Lögberg - 20.10.1938, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTGGaGINN 20. OKTÓBER, 1938
3
cið steypast út af honum, og það!
rí'Sa þeim að fullu. Segir Kjalnes- j
ingasaga, að hver sá er Búi hafi
. komið sári á, hafi ekki þurft um sár
að binda. Er engin skýring á þessu
í sögunni, en hún er sú, að þeir
steyptust tvær mannhæðir, eða
meira, fram af steininum.
Endalokin urðu ý>au, að Kolfiður
féll þarna og margir menn með hon-
um. Margt er bersýnilega rangt i
frásögn Kjalnesingasögu, en senni-
Jega er að mestu leyti rétt frásögn
hennar um viðureignina í Öxna-
skarði.
En í dag heitir steinnin Búasteinn
þar sem þeir börðust og er hann rétt
hjá Kolviðarhóli. En nafnið á hóln-
um mun þannig tilkomið, að Kol-
fiður hafi þar heygður verið, og
hóllinn verið nefndur eftir honum',
en nafnið síðar afbakast i núvtr-
andi nafn. Engin bygð var á Kol-
vi(5arhólí fyr en á nítjándu öld, að
komið var þar upp gistihúsi með
styrk af almannafé vegna þess hvað
leiðin þótti löng yfir heiðina.
Búi flutti Ólöfu vænu til föður
hennar í Kollafirði og sagði að sér
væri hætt að þykja vænt um hana.
Giftist hún síðar Helga Arngríms-
syni bróðursyni Þorgrims goða, en
liúi sættist við Þorgrim og giftist
Helgu dóttur hans.
Ritað við Faxafen.
—Fálkinn.
Opnun
fyrirtœkjanna
á Bíldudal
Opnun hinna nýju atvinnufyrir-
tækja, sem Gísli Jónsson vélaeftir-
litsmaður hefir stofnað á Bildudal,
fór fram á sunnudaginn var að við-
stöddu gríðarmiklu fjölmenni, bæði
innan- og utansýslumanna.
Athöfnin hófst kl. i með því að
Lúðrasveit Reykjavíkur lék. Safn-
aðist fólkið saman ofanvert við
bryggjuna og hafði þar'verið komið
íyrir ræðupalli. Síðan tók Gísli
Jónsson til máls. Rakti hann undir-
búningssögu þessara fyrirtækja í
Ióngu og ítarlegu máli og lýsti þeim
h\erju fyrir sig.
Að lokinni ræðu Gisla JónsSonar
tók til máls oddvitinn á Bíldudal,
Jón Bjarnason og J?akkaði hann í
nafni hreppsins Gísla fyrir þær
framkvæmdir, sem hann hefði ráð-
ist i og árnaði fyrirtækjunum heilla.
Síðan talaði séra Jón Jakobsson
sóknarprestur, af hálfu verkalýðs-
ins á Bildudal.
Lýsti hann því hve hér væri á
ferð mikið hagsmunamál allra Bíld-
dælinga, og lét í ljós þá ósk, að tekið
yrði á ágreiningsmálum, sem upp
kynni að rísa í sambandi við þennan
atvinnurekstur, bæði af hálfu verka-
manna og atvinnurekenda, af full-
um drengskap og sanngirni.
Gísli Jónsson þakkaði þær árnað-
aróskir, sem fram höfðu verið born-
ar og mintist í ræðu sinni Bíldudals-
kauptúns, verkalýðsins á staðnum og
Eimskipafélags íslands, og skip-
stjórans á Gullfoss og frúar hans.
En eins og frá hefir verið skýrt,
leigði Gísli Gullfoss til farþega-
flutnings í sambandi við opnun fyr-
irtækjanna á Bíldudal.
Framkvæmdir þær, sem hé'r um
ræðir, eru sem hér segir:
Ræk juverksmiðjan.
Rækjuverksmiðjan er steinsteypu-
hús 3om. langt, 12 m. breitt og 5 m.
hátt. Er húsinu skift í vinnusal,
vélasal og vörugeymslu, en við inn-
ganginn er fatageymsla, salerni,
ræstingarklefi og skrifstofa. Húsið
er alt raflýst og upphitað með lofti.
Það er búið öflugri vatnsleiðslu, svo
að hreinlætis sé unt að gæta í hví-
vetna, en það er eitt af fyrstu skil-
yrðunum í slíkri verksmiðju. Ketil-
hús og kolageymsla er í sérstakri
viðbyggingu úr steinsteypu. Fyrir-
komulag alt er gert eftir nýjustu
kröfum, og er húsið alt bjart og
rúmgott til vinnu. Teikningar allar
eru gerðar af hr. Erlingi Þorkelssyni
vélfr., eftir fyrirsögn hr. Þorvalds
Guðmundssonar niðursuðufr., og í
samráði við Gisla Jónsson.
Samningar um húsabygginguna
eru gerðir í apríl við byggingar-
ENLMJUVEKIÐ ÆSKUFJÖRIÐ
NUGA-TONE er dásamlegt meSal
1 lyrir sjúkt og lasburða íólk. Eftir
vikutíma, eða svo, verSur batans vart,
og við stöSuga notkun fæst góð heilsa.
Saga NUGA-TONE er einstæð 1 sinni
röð. Miljónir manna og kvenna haía
íengið af þvl heilsu þessi 45 ár. serr.
það hefir verið í notkun. NUGA-
TONE l'æst I lyfjabúðum. Kaupið að-
eins ekta NUGA-TONE, >vl eftirllking-
ar eru árarigurslausar.
Kaupið aðeins ekta NUGA-TONE 1
ábyggilegum lyfjabúðum.
Notið UGA-SOL við stýflu. Petta
úrvals hsegðalyf. 50c.
meistara Jón Jónson frá Flateyri,
sem bygt hefir húsið. Byrjaði hann
á grunni þess í maí, og lauk raun-
verulega við, bygginguna að mestu
í júlí. Vélar allar eru keyptar frá
“Atlas” í Kaupmannahöfn, og eru
þær af nýjustu og beztu gerð. Má
sjóða jafnt niður í þeim allskonar
fisk, sem kjöt, og hefir hr. Þor-
valdur Guðmundsson aðstoðað með
val þeirra, en úm' alla uppsetningu
þeirra hefit' hr. Þorvaldur Frið-
finnsson niðursuðurfr. annast, en
hann er jafnframt ráðinn fram-
kvæmdarstjórí verksmiðjunnar. Raf-
lýsing öll er gerð af Magnúsi Jóns-
syni Bíldudal, eftir teikningu og
fyrirmælum hr. Eiríks Ormssonar
raffr. Eimketill með tillieyrandi er
i gerður af vélsmiðjunni Héðinn í
Reykjavík.
Allur kostnaður verksmiðjunnar
er rúmlega 6o þús. krónur, og hefir
Fiskimálanefndin lánað til hennar
15 þús. kr. samkvæmt lögum, gegn
l. veðrétti í vélunum. Verksmiðj-
unni er ætlað að geta afkastað 7500
dósum af rækjum eða annari niður-
suðu á dag, og veitir þá um 90
manns atvinnu, auk þeirra manna,
sent atvinnu hafa við að veiða í
liana, eða við flutninga til hennar
og frá henni. Með því að hafa
nægilegt hráefni og takmarkalausan
markað fyrir afurðirnar, á verk-
smiðjan að geta framleitt vörur fyr-
ir hálfa miljón króna á ári, en mest
af því yrði útflutningsvara.
H afskipabryggjan.
Hafskipabryggjan er 62 m. á
lengd og landgangurinn 7 m. á
■breidd. Iíaus bryggjunnar er 18.5
m. sinnum 9 m. en dýpi er 17 fet um
stórstraumsfjöru, svo aÖ hvert það
skip, sem hér er í förum, getur farið
að henni þó um fjöru sé. Öflug
Vatnsleiðsla er á bryggjunni, sem
getur flutt í skip um 30 smál á klst.
Vörur má flytja um bryggjuna jafnt
á braut sem á bílum, og er hún upp-
lýst með rafljósum.
Teikningar allar af bryggjunni og
verklýsing er gert af hr. Erlingi
Þorkelssyni, eftir fyrirsögn G. J. og
hr. smíðameistara Símonar Beck,
Rvik, sem gerði fyrirfram allar
mælingar og hafði eftirlit með smíði
hennar. Yfrismiðir bryggjunnar
voru þeir hr. Sigurjón Einarsson og
hr. Hákon Einarsson báðir úr
Reykjavík, en aðrir smiðir af Bíldu-
dal, þar á meðal hinn góðkunni
bryggjusmiður hr. Jón Guðmunds-
son, sem nú í þriðja sinn hefir verið
við að smiða liér hafskipabryggju á
æfini. Niðurrekstri stauranna stjórn-
aði hr. Páll Ingólfsson, Rvík.
Smíði bryggjunnar var ekki gefið út
í ákvæðisvinnu eins og verksmiðju-
húsanna, heldur voru ráðnir til þess '
daglaunamenn, og hafa þeir unnið j
verkið bæði fljótt og vel. Kom!
Gullfoss með efniviðinn í byrjun
júlí, alls um 160 tonn, en tveimur
mánuðum síðar lagðist sama skip
að henni, svo að segja fullgerðri, til
affermingar. En vitanlega flýtti
það afarmikið fyrir smiðinni, hve
frámuna vel var gengið frá kaupum
og pöntun á öllum efniviði, en þar
var svo að segja hver spýta tilsniðin
eins ,og hún átti að vera.
Allur kostnaður við bryggjuna
nemur 40 þús. krónum. Hefir Al-
þingi veitt til hennar 10 þús. kr.
styrk, er greiðist eigendum á næstu
3 árum, en þeir láta koma aftur á
móti 10% af öllum tekjum bryggj-
unnar í næstu 25 ár, og rennur það
gjald sem fastur tekjustofn til Suð-
urfjarðarhrepps. Verða bryggju-
gjöldin því ákveðin í samráði við
hreppsnefndina. Erlent efni til
bryggjunnar kostaði rúmar 12 þús.
krónur, en af því varð að greiða toll
í ríkissjóð kr. 2000.00, en allir tollar
til ríkissjóðs af þessum nýju fyrir-
tækjum munu nema sem næst .20
þús. kr., auk þess sem útflutnings-
gjaldið af hinum væntanlegu afurð-
um verksmiðjanna munu nema kr.
100.00 á dag, miðað við meðalfram-
leiðslu.
Fiskimjölsverksmiðjan
Fiskimjölsverksmðjan er 14 m.
löng, 12 m. breið og 5 m. há. Er
hún öll gerð úr steinsteypu, fast að
húsi þvi, sem fyrir var á staðnum
og ætlað er til mjölgeymslu. Við
enda verksmiðjunnar er steypt þró
fyrir T200 rtiál síldar, en ofan á
henni er ætlað fyrir hausa og magr-
an fisk. Verksmiðjuhúsinu er skift
i tvo vélasali og ketilsal. Verksamn-
ingurinn við þessa byggingu var
gerður í júní, og er nú verið að ljúka
frágangi verksmiðjunnar, og hafa
allir sömu menn unnið við hana, eins
og við rækjuverksmiðjuna, nerna
hvað allar teikningar eru gerðar af
Vélsmiðjunni Héðinn, Rvík. Hefir
hún einnig sumpart smiðað og sum-
part útvegað allar vélar vermsiðj-
unnar og ketil, en Dieselvélina, sem
aflið framleiðir, útvegaði hr. Eirík-
ur Onnsson, og réði hann einnig
raflýsingu verksmiðjunnar. Inn-
setningu allra véla hefir verksmiðj-
an Héðinn annast.
Við verksmiðjuna eru einnig
byrgðir lýsisgeymar til að taka á
mti lýsi frá feitum fiski, og lýsis-
bzræðsluáhöld fyrir þorskalifur.
Gert er ráð fyrir að verksmiðjan
geti unnið úr alt að 650 málum síld-
ar á sólarhring, eða um 50 smál. af
öðrurn fiski. Getur hún jafnt unnið
úr feitum fiski sem mögrum, og af
hvaða tegund sem er, og er auk þess
aíveg sérstaklega gerð til þess að
geta unnið mjöl til hænsafóðurs úr
rækjuskelinnni.
Allur kostnaður verksmiðjunnar
er 140 þús. krónur, og hefir enginn
styrkur verið til hennar veittur.
I 'atnslciðslan
Vatnsleiðsla hefir einnig verið
gerð upp undir fjalli. Bygður þar
60 smál. gfeymir og lagðar frá hon-
um leiðslur bæði í verksmiðjurnar
og ofan á byrggjuna, einnig í sum
hús þorpsins, en svo er til ætlast að
brátt geti sem flest hús notið henn-
ar. Myndi þetta meðal annars lækka
að mun brúnabótagjöldin, þegar séð
væri fyrir nægu vatni til bruna-
tækja. Allur kostnaður hennar hef-
ir verið um 10 þús. krónur.
♦
Stofnun þessara fyrirtækja er
stór viðburður í íslenzku atvinnu-
lífi. Leyndi það sér ekki á sunnu-
daginn, að hugir manna vestur þar
eru rnjög tengdir við viðganga þess-
ara myndarlegu framkvæmda.
—Morgunbl. 6. sept
Halifax lávarður
Halifax lávarður er nú mjög um-
talaður maður. Hann er frægur
um allan heim fyrir óraskandi jafn-
lyndi og þykir slyngur samninga-
maður sem svo margir enskir stjórn-
málamenn. Þegar allur heimurinn
beið eftir fregnum af samningum
Gandhis og hans, um málefni Ind-
verja, sátu þeir saman og lásu f jall-
ræðuna á grisku. Og þegar tilræð-
ismenn gerðu árás á járnbrautarlest,
sem hann var í, og alt lenti í upp-
námi, sat hann einn manna og borð-
aði morgunverð i mestu ró.
Hinar síðustu vikur hejir nafn
Halifax lávarðar enn á ný verið
stungið saman við þætti alþjóða-
málanna. Það hefir verið umrætt
og umdeilt í blöðum og á vettvangi
stjórnmálanna.
Halifax lávarður er sannur Eng-
lendingur og sigurganga hans öll ber
hinn sanna enska blæ. Þótt skap-
gerð hans sér heilsteypt og mis-
brestafá, þá hneigðist hugur hans
ekki æ til sömu áttar. Þótt óhætt
sé að fullyrða trygð hans og fast-
heldni við gamlar venjur, þá er hann
talinn einn hinn frjálslyndasti mað-
ur í íhaldsflokknum enska. Hann
var einn af skjólstæðinguin Bald-
vvins, sem tók hann inn í stjórnina.
Arin 1926—31 var hann varakon-
ungur Indlands og gáfust honum þá
mörg tækifæri til þess að sýna
frjálslyndi sitt í verki.
Það sem er einkum séreiginlegt
fyrir Halifax, er hin óhagganlega
jafnaðarlund hans, þetta spaklyndi,
sem hann svo sjálfur kallar með dá-
litlum kéim af sjálfshæðni.
Jafnlyndi ensku stjórnmálamann-
anna, máske einkum hinna íhalds-
samari, er heimsfrægt. En Halifax
lávarður er þó áreiðanlega meistari
meistaranna, og á lífsleiðinni hefir
hann líka fengið að þrautreyna þol
þessa rika eiginleika síns.
Hann átti við þungan straum að
stríða í Indlandi. Um landið þvert
og endlangt voru honum vélráð bú-
in og fleiri tilræði voru honum ráð-
in en tölu má á koma. Árið 1929
tók hann sér ferð á hendur til Delhi,
þar sem hann ætlaði að dvelja yfir
jólin. Var árás hafin á jámbraut-
irta. Fremsti vagninn varð fyrir
sprengju og eyðilagðist nær alger-
lega. Brautarstjórinn gat á síð-
asta augnabliki stöðvað lestina.
Allir þustu að þriðja vagninum, þar
1
THE BUSINESS OF PRINTING
IS-
O carry your message into tlie liighways and byways creating sales
and develoying trade for those who 'use its powers for publicity
purposes.
We suggest that you make us your printer and become enthusiastic lOith
us in the quality of the printing you need.
CC&litmlta P’ie^jL LWuteÁ
695 Sargent Ave.
Winnipeg
Phone 86327-8
Business and Professional Cards
DR. B. J. BRANDSON
Z16-2Z0 Medical Arta Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Office tlmar 3-4.30
Heimili: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
VVimiipeg, Manitoba
DR. B. H. OLSON
Phones: 35 076
906 047
Consultation by Appointment
Only
Heimili: 5 ST. JAMES PLACE
Winnipeg, Manltoba
DR. ROBERT BLACK
Sérfrœðingur I eyrna, augrna, nef
og hálssjúkdðmum.
216-220 Medical Arts Bldg.
Cpr. Graham & Kennedy
Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 tll 5
Skrifstofuslmi — 22 251
Heimili — 401 991
Dr. P. H. T. Thorlakson
205 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy 8t«.
Phone 22 8G6
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
Dr. S. J. Johannesson
272 HOME ST.
STE. 4 THELMA APTS.
á fyrsta gólfi
Talsími 30 877
H. A. BERGMAN, K.C.
íslenzkur lögjrœöingur
Skrífstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 16^6
PHONES 95 052 og 39 043
LINDAL, BUHR
& STEFÁNSSON
Barristers, Solicitors,
Notaries, etc.
W. J. Lindal, K.C., A. Buhr
Björn Stefánsson
Telephone 97 621
Offices:
325 MAIN STREET
PRESCRIPTIONS FILLED
CAREFULLY
GOODMAN DRUGS
Cor. ELLICE & SHERBROOK
Phone 34 403 We Deliver
A.S. BARDAL
848 SHERBROOKE ST.
Selur llkkistur og annast um út-
farir Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonai
minnisvarða og legsteina.
Skiifstofn talslmi: 86 607
Heimilis talslmi: 501 562
sem Halifax lávarður, er þá bar
nafnið Irwin, var. Hann sat við
matborðið og neytti morgunverðar
síns og spurði með mesta tómlæti
hvað við hefði borið.
Þessi órjúfandi ró er stundum dá-
litið hlægileg, en hún er einnig hans
mikli .styrkur. Við samningabórð-
ið hefir Halifax hepnast að komast
að mjög torfengnu samkomulagi, og
það jafnvel þótt maður eins og
Gandhi hafi átt í hlut. Árið 1928,
þegar hreyfing Gandhis stóð i mest-
um blóma, var komið á ráðstefnu
með forystumönnum þjóðernissinn-
anna indversku og varakonungin-
um. Til þessarar ráðstefnu var
efnt að ósk ensku stjórnarinnar, þar
eð i hönd fóru þýðingarmiklar á-
kvarðanir um Indland og stöðu þess
í heimsveldinu. Halifax sat á ráð-
stefnu við Gandhi í skrifstofu sinni.
Fyrir utan dyrnar biðu embættis-
menn þess að senda skeyti til Eng-
lands um árangurinn af samtalinu.
Hálftími leið, klukkutimi, tveir
tímar. Ekkert hljóð heyrðist.
Heima á Englandi biðu menn frétt-
anna frá Indlandi með vaxandi óró.
Fyrirspurnunum rigndi niður. Að
síðustu ákváðu eimbættismennirnir,
sem biðu, að fara inn í skrifstofuna.
Þar mætti þeim óvænt sjón. Hali-
fax sat þar í mestu makindum við
hlið Gandhis og var að útskýra fyr-
ir honum torskilin orð í grísku þýð-
ingunni á f jallræðunni. ' Hinar
raun verulegu samningaumleitan i r
hófust ekki fyr en tveim tímum síð-
ar, en þeim lyktaði á þann veg að
Halifax lávarður fékk kröfur sínar
að mestu uppfyltar.
Halifax lávarður er vel að sér í
trúmálum. Hann er lika sonur eins
helzta leiðtoga ensku kirkjunnar og
fékk i uppvexti sínum staðgóða
þekkingu í málefnum kirkjunnar.
Eti hann er líka íþróttamaður af lífi
DRS. H. R. & H. W.
TWEED
TannUzknar
406 TORONTO GENERAL
TRUSTS BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEG
J. T. THORSON, K.C.
islenzkur lögfrœöingur
800 GREAT WEST PERM. BLD.
Phone 9 4 668
Arlington Pharmacy
Sérfræðingar í lyfjaforskriftum
796 SARGENT AVE.
vlð Arlington
SlMI 35 550
Finni oss I sambandl viC lyf.
vindiinga, brjðstsykur o. fl.
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
601 PARIS BLDG., WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. Ot -
vega peningalán og eldsábyrgB af
öllu tægi.
PHONE 94 221
ST. REGIS HOTEL,
285 SMITH ST., WINNIPEG
Pœgilegur og rólegur bústaður i
miðbiki borgarinnar.
Herbergi $2.00 og þar yfir; m*8
baðklefa $3.00 og þar yfir.
Agætar máltlBir 40c—60c
Free Parking for Guests
og sál. Hann er allgóður tennis-
leikari, þrátt fyrir líkamlega fötlun:
Vinstri hendi hans er lömuð. Er
honum mjög lagið að dylja þessi
líkamslýti, svo að fáir veita þeim
athygli og þeir eru ekki margir, sem
hafa tekið eftir því, að hann tekur
aldrei hanskann af vinstri hendinni,
eða þótt það grunsamlegt.
1 Að öðru leyti er,heilsa Halifax
lávarðar hin bezta og hefir hann
enn lítið látið á sjá. Afi hans varð
84 ára gamall og faðir hans 94.
Samkvæmt þvi, er fólk segir í York-
sliire, hefir lengi gengið þann veg
til í þessari ætt að sonurinn hefir
orðið tiu árum eldri en faðirinn.
Hann er mjög hljóðlátur maður
og við fyrstu sýn virðist hann ekk-
ert ofurmenni vera. En i augun-
um er undarlegur glampi. Hann
lætur skoðun sína í ljós með fáum,
en hnitmiðuðum orðum. Manni
detta í hug ásakanir hans í garð f-
haldsflokksins eftir að hann hafði
látið af embætti sinu sem varakon-
ungur í Indlandi. Hann sætti árás-
um fyrir að hafa verið of tilslakan-
legur við Gandhi og veitt Indverj-
um of mikil réttindi.
Hann svaraði:
—Meðan mín gætir mun eg að-
hyllast umbætur.
Nú er varakonungur Indlands
orðinn mjög áhrifamikill maður í
stjórnmálum Evrópu. En hann
hefir lítið breyzt, hann er eins og
liann hefir altaf verið: Englending-
ur með öllum kostum og löstum
þjóðar sinnar. Hann er enn hinn
sami samningamaður, sem ekki
lætur blekkja sig né gera uppnæman.
Hann verður ekki forviða á neinu,
hvað sem að höndum ber og lætur
sjaldnast undan síga á skákborði
stjórnmálanna, þótt djarft sé teflt
á stundum og skjmdilega skákað.
—Nýja dagbl. 30. ág.

t
\