Heimskringla - 12.02.1941, Blaðsíða 3

HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
WINNIPEG, 12. FEBR. 1941
maður sanngjarn en af þeim
manndygðum höfum vér verið
helst til fátækir, oftast nær.
Vil eg nú tilfæra dæmi. Á
fyrstu búskaparárum Þórðar í
Hattardal, var vinnukonum
goldið lítið kaup, þetta 10 til
20 krónur um árið. Þetta þótti
Þórði hið mesta óréttlæti og
haekkaði það alt um helming.
Þótti stórbændum héraðsins
þetta ílt og óbúmannlegt uppá-
tæki og gerðu nefnd á fund
Hattardals bóndans til að fá
hann ofan af þessari heimsku.
En Þórði varð ekki þokað. Lof-
uðu vinnukonurnar dánu-
niensku hans en bændur löst-
uðu þessa flónsku. ,
Munaðarlaus börn og gamal-
uienni fóru oft í vist með þeim
Þórði og Guðríði og þá þau
helst, sem hreppstjórinn átti
erfitt með að koma fyrir ann-
arstaðar. Tók hann oft þetta
fólk meðgjafarlaust þótt áður
hefði verið goldið með því af
sveitinni. Sex vandalaus börn
ólust þannig upp í Hattardal að
nokkru eða öllu leyti. Meðal
þeirra gamalmenna er dvöldu
hjá Þórði heyrði eg sérstaklega
talað um Sigurð nokkurn Sig-
Urðsson er lengi hafði verið á
sveit en gerðist matvinnungur í
Hattardal. Tók Matthildur sál.
sérstaklega til þess hversu
vænt þessum gamla manni
hefði þótt um húsbændur sína
og börn þeirra en yfirleitt þjón-
aði þetta gamla fólk með trú og
árvekni af ást og virðingu til
þeirra er höfðu gefið þeim hug-
ijúft heimili á elli árunum.
Eitt starf er þó ótalið er
Þórður hafði á hendi fyrir
sveitunga sína og farnaðist
nieð afbrigðum vel. Hann var
sáttanefndarmaður og til þess
tekið hversu vel honum tókst
að jafna misklíði milli ná-
granna, hójna og hjúa.
Fyrir óhapp mikið lét Þórður
af búi í Hattardal og bygði
sér ból á eyðieyri einni við
Skötufjörð. Rataði hann þá,
sem flestir tómthúsmenn, í fá-
tækt og út úr þvi flutti hann
til Ameríku árið 1893. Settist
hann að hjá Magnúsi syni sín-
um að Baldur, Man., en Magnús
hafði flutt vestur um haf árinu
áður. Ári síðar kom Guðríður
kona hans vestur ásamt Abi-
gael dóttur þeirra. En þrjú
systkinanna urðu eftir heima:
Benony, sem druknaði skömmu
síðar; Matthildur er giftist síð-
ar eins og enn mun sagt verða,
og Sigríður, þá gift Guðmundi
Hjaltasyni frá Súðavík.
Þórður andaðist hjá Magnúsi
árið 1896 en Guðríður 1902.
Eg hefi með vilja gerst svo
fjölorður um þennan merkis-
rnann af þremur ástæðum, þótt
œfiminningin sé helguð dóttur
hans: fyrst var nú það að Matt-
hildi svipaði svo mjög til föður
síns að með því að lýsa honum
or henni einnig að nokkru lýst;
í öðru lagi unni hún föður sín-
Um hugástum og mundi þvi vel
kunna að eg gæti hans ger við
þetta tækifæri; að siðustu finst
mér hafa verið helst til hljótt
um nafn þessa manns hingað
til enda þótt sveitungar hans
kynnu bersýnilega að meta
kosti hans og völdu hann þess-
vegna til svo margra vanda
starfa. Þ*ess má geta að Sum-
^rliði gullsmiður frá Æðey
skrifar all langa æfiminning
eftir Þórð í Lögberg árið 1897.
Matthildur var uppalin hjá
foreldrum sínum fyrst að Hatt-
ardal og síðar að Þórðareyri —
en svo var nýbýli Þórðar nefnt.
Hún giftist 20 ára gömul Birni
Hjaltasýni í Súðavík og flutti
þangað. Björn var mætur mað-
Ur, sem þeir allir Súðavíkur
hræðurnir. Þau eignuðust eina
óóttir barna er dó i æsku.
Þegar Matthildur flutti til
ftianns síns tók hún við allri
innanhús stjórn á heimili
tengdaforeldra sinna enda var
Þorgerður tengdamóðir hennar
þá orðin heilsulaus og rúm-
liggjandi. Það var ekki all lítið
vandastarf fyrir unglings
stúlku frá smáheimili að taka
að sér heimilisstjórn á stóru
heimili með yfir 20 manns, en
ekki er annars getið en henni
I hafi farið húsmóðurstörfin vel
| úr hendi. Mintist hún ávalt
I með gleði hversu samkomu-
j lagið hafi verið gott við gömlu
J hjónin og víst þótti henni svo
vænt um Þorgerði í Súðavík
sem hún hefði verið hennar
j eigin móðir enda mun hún hafa
' verið valkvendi mikið en Hjalti
JSveinsson oddviti var í heldri
j bænda röð um þær slóðir. Það
var snemma á samvistar árum
, þeirrá Björns og Matthildar að
þau tóku sveininn Jón Sigurðs-
son til fósturs, eftir að faðir
hans hafði druknað frá mikilli
ómegð og voru börnin þá mörg
ung. Ekki naut Matthildur
samvistanna við eiginmannin
um langa stund; Björn lézt af
lungnabólgu árið 1899. —
Skömmu síðar dóu gömlu hjón-
in í Súðavik en Matthildur
flutti til Magnúsar vestur um
haf árið 1900. Hún hafði fóst-
ursoninn með sér og sá ein um
uppeldi hans að öllu leyti. Eftir
að hafa dvalið í Baldur, Man.,
á vegum Magnúsar bróður síns
um 2 ár flutti hún vestur á
ströndina, en þangað var
Magnús þá kominn og átti
heima í Blaine.
Á næstu árum dvaldi Matt-
hildur á ýmsum stöðum vestur
við haf: Blaine, Seattle,. Point
Roberts, Marietta og Vancouv-
er, eftir því sem atvinna gafst.
Mun það hafa verið allþungt
strit að sjá um sig og drenginn
eftir því sem þá var ástatt, at-
vinna stopul en kaúpið lágt.
Lengst dvaldi hún í Vancouver,
B. C., í fjórtán ár. Vegnaði
henni þar vel hin síðustu árin
og hafði stöðuga atvinnu á
sauma verkstæði. Henni þótti
altaf vænt um Vancouver enda
eignaðist hún þar vini marga.
Þegar Magnús bróðir hennar
misti konu sína frá mörgum
börnum og sumum ungum
flutti hún til hans til Blaine og
gerðist ráðskona á heimili hans
14. febr. árið 1925 giftist hún
séra Halldóri E. Johnson og
bjuggu þau í Blaine, Wash.,
þar til dauða hennar bar að
þann 5. des. s. 1. Hún hafði
þjáðst mikið síðustu tvö árin af
dauðameininu sem var inn-
vortis meinsemd. Fyrir tveim-
ur árum var uppskurður reynd-
ur en árangurslaust. Lá hún
þá lengi á sjúkrahúsi og hjá
systir sinni Mrs. Wells, er ann-
aðist hana af hinni mestu snild.
Eftir að henni tók að batna fór
hún til fóstursonar síns og
tengdadóttur, sem búa i Port-
land Ore. Naut hún þar hinn-
ar beztu hjúkrunar. Um mitt
sumar árið 1939 flutti hún svo
heim og var stunduð af eigin-
manni sínum séra Haldóri.
Hafði hún fótvist oftast og var
all hress en kraftarnir fóru smá
þverrandi. Rúmum sex vikum
fyrir andlátið var hún svo flutt
á sjúkrahús að nýju og lá hún
eftir það í sömu stellingum og
mátti sig hvergi hræra. Þrátt
fyrir alt sitt langa og stranga
sjúkdóms stríð var hún ávalt
hress í anda og tók hverju sem
að höndum bar með þeirri geð-
ró og hetjuskap er ávalt skyldi
einkenna íslendinga.
Hún gerði allar ráðstafanir
fyrir útför sinni og talaði um
burtflutninginn sem vistaskifti
til betra lífs. Það var aðeins
eitt sem hún vonaði að forsjón-
in veitti sér — að mega koma
við í Hattardals skóginum áður
andinn yfirgæfi að fullu og öllu
þessa jörð. Þar lágu æsku
sporin og þar var hennar helgi-
reitur, — helgireitur minning-
anna.
Eg hygg það megi ýkjalaust
segja að Matthildur hafi verið
gáfu kona og engu síður að
hún hafi verið mikilmenni að
upplagi.
Hún var afar listelsk eð eðlis-
fari og hafði hið mesta yndi af
útsaum og hannyrðum, afkast-
aði hún þar afar fallegu verki.
Er það harla merkilegt hvað
margar íslenskar konur hafa
svalað meðfæddri listþrá sinni
á þennan hátt. Ljóðelsk var
hún og kunni feiknin öll af
ljóðum. Hafði hún þann sið að
safna úrklippum úr blöðum —
mest þó ljóðum — og átti stórt
og merkilegt safn af þessum
minnisgreinum. Sjálf var hún
talsvert hagmælt en orti þó
lítið og helst svo sem ekkert
fyr en í veikindunum síðustu
árin. Þótt hún unni íslenzk-
unni orti hún engu síður á
ensku og eitt kvæði kom í hér-
lendum blöðum, sem hún orti
þegar hún lá á sjúkrahúsi í
Bellingham hið fyrra skiftið.
Þótti mörgum einkar fallegt.
Eg set hér tvö erindi sem hún
orti skömmu fyrir andlát sitt.
“Eg sé í hilling sælureitinn
minn
Er sveipar kveldværð þessi
draumalönd
Og sólin greiðir gullna haddinn
sinn
Gló-fingruð við ystu hafsins
rönd.
Hér er guðshús, hér er himins
hlið,
Heilög dýrðin blasir mér við
auga.
1 drottins nálægð finn eg engla
frið
Færast yfir hvarm er tárin
lauga.
Hún hafði rithöfunda hæfi-
leika, sem þó aldrei náðu að
njóta sín til fulls. Nokkrar rit-
gerðir eftir hana hafa þó birst
á prenti og sú síðasta í ís-
lenzka kvennablaðinu “Hlín”.
Hún var nokkrum sinnum feng-
in til að flytja erindi á sam-
komum ,bæði á íslenzku og
ensku og fórst það æfiníega
prýðilega úr hendi. Það var
alveg undravert hvaða valdi
hún gat náð á enskunni án
þess þó nokkru sinni að hafa
gengið á hérlendan skóla. Hún
lærði það alt af bókum og
með því að hlusta á þá er
mæltu bezt á hérlenda tungu.
En enskan er eins og flest stór-
mál, svo mismunandi, að ná-
lega má heita ,að mentaðir
menn mæli á aðra tungu en al-
þýðan er oftast lætur sér lynda
hið versta hrognamál.
Hún var félagslynd og með-
limur margra félaga og þá oft-
ast annaðhvort forseti eða
skrifari þeirra. Hún ritaði
fagra og afar læsilega hönd og
vandaði rithátt sinn. Hún
heimtaði mikið af öðrum en þó
mest af sjálfri sér og vildi
ekkert verk gera nema svo að
það væri sem allra fullkomn-
ast.
Þeir sem kyntust henni að-
eins lítið, fanst hún máske
nokkuð harðgeðja en var þó
engu að síður afar viðkvæm í
lund og brjóstgóð við bág-
stadda. Lagði hún oft mikið á
sig til að líkna sjúkum og
létta þrautir þeirra.
Trúrækin var hún með djúpa
virðing fyrir öllum helgisiðum
kirkju sinnar en samt ekki
þröngsýn í þeim efnum. Er
mér held eg óhætt að segja að
hún hafi hvergi átt heima al-
gerlega kirkjulega skoðað, en í
ríki náttúrunnar fann hún fyrst
og fremst sinn guð.
Lífsbraut hennar var fleiri
þyrnum en blómum stráð. í
samvist okkar bar ýmislegt til
sem nálega bugaði mig en hún
hafði þrek til að bera það alt
og miðla mér styrk. Þá var
hún æfinlega stærst að lífs-
þrótti, bjartsýni og hugrekki
er mest lág við. Engin guðs-
gjöf er dýrmætari en góður
maki, lífsfélagi er leitast við
að skilja mann og bæta brest-
ina en fullkomna kostina; lifs-
félagi, sem margfaldar mönn-
EKKERT BETRA EN VOGUE
að GILDI
lOc PAKKINN
Þú færð meira fyrir peningana
þegar þú vefur sígaretturnar
sjálfur úr þessu bragðgóða,
fínt skorna tóbaki. — Hvernig
sem þú lítur á það, þá er það
stór hagnaður að kaupa pakk-
an á lOc og y2 punds dósina á
65c
Vogue fín skorið tóbak—með
Vogue sjálf brennandi síga-
rettu pappír—gerir þessa á-
gætu “vefðu þær sjálfur” sam-
einingu.
•/4-PUNDA DóS FYRIR 65c
um ánægjuna en lé;ttir manni
harmana. Slík var hún mér
og þessvegna skortir mig orð
til að túlka þær tilfinningar er
hjartað geymir.
Þegar ástin grær til ævar-
andi virðingar og vináttu,
verða hjónin sem tvístirnin er
sakir hins gagnkvæma að-
dráttarafls, beygja allar lífs-
brautir sínar hvert að öðru og
þegar annað hverfur sýnist alt
í óvissu eins og menn reiki
ráðþrota um myrkar vegleysis
auðnir tilverunnar. Maður
getur ef til vill ennþá skiljan-
legra líkt þeim tveimur við
tvíbura meiðina er flétta ræt-
ur saman niðri í gróðurmold-
inni og beita sameiginlegu afli
gegn storminum. Þegar annað
er höggvið er hitt djúpum sár-
um sært. — En hvað er að fást
um það? Manni ber aðeins að
þakka fyrir það mikla lán að
hafa notið þess svo lengi er
dýrmætast er af öllum drott-
ins gjöfum.
Hún var jarðsungin — sam-
kvæmt eigin óskum, frá lút-
ersku kirkjunni í Blaine af séra
Albert Kristjánssyni er flutti
við það tækifæri mjög góða og
viðeigandi líkræðu. Séra Guð-
mundur flutti bæn en ættingj-
ar hennar og vinir báru hana
til grafar. í öllu þessu var
nákvæmlega farið eftir hennar
eigin óskum. Mikill mannfjöldi
kom til að kveðja hana í síð-
asta sinni og margir túlkuðu
tilfinningar sínar með fögrum
blómagjöfum.
Hún eftirlætur, auk eigin-
mannins, H. E. Johnsons, tvö
fósturbörn: Jón Sigurðsson í
Portland, Ore., og Huldu John-
son í Kenora, Ont. Þrjú syst-
kyni lifa hana: Magnús Thor-
darson í Blaine, Mrs. Wells
(Abigael), Blaine og Sigríður,
heima á Islandi.
Sumarið 1924 var þjóðhátið
haldin í Blaine. Þá stóð tigu-
leg, fríðleiks kona, í Fjallkonu
búningi upp á ræðupallinum.
— Það var Matthildur (þá)
Sveinsson er ávarpaði fólkið í
nafni ættlands síns. Mér fanst
hún þá verðugur fulltrúi ís-
lands í þessari álfu og mér
hefir altaf fundist hún vera
einmitt það sem hana langaði
hvað mest til að vera — þjóð
og ætt og landi sinu til sóma.
H. E. Johnson
VÍSA
Hitler æðir með hervald og
stríð,
Heimurinn 'syndanna geldur.
Hann þjáir með illmensku
þjakaðann lýð,
í þrældóm er almúginn seldur.
Hvenær endar sú hörmunga
tíð?
Hvenær léttir blindviðris hríð?
vei þeim sem hneykslunum
veldur.”
Þorgils Ásmundsson
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og f jölbreyttasta
Islenzka vikublaCið
KENNIR ÝMSRA GRASA
Framh.
IV.
Hvar sem eg fór um Reykja-
vík sá eg fisk eða fann lyktina
af honum. Víkingablóðið í
æðum íslendinga knýr þá út á
sjóinn. Helmingur landsmanna
vinnur við landbúnað, en fisk-
ur hefir æfinlega verið helzta
útflutningsvaran. Fjórði hver
maður í landinu er sjómaður.
Það er ekkert sældarbrauð
að vera bóndi á íslandi. Vet-
urnir eru að vísu hlutfallslega
mildir; veldur því Golfstraum-
urinn, en sumrin eru ekki hlý
og þar eru rigningar meira en
helming ársins.
Sökum þess að eg kom frá
Englandi, þar sem sumrin eru
vætusöm brá mér ekki við rign-
inguna; eg var ekki vanur sól-
skininu. En hugsunin um heita
daga, heilar vikur og jafnvel
heita mánuði með stöðugum
hellirigningum, vakti hjá mér
ótta fyrir því að á leiðinni
væri nýtt Nóaflóð og heims-
endir. Og svo mátti um mitt
sumarið sjá hafísjaka hrekjast
meðfram ströndum landsins.
Þeir eru hættulegir fyrir fiski-
menn og valda miklum kulda.
Sólin sést ekki meiri hluta
sumarsins; það er eiginlega
hvorki dagur né nótt, heldur
nokkurskonar rökkur um það
leyti. Um miðnætti gat eg séð
rauðan hnött — sólina — í
gegn um stöðuga þokablægju,
og um það leyti næturinnar
var álíka bjart (eða réttara
sagt) álíka dimt og um sama
leyti dagsins.
Land eins og þetta framleið-
ir hraust fólk og harðfengt.
Þessi endalausa barátta gegn
erfiðleikunum sem loftslagið
hefir í för með sér, óstjórnleg-
um breytingum sjávarins og
hrjóstri landsins, hefir gert ís-
lendinga ósigrandi. Þeir gef-
ast aldrei upp hvað sem á geng-
ur. Þeir hætta aldrei barátt-
unni gegn örðugleikunum, þeir
þreytast aldrei í tilraunum sín-
um til þess að sigra.
Baráttan fyrir tilverunni hef-
ir gert þá djúphugsandi. Engin
þjóð leggur fram tiltölulega
eins mikið fé til mentunar og
Islendingar. Allir verða þar
samkvæmt lögum að ganga á
skóla. Jafnvel í smæstu þorp-
um eru skólar þótt ekki séu
þar fleiri en 3—4 börn á skóla-
aldri. Það er ekki öllum kleift
að hafa prívat kennara. Stund-
um verður sami kennarinn að
kenna á tveimur eða þremur
skólum og ferðast hundrað
mílur á dag á bifreið sinni eða
hjóli sínu.
Oft á sér stað bjargarskortur
á Islandi. Sökum þess að
bændurnir treysta á heyaflann
handa skepnum sínum lenda
þeir oft í vandræðum ef gras-
spretta bregst og heyskapur er
lítill. Annað sem veldur bjarg-
arskorti er það að fiskur geng-
ur stundum ekki á grunn mið
hvernig sem á því stendur. Af
því leiðir að ekki er til fiskur
til útflutnings.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO.. LTD.
Birgðir: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Safnbréf vort inniheldur 15 eða fleiri
tegundir af húsblóma fræi sem sér-
staklega er valið til þess að veita sem
mesta fiölbreytni þeirra tegunda er
spretta vel inni. Vér getum ekki gefið
skrá yfir það eða ábyrgst vissar og
ákveðnar tegundir því innihaldinu er
breytt af og til. En þetta er mikill
peningeispamaður fyrir þá sem óska
eftir indælum húsblómum.
Bréfin 15c; 2 bréf 25c, póstfrítt.
ÓkeVDÍS____1941 útsœðis
‘ * og rœktunarbók
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
Á veturna og stundum á
köldum sumrum fara Islend-
ingar á nokkurs konar víkinga-
skipum norður um íshöf til
þess að veiða melrakka.
Til skamms tíma höfðu all-
margir Islendingar hvalveiðar
að atvinnu. Nú á dögum geta
þeir ekki — á sínum ófull-
komnu fleytum — kept við ný-
móðins skip og áhöld. En hvar
og hvenær sem hugsað er til
hvalveiða er það hverjum
reyndum skipstjóra áhugamál
að hafa með sér sem allra
flesta íslendinga, því þeir eru
þektir að því að vera duglegri,
úthaldsbetri og kjarkmeiri við
þetta erfiða starf en nokkrir
aðrir. Við þá jafnast engir
þegar komið er norður á “eyði-
merkur ísanna með hinni elífu
þögn.”
Sívaxandi erfiðleikar heima
fyrir hafa knúið marga íslend-
inga til þess að flytja af landi
burt. I byrjun þessarar aldar
fluttu svo stórir hópar manna
burt að við sjálft lá að landið
legðist í eyði. Hér um bil
25,000 íslendingar settust að í
Norður-Canda, þar var lofts-
lagið og fleira líkt því, sem þeir
höfðu átt að venjast. Þar voru
þeir kallaðir “Vestlendingar”.
Canadisku íslendingarnir
hafa varðveitt þjóðsiði sína og
venjur. Þeir búa í bjálkahús-
um, sem bygð eru eins og hús
hinna fornu Norðmanna. —
Hrosshöfuð eru útskorin uppi
yfir dyrum — eiga þau að vera
gæfumerki.
Hjátrú og snertur af heiðin-
dómi eiga sér enn þá stað á Is-
landi, þrátt fyrir það þótt for-
feður Islendinga yrðu með
þeim fyrstu af Norðurlanda-
þjóðum til þess að taka kristna
trú./’ Gömul trú á norrænu
guðina og gyðjurnar hefir
aldrei dáið út að öllu leyti.
ísland er friðsamt land. Það
Framh. á 7. bls.