Heimskringla - 12.02.1941, Síða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 12. FEBR. 1941
lÉTcimskringla
(StOtnuB 1SS6)
Kemur út d hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
»53 og SSS Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimis S6 537
Ver8 blaSelns er $3.00 ftrgangurinn borgist
ryrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRES8 LTD.
t>U viSskHta bréf blaSinu aSlútandl sendlst:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
UtanAskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
S53 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” ls published
and printed by
THE VIKISIO PRESS LTD.
S53-S55 Sargent Avenue, Wlnnipeg Mmn.
Teleplione: 86 637
WINNIPEG, 12. FEBR. 1941
FRÍMERKJA-VEÐBRÉFIN
Sala þessara veðbréfa hófst s. 1. föstu-
dag fyrir alvöru í þessu fylki. Allir vita
nú hvað við er átt með henni. Það er
ekki verið að leggja skatta á menn, eins
og stundum heyrist sagt, eða útgjölc
með þessu, heldur biður sambandsstjórn-
in um þetta sem lán í þágu stríðsins.
Hugmyndin er að ná til sem flestra,
þeirra, sem fimm dali eiga, sem annara,
er meira hafa handa milli, því safnast
þegar saman kemur. Og svo er hitt, að
þetta veitir hverjum og einum tækifæri,
að leggja sinn litla skerf fram til þess,
er öllum er nú áhugamálið mesta, að
vinna stríðið.
Mennirnir sem eru að vinna að sölu á
þessum veðbréfum, verðskulda að fyrir
þeim sé greitt eftir föngum. Þeir leggja
margir hverjir mikinn tíma og vinnu í
starfið endurgjaldslaust. Á þörfina á lán-
inu fyrir stjórnina, þarf ekki að minna,
Hún er brýn. Og í sjálfu sér er nokkur
sparnaðar-hugmynd í þessu fólgin, það
getur eftir stríðið komið sér vel, að eiga
5, 10 eða 15 dali og þaðan af meira að
gHpa til. Að leggja 25 cents fyrir af
vikukaupi sínu, getur því verið búhnykk-
ur og er engum sem fyrir kaupi vinnur
tilfinnanleg byrði.
En stærsta ástæðan fyrir að menn
ættu að kaupa frímerkja-veðbréf, er
þessi, að stjórnin þarf fjárins með og að
það er þessvegna eiginlega skylda
hvers sanns borgara, að lána henni eftir
getu sinni.
UMMÆLI WATSON KIRKCON-
NELL UM LJÓÐMÆLI JóNASAR
STEFÁNSSONAR FRÁ
KALDBAK
(Þýtt úr New Canadian Letters 1940)
“Ný leið er rudd með Ijóðmælum Jón-
asar Stefánssonar frá Kaldbak, íslenzk-
um bónda við Hekla í Manitoba. Þessi
fyrsta ljóðabók hans, sem kemur út að
honum 58 ára gömlum, skipar honum
sæti á meðal beztu íslenzku skálda sam-
tíðar sinnar í Canada. Þrátt fyrir að
stundum bregður fyrir stirfni í Ijóðum
hans, sem ekki er óvanalegt hjá sjálf-
mentuðum mönnum, eru þau gætt svo
miklu lifi og þrótti, að gefa mun miklu
af þeim ævarandi gildi. Af eitt hundrað
kvæðum í bókinni eru aðeins 20 sem ort
eru við sérstök tækifæri og bera þess
nokkurn vott. En um hin kvæðin öll
hika eg ekki við að segja, að beri ljósan
vott víðtækrar hugsunar og vakandi
anda. Tökum til dæmis kvæðið “Tvífar-
ann” sem er jafnvel óvanalegt sálfræði-
legt viðfangsefni, eða “Október-fífillinn”,
er bregður upp svo líkingarfullri mynd
af mannlífinu. “Sandy” er undur fagurt
kvæði um uppáhaldshest. f “Drottning
dagsins”, lofkvæði til sólarinnar, er ó-
menguð náttúrudýrkun. Nöpur heimsá-
deila lýsir sér í kvæðum, sem “Jól”,
“Draumur fuglsins”, (það sem fugl með
brotinn væng dreymir fyrir dauða sinn),
í “Borgin brennur”, um mannfórnir. Það
virðist ekki óeðlilegt, að andi slíks skálds
verði stundum myrkursins var og grípi
hugsýki, sem í kvæðinu “Nótt” kemur
fram.”
STEFNUM ÁFRAM
Rœða flutt I Sambandskirkjunni í
Winnipeg aí séra Philip M. Pétursson
í tilefni af ársfundi safnaðarins, 9.
febrúar, 1941.
f kvöld, við þessa guðsþjónustu, ætla
eg ekki að flytja það, sem getur skoðast
í vanalegum skilningi, sem prédikun. En
þrátt fyrir það, kemur mál mitt engu síð-
ur kirkjunni og söfnuðinum við, — því
það fjallar um hana, — um kirkjuna og
söfnuðinn um liðna tíð og korpandi tíð.
Um hver stefna kirkjunanr hefir verið
og hver hún verður að vera í framtíðinni.
Og það sem eg vil leggja áherzlu á er
það, að hvað sem hið liðna hefir verið,
og hvað sem vér hyggjum að framtíðin
beri í skauti sínu, þá verðum 'vér að
stefna áfram! — Ef að málefni vort er
nokkurs virði, þá getum vér ekki annað
en sameinast á þeirri skoðun að stefna
áfram!
Stefna vor verður að vera áfram! —
Hvert spor sem vér stígum, verður að
vera spor framfara og fullkomnunar.
Þetta verður að vera sannfæring vor, þó
að skuggar af mörgu tæi skyggi á oss
og starf vort. Vissan um hið óumræði-
lega gildi þess máls, sem vér fylgjum má
aldrei hverfa úr hugum vorum.
Það er þessi hugsun, sem eg vil að sé
efst í hugum vorum allra, er vér, í messu
lok, höldum ársfund vorn, sem er einnig
fimtugs afmæli þessarar frjálstrúar
kirkju, hinnar fyrstu sem stofnuð hefir
verið meðal íslendinga, og er því sérstök
í kirkjusögu þjóðar vorrar.
Síðan að sá mikli viðburður átti sér
stað, hafa straumar tveggja kirkna sam-
einast til að mynda þennan söfnuð, Hinn
Fyrsta Sambandssöfnuð í Winnipeg,
straumar tveggja frjálstrúar safnaða —
þess, sem kallaðist Fyrsti Islenzki Úní-
tara söfnuður og þess sem kallaðist
Tjaldbúðar Kirkja, sem snérist í frjáls-
trúar áttina undir handleiðslu séra Frið-
riks Bergmanns.
En þessi kirkja hér, sem vér nú kom-
um saman í á hverjum sunnudegi, er
bein afleiðing hinnar fyrstu tilraunar
íslendinga hér vestra, og allra verulegra
tilrauna síðan, til að stofna og halda við
óháðri og frjálsri kirkju! Og er hún
grundvöllur allra þeirra frjálstrúar safn-
aða hér vestra, sem síðan hafa myndast
meðal íslendinga, og grundvöllur einnig
hins núverandi Sameinaða kirkjufélags
íslendinga í Vesturheimi. Áhrif frá
henni hafa breiðst út til allra bygða Is-
lendinga hér vestra, bæði í Bandaríkj-
unum og í Canada, og hvort sem að
frjálstrúar söfnuðir voru til í þeim bygð-
um eða ekki. Og áhrif frá henni hafa
náð einnig alla leið til Islands, og átt
þátt í því þar, að auka frelsið, sem var
þegar farið að láta til sín taka á meðal
kirkjunnar manna þar og annara, vegna
áhrifa úr ýmsum áttum og fullkomnari
skilningi í trúmálum. Og nú á hinum
síðari árum er ekki frítt við að áhrif
þessa safnaðar og kirkjufélags vors, hafi
farið að berast út í hið víðtækara þjóðlif
þessarar þjóðar sem vér búum meðal, út
til hins enskumælandi heims.
Þegar alt þetta rennur í gegnum huga
vorn, þá getum vér ekki annað en fundið
til ábyrgðarinnar, sem hvílir á oss, á-
bygðarinnar til, ekki aðeins að halda
því málefni við, sem kirkja vor táknar,
en einnig að vera sjálf, í öllu sem vér
gerum eða segjum, tákn þess hugsunar-
hátts, og þeirrar stefnu sem vér höfum
helgað oss og alt líf vort.
Ábyrgðin er mikil sem hvílir á oss,
að leiða stefnu vora inn á enn æðri og
fullkomnari brautir, að standa ekki I
stað, en að mæta öllu, sem að ber, í anda
frelsis og víðsýnis, og stefna ætíð áfram.
Þannig leggjum vér skerf vorn til þess,
að kirkja vor vinni veglegt starf, og að
vér sem einstaklingar leggjum vorn skerf
til verks heildarinar, sem til þessa hefir
verið vel af hendi leyst.
Nú, er vér komum saman á ársfundi
þessa safnaðar, sem á upptök sín sem
frjálslynd stofnun, frá því að frjálstrúar
söfnuður var myndaður hér í Winnipeg
fyrir 50. árum, og er vér nú lesum safn-
aðarskýrslur vorar, og vér sjáum hve
vel starfið alt gengur, verður hálf erfitt I
fyrir oss, og sérstaklega hina yngri, að
skilja það, méð hve mikilli fórnfýsi, á-
huga og trúmensku stofnendur safnað-
arins unnu til þess að koma safnaðar-
stofnuninni í framkvæmd.
Sagan byrjar, svo að eg fari ekki of
langt aftur í tímann, með því, að Jón
Ólafsson kynti íslendingum sögur Krist-
ofers Jansens, prests, sem hafði stofnað
Únítara-félagsskap meðal Norðmanna í
Minnesota árið 1881. Þar næst kyntist
Björn alþingismaður Pétursson, Jensen
og komst undir áhrif hans. En Björn
var mágur Jóns ólafssonar og höfðu
þeir báðir um langa hrið hallast að
þeim skoðunum í trúmálum, sem kallast
vanalega Únítara skoðanir. En margir
straumar færast hér saman í eitt og leiða
til þess að lokum, að þessi nú-
verandi félagsskapur myndast. Upptök-
in hans eru í Norður Dakota bygðunum,
þó að sumar ræturnar séu einnig í Nýja
íslandi.
Árið 1886 myndaðist kappræðufélag á
Mountain, og leiddi það til stofnunar,
tveimur árum seinna, félags, sem nefnd-
ist menningarfélag, er setti sér sem
markmið að efla frjálsa rannsókn í trú-
arefnum og útbreiða þekkingu á hinum
ýmsu trúarskoðunum og visindakenn-
ingum meðal leikmanna. Meðal stofn-
enda félagsins voru margir sem vér
könnumst öll við, og sem áttu mikinn
þátt í seinni sögu Islendinga hér vestan
hafs. Stofnfundurinn var haldinn á
heimili Brynjólfs Brynjólfssonar og voru
um 40 manns á fundinum, samkvæmt
þeim upplýsingum sem mér hafa verið
gefnar.
Þessi félagsstofnun var mjög mark-
verður atburður, og sagt er að þetta fé-
lag muni vera hið fyrsta sinnar tegundar,
er stofnað hefir verið til meðal íslend-
inga beggja megin hafsins.
Að öllu leyti var þessi félagsstofnun
ein af hinum merkilegustu köflum fs-
lendingasögunnar hér vestra, og helzt
af öllu þegar maður minnist þess, að þeir
sem mynduðu félag þetta og stóðu fyrir
stofnun þess, voru fátækir bændur, sem
voru að berjast áfram í nýlendu, þar
sem engin þægindi voru, sem vér þekkj-
um nú, en erfðileikarnir margir.
Um sama leyti og þetta’félag myndað-
ist og hér, var Björn Pétursson, sem var
einn stofnenda félagsins, byrjaður að
rita og ræða um kenningar Únítara,
bæði í Winnipeg og Dakota. Og ekki
leið á löngu áður en honum kom til hug-
ar að stofna almennan frjálstrúar félags-
skap, þar sem allir menn sem stóðu utan
kirkjufélagsins lúterska, gætu komið
saman og átt heima í andlegum skiln-
ingi. Og til þess að framkvæma þessa
hugmynd, lagði hann niður búskap og
gaf sig allan að málum þessum. En
hann sá fljótt, að þetta var honum of-
ætlun. Hann var orðinn fulltíða maður
að aldri og heilsan var farin að bila.
Hann sneri sér því aðallega að safnaðar-
myndun hér í Winnipeg. Á árunum
1887—1891 hélt hann uppi fyrirlestra-
samkomum, þýddi og gaf út rit eftir
Kristofer Jansen, “Mótsagnir Orþódoxi-
unnar”, “Guð Gyðinga og Guð Kristinna
manna” og “Um þrenningarlærdóminn”.
Og eitt rit gaf hann út eftir ameríska
guðfræðinginn, Dr. Minot J. Savage.
Á þessum sömu árum kemur séra
Magnús J. Skaptason til sögunnar í Nýja-
íslandi. Hann tók við prestsþjónustu
safnaðanna þar, sem um langt skeið
höfðu verið prestlausir, eða frá 1881—
1887. Séra Magnús kom til safnaðanna
þar árið 1887, en þremur árum seinna,
eða árið 1890, gekk hann úr Lúterska
kirkjufélaginu, sem var þá fimm ára
ígamalt, vegna trúmálaágreinings, og
fylgdu honum allir söfnuðirnir að undan-
teknum einum, og voru þessir söfnuðir
allir grundvöllur Únítara kirkjufélagsins
sem seinna var stofnað á Gimli árið 1901.
Næsta ár á eftir að þetta atvikaðist í
Nýja-lslandi, þ. e. a. s. 1. febrúar 1891,
stofnaði séra Björn Pétursson “Hinn
fyrsta íslenzka Únítara söfnuð í Winni-
peg,” og voru stofnendur rúmt 40 manns,
og meðal þeirra, samkvæmt þeirri frá-
sögn sem eg fer eftir í þessu máli, voru
margir sem vér öll könnumst vel við og
þekkjum. Þeir sem nafngreindir eru,
eru þessir: Eirikur Gíslason frá Egils-
stöðum á Völlum í Suður-Múlasýslu;
Benedikts Pétursson úr Þingeyjarsýslu;
Jón Erlendson Eldon; Einar ólafsson frá
Firði í Mjóafirði; Níels M. Lambertsson
læknir; Friðrik Sveinsson, fóstursonur
Ólafs Ólafssonar frá Espihóli en bróðir
Jóns prests Sveinssonar; Kristmundur
Sæmundsson; Guðmundur Björnsson
Árnasonar; Eyjólfur Eyjólfs-
son; Guðrún Friðriksdóttir ætt-
uð af Isafirði; Ólöf Björnsdótt-
ir Halldórssonar frá Úlfsstöð-
um; Signý Pálsdóttir, kona
Eyjólfs; Anna Eyjólsdóttir frá
Hlíðarseli í Hróarstungu;
Snjólfur Jóhannsson Aust-
mann; Jón ritstjóri ólafsson;
Sigurður Þórðarson Jónassen
frá Reykjavík; þeir bræðurnir
Magnús og Stefán Péturssynir
frá Leifsstöðum í Bólstaða-
hlíðarsókn í Húnaþingi og fl.
Þessir menn og konur, fyrir
50 árum, lögðu grundvöllinn að
því, sem þessi söfnuður nú er.
Og þó að 50 ár, sé langur tími,
þá höfum vér enn þrjá af stofn-
endum safnaðarins meðal vor,
og sem gætu sagt oss af eigin
reynslu, margt um fyrstu daga
safnaðarins, um örðugleika og
um sigra, sem hafa gert það
mögulegt fyrir oss að erfa það
sem þeir og hinir stofnendur
félagsskaparins hafa arfleitt
oss að. Þessir sem enn eru með
oss af stofnendum kirkjunnar
eru Friðrik Sveinsson, Magnús
Peterson og Anna Eyjólfsdóttir
(kona Eiríks heitins Gíslason).
Fyrstu messuhöldin eftir
stofnun safnaðarins, fóru fram
í samkomuhúsi sem nefndist
Assiniboine Hall. En kirkju
reisti söfnuðurinn um haustið
1891, og v$ir fyrst messað í
henni jóladaginn sama ár.
Tveimur árum seinna, haust-
ið 1893, andaðist séra Björn, og
þá tók kona hans við, sem var
seinni kona hans, og hélt uppi
messum á ensku. En nokkr-
um mánuðum seinna flutti hún
til austurríkja Bandaríkjanna
þaðan sem hún var ættuð, þ. e.
a. s. frá Francestown í New
Hampshire. Hún hét Jennie
Elizabeth , McCain. Hún dó
löngu seinna, 18. marz 1918
og birtist þá æfiminning henn-
ar í Lögbergi 2. maí sama ár.
Eftir burtför hennar héðan,
flutti Jón ólafsson fyrirlestra
í kirkjunni nokkra sunnudaga,
þar til séra Magnús J. Skapta-
son var kallaður til safnaðar-
ins um haustið 1894, og var
hann prestur hans til 1899, er
hann flutti til Roseau bygðar-
innar í Minnesota.
Söfnuðurinn var þá prestlaus
um tíma, en um sumarið 1900,
og aftur 1901 messaði séra
Rögnvaldur Pétursson, sem var
þá við guðfræðisnám á presta-
skólanum í Meadville, Pennsyl-
vania. .
Um sumarið 1902 tók séra
Jóhann P. Sólmundsson, sem
útskrifaðist þá frá prestaskól-
anum í Meadville, við prests-
þjónustunni, og var þar til
næsta vors, er hann flutti til
Gimli og varð prestur Únítara-
safnaðarins þar. Og var séra
Rögnvaldur Pétursson þá kall-
aður til safnaðarins hér, og
þekkja flestir sögu safnaðarins
frá þeirri tíð. Hann bygði á
þeim grundvelli sem þegar
hafði verið lagður, og bygði
vel. Næsta árið eftir að hann
tók við starfinu seldi söfnuður-
inn kirkju sína og kom sér upp
annari á horninu á Sargent
Ave. og Sherbrook St. Margir
ágætir og atkvæðamiklir menn
unnu að safnaðarmálunum og
söfnuðurinn var í miklum
blóma.
Árið 1909 tók séra Guðmund-
ur Árnason við prestþjónustu
safnaðarins. Hann hafði út-
skrifast frá Meadville presta-
skólanum með hárri einkunn.
Hann hlaut námstyrktarverð-
laun, “scholarship” og ferðað-
ist til Þýzkalands, þar sem
hann las einnig guðfræði á
prestaskóla í Berlín. Hann
þjónaði söfnuðinum til 1914, og
þá tók séra Rögnvaldur aftur
við að nýju. Og það var á þessu
síðara preststímabili hans, sem
tveir straumar runnu saman
til að mynda þann félagsskap
sem vér nú höfum. Þeir voru
eins og áður er getið um, Ný-
guðfræðisstefnan og Únítara-
stefnan. Þær stefnur runnu
saman og mynduðu þennan
Sambandssöfnuð, sem er nú
tuttugu ára gamall. Hann
bygði þessa kirkju sem vér nú
erum í. Hann hefir haft tyo
ágæta og áhrifamikla presta
heiman að frá Islandi, séra
Ragnar heitinn Kvaran sem
þjónaði hér sem prestur þessa
safnaðar frá 1922—1928 og
varð þá Field Secretary ís-
lenzku kirknanna og messaði
svo seinna hér eitt ár og fór
heim til Islands 1933. Hann
vann sér miklar vinsældir hér
og var hans mikið saknað.
j 1928 varð séra Benjamín
! Kristjánsson prestur safnaðar-
ins og var í þeirri stöðu til
1932, og vann sér einnig vin-
sæld og hollustu manna.
Þetta, í fljótu bragði, er saga
þessarar kirkju. En margt er
eftir að segja. Til dæmis hefi
eg aðeins nefnt það mikla mál,
sem er svo stór og þýðingar-
mikill kafli í sögunni, sem fjall-
ar um sameiningu safnaðanna,
Tjaldbúðar og Únítara. Eg hefi
sama sem ekkert getið um það
mikla starf sem frændi minn,
Dr. Rögnvaldur, vann, öll þau
ár sem hann var prestur, og
seinna sem Field Secretary.
Fáir vita, í raun og veru, hve
mikið það starf var, eða hve
mikla þýðingu það hafði fyrir
þennan félagsskap. Og margt
fleira hefi eg ekki einu sinni
getið um.
En nú hefir verið ákveðið að
halda fimtíu ára afmæli þeirr-
ar hreyfingar sem er grund-
völlur þessarar kirkju. Og vér
verðum ekki aðeins að ákveða
með hvaða móti vér höldum
upp á það afmæli, en einnig
hver framtíð þessa safnaðar á
að vera. Og hér, í báðum þess-
um málum, verðum vér að láta
skynsemina ráða, en ekki að-
eins tilfinningar vorar. 1 því
sem vér kennum hér í trúmál-
um, segjumst vér dæma alt frá
skynsemis sjónarmiði. Geðs-
hræringar, ofsi, tilfinningar,
eru hlutir sem eiga ekki að
hafa yfirráðin yfir oss.
Á liðinni tíð hafa margar
breytingar orðið frá því að
söfnuðurinn fyrst var stofnað-
ur. Flutt hefir verið úr einni
kirkju í aðra, oftar en einu
sinni. Sameining safnaða hef-
ir átt sér stað. Prestar hafa
komið og prestar farið. Með-
limir hafa gengið í félagsskap-
inn og aðrir fallið frá. Ekkert
hefir staðið í stað. En ætíð
hefir verið miðað áfram. Og
enn viljum vér að miðað sé á-
fram. En, vér verðum að
koma oss saman um, hvað sé í
framtíðar framför fólgið. Með
hverju móti getum vér stefnt
áfram í framtíðinni, og haldið
þeirri stefnu, sem hefir verið
haldið hingað til.
Hverjar eru þarfir kirkjunn-
ar? Hverjar eru þarfir ein-
staklinga innan safnaðarins?
Er vér gerum tilraun til að
svara þessum spurningum, og
er vér göngum nú niður í fund-
arsal kirkjunnar, til að sitja
ársfund safnaðarins, fimtug-
asta ársfund, hálfsaldar árs-
fund, látum oss minnast orða
skáldsins, er hann hvetur menn
til æðra stárfs, og fuWkomnara:
Lifum til að skilja og skrifa,
skynsemin sé hvers mann vin-
ur!
Rífum, byggjum, heimsku ei
hlífum,
hlöðum traustar undirstöður.
Steyptann, manndóms gulli
greyptan,
geysiháan sólturn reisum)
(Þórður Kr. Kristjánss.
Heimir 1905, bls. 35)
Hún: Heyrðurðu hvernig á-
horfendurnir grétu, þegar eg
dó í síðasta þætti.
Hann: Auðvitað. Gastu ásak-
að þá fyrir það, þegar þeir vissu
að þú varst aðeins að leika.
i