll VF.R4M
“PtlRMACE" —bæBl vltlar o|
kola “furnace” lititl brúkatl, er
tll sölu bjá undtrrttutium.
Gott tæklfærl fyrlr fólk út á
landt er bæta vllja hltunar-
áhöld á helmlllnu.
GOODMAN .V CO.
786 Toronto St. Slml 28847
MARGARET DALMAN
TEACHGR OF PIANO
854 BANNING ST.
PHONE: 26 420
DR C. J. HOUSTON
| DR. SIGGA CHRISTIAN-
SON-HOUSTON
GIBSON BLOCK
Yorkton —:— Sask.

MESSUR OG FUNDIR j
í kirkju Sambandssafnaðar |
Messur: — á hverjum sunnudegi
kl. 7. e.h.
Safnaðarnefndin: Fundir 2. og 4.
fimtudagskveld í hverjum
mánuöi.
Hjálparnefndin: Fundir fyrsta
mánudagskveld í hverjum
mánuöi.
Kver.félagið: Fundir annan þriöju
dag hvers mánaöar, kl. 8 aö
kveldinu.
Söngflokkurinn: Æfingar á hverju
fimtudagskveldi.
Sunnudagaskólinn:— A hverjurn
sunnudegi kl. 2.30—3.30 e. h.
Ragnar II. Ragnar
Pianokennari
Phone 34 785
—Kennslustofa—
693 Banning Street
E. G. Baldwinson, L.L.B.
LttfffrætHnffur
Renldence Phone 24206
Offlc« Phone 24063
708 Mlning; Exchange
336 Maln St.
WINNIPEG.

100. herberg:l mett etta án bakv
SEYMOUR HOTEL
verti sanngjarnt
Slml 28 411
C. O. HIITCHISON, elculi
Karket and Kinr St.,
Wlnnlper —:— Hti.