Sunnanfari - 01.10.1893, Blaðsíða 4

28
f>að er á við sjóbað að blaða í kvæðum
Hannesar, því léttleiki sá og hressleiki1, sem
kemur fram svo að segja, á hverri síðu, hefir
ósjálfrátt áhrif á mann. Eg get varla hugsað
mér það dauðýfli, að ólundin dytti ekki úr þvi,
um stundarsakir, við að vera úti í öllum þeim
stormi, sem þýtur gegnum kvæðin.
þ>að er annars eðlilegt að fjör og léttleiki
ráði miklu í kvæðum Hannesar, því það má
segja um þau eins og hertoginn af Gloucester
sagði um launson sinn, að glatt og fjörugt hefði
verið á Hjalla þegar hann kom undir. Hannes
Hafstein er úngur maður, fæddur 1862. Hann
varð stúdent vorið 1880 og sigldi á háskólann
um haustið. Einmitt um þetta leyti var mjög
fjörugt andlegt líf í Kaupmannahöfn, hnakkrifr-
ildi milli hægri manna og vinstri manna, deilur
og gauragángur meðal stúdenta og alt í upp-
námi yfir höfuð að tala. íslenzkir stúdentar,
þeir sem nokkur mannsbragur var að, tóku þátt
í hreifíngum þessum eptir faungum og það leið
ekki á laungu áður en þær höfðu skapað miklu
fjörugra líf meðal íslenzkra stúdenta en áður hafði
verið. Þetta var nú alt gott og blessað, því
aldrei er ofmikið fjör meðal úngra manna, en
eins og vant er þar sem Íslendíngar eiga í hlut,
kom brátt upp óvild og fjandskapur meðal ís-
lenzkra stúdenta í Kaupmannahöfn, út af eingu,
held ég. þ»eir klofnuðu í tvo flokka, setn gerðu
hvor öðrum alt til bölvunar, sem þeir gátu.
þ>essar deilur og stælur stóðu mestallan þann
tíma sem Hannes var í Kaupmannahöfn og tók
hann mjög mikinn þátt í þeim. Liðið hafði skiptzt
þannig af einhverri hendíngu, að flestir þeir sem
voru nokkuð skáldmæltir, voru þeim megin sem
Hannes var og má fullyrða að aldrei hafi verið
ort meira meðal íslenzkra stúdenta en um þetta
leyti. Mart var lítilsvirði, vísur sem fleygt var
fram við tækifæri eða skop um mótstöðufiokkinn,
en sumt er aptur með því bezta, sem hefir verið
ort á íslenzku, eins og svo mörg af kvæðum
Hannesar frá þessum árum. Fjörið keyrði alveg
fram úr hófi meðal þessara »úngu, efnilegu manna«.
jþeir hafa, ef til vill, lesið minna en skyldi og
drukkið heldur mikið, en þeir skemtu sér vel,
betur heldur en Islendíngar eru vanir að geta
skemt sér og þó eða ef til vill öllu fremur þess-
vegna lítur svo út sem þessi flokkur ætli að hafa
miklu meiri áhrif á íslenzkar bókmentir en »dygð-
amunstrin« úr hinum flokknum. Eg held allir
kannist við að Gestur Pálsson, Hannes Hafstein
og Einar Hjöileifsson standi mjög framarlega
meðal íslenzkra skálda um þessar mundir.
Tvö af kvæðum Hannesar, »strykum yfir
stóru orðin« og »Úr bréfi« eru deilukvæði frá
þessum róstutímum og hið óviðjafnanlega »Lof-
kvæði til heimskunnar« er í sömu áttina, þótt
það sé nokkru ýngra. Mart mætti segja út af
kvæðum þessum, ef hér væri rúm til þess. J>au
eru reyndar fremur óljós, en þó lítur svo út sem
skáldið telji frelsið mark það og mið, sem ís-
lendíngar og víst allar þjóðir og allir einstakir
menn ættu að keppa að, ekki þetta gamla, lög-
bundna frelsi sem hvorki er heilt né hálft, heldur
frelsið sjálft, í heilu lagi, ef svo má segja, óbundið,
takmarkalaust frelsi, sem hvorki nokkur trú né
nokkrar aðrar kreddur marka bás. þ>etta er
fögur hugsjón, en mun eiga nokkuð lángt i land
og sú »háttvirta heimska«, drottníngin sem öllu
vill ráða og flestu ræður, jnun hafa unnið mörg
afreksverk áður en »heimsins sanna menníng«
ryður sér til rúms, en »kirkjan, kirkjan hún
brennur« með tímanum og þá er rutt úr vegin-
um aðalmótspyrnunni móti því, að öll skepnan
geti orðið frjáls og verði frjáls.
Eg hefi nú í mórg herrans ár hálfkunnað
utanað miklu meira en helmínginn af kvæðum
Hannesar Hafsteins og mér hefir ávalt fundizt
einhver óíslenzkukeimur að þeim, en þegar ég
lít nú yfir þau í heild sinni hverfur þessi tilfinn-
íng alveg. Fjöldi af kvæðunum er einmitt mjög
þjóðlegur að blæ. Eg þekki t. d. ekki þjóðlegri
kvæði en »Smalastúlkan« og »Morgun«, enda
eru þessi kvæði með þeim allrabeztu í bókinni.
Onnur eins vísa og annað erindið í »Smalastúlkan«
hefir meira gildi fyrir islenzkar bókmentir en
heilar kvæðabækur með krístalsáa og sólargljáa-
ljóðum.
Hver einasti maður sem les kvæðin hlýtur
að taka eptir kveðandinni á sumum kvæðunum,
svo sem »sjóferð«, »Við Geysi«, »Oveður« o. s.
frv. Flest eða öll íslenzk skáld eru altaf að juða
við sömu bragarhættina, og þángað til hafa þau
verið að, að menn eru orðnir sárleiðir á þeim.
þ>að er heldur ekki von að vel fari þegar hvert
skáldið(!) eptir annað geingur í skrokk á sama
bragarhættinum ár eptir ár og notar hann við
brúðkaupsljóð og erfiljóð og hvatir og sálma,
því mest er ort af þessu tagi um þessar mundir,
öðru máli er að gegna um Hannes Hafstein.
Að vísu eru mörg kvæðin undir gömlum bragar1-
háttum, en mörg eru líka með nýum bragarhátt-
um og þeir eru sumir svo snildarlegir, t. d.
bragarhátturinn við »Sjóferð«, að það liggur
alveg eins mikil íþrótt í sjálfu hljóðfallinu og í
orðum og hugsun. Og þótt skynsemin sé marg-
búin að telja manni trú um, að allur skáldlegur
búníngur sé hégómi; það sé hugsunin ein, sem
skilur á milli skálda og leirskálda, þá verður
rnaður þó að dást að öðrum eins híalínsbúningi
og þeim sem fellur niður um Sjóferðina.
Mörg af kvæðunum eru nokkurs konar ætt-
jarðarkvæði, þótt þau séu, til allrar hamíngju,
ekki lík þessum kvæða leysum, sem svo opt
eru ort fyrir minni íslands. Kvæði þessi bera
með sér að Hannes ann mjög ættlandi sfnu og
Vandiæðaorð, sem svara til danska orðsins «Friskhed«.