Sunnanfari - 01.10.1893, Blaðsíða 5

29
líklega talsvert meira en þjóðinni. Hið tröllslega,
stórskorna, fagra kemur einkutn frarn í lands-
lagslýsíngum Hannesar svo sem í kvæðunum.
»Við Valagilsá«, »Oveður« og »Gullfoss«, og
tekzt honum snildarlega að lýsa því; einkum er
lýsíngin á óveðrinu svo stórkostleg, að það má
jafna henni saman við Rammaslag Bósa. En
Hannes hefir líka augu fyrir því sem er þýtt,
hlítt og frítt í íslenzku landslagi, og ég þykist
aldrei hafa heyrt »lýriskara« kvæði á íslenzku en
»þ*ar sem háir hólar«.
Fjöldi af kvæðum Hannesar er um kvenn-
fólk og er undarlegt að skáldunum skuli ekki
leiðast að hafa blessaðar konurnar að yrkisefni
ár eptir ár og öld eptir öld. þ»að er þó ekki
stór flötur, yfirborðið á einum kvennmanns lík-
ama og það er ólíklegt að hægt sé, að upp-
götva þar nokkuð nýtt að marki eða sjá nokkuð
skáldlegt við hann, sem þessi 100,000 skáld sem
hafa kveðið um kvennfólkið, nú í 3000 ár, hafa
ekki séð. Og þó kemur eingin kvæðabók út á
neinu máli, svo að þar séu ekki nákvæmar lýs-
íngar á kvennmönnum frá hvirfli til ylja. Tinn-
udökt eða silkibleikt hár, kolsvört eða draunt-
blíð brúnaljós, töfrafríður barmur og fram eptir
því, þetta hefir nokkrum sinnum sézt á prenti,
og ég skil ekki í að nokkur maður græði á, að
sjá það á prenti í hundraðþúsundasta og fyrsta
skipti, því flestir munu hafa séð konur og hafa
nokkurn veginn huginynd um hvernig þær
líta út.
Annað væri ef skáldin vildu beita skarp-
skygni sinni til að skýra fyrir okkur, hinum
veslíngunum sálarlíf kvennfólksins, því þar er
víst mart skrítið í Harmónín, en því leiða ís-
lenzku skáldin hest sinn frá. Augu og enni,
mjöðm og mitti, brjóst og barmur: það eru
þeirra ær og kýr.
Kvennakvæði Hannesar eru annars með þeim
beztu í íslenzkum bókmentum, því það skín út
úr þeim flestum, að þau eru kveðin um vist
kvennfólk, en ekki alveg út í bláinn eins og svo
mörg íslenzk ástakvæði. fá verða kvennakvæðin
eða ástakvæðin fyrst óþolandi þegar þau eiga
við einhverja hugsjón, einhvern blóðlausan svip,
sem eingan stað á sér í víðri veröld. þ>etta eru
ástakvæði Hannesar alveg laus við og eins við
það saknaðarvein og þann eymdaóð, sem óprýðir
svo mörg ástakvæði. fau eru holdleg og kall-
mannleg og eins og þau séu eptir mann, sem
vanur er að »gera lukku hjá kvennfólkinu«.
f ótt svo líti út sem nóg sé til í heiminum
af ástakvæðum og að litlu sé við þau að bæta,
hafa þau þó rétt á sér; að minzta kosti meðan
sú raun er á að allur fjöldinn af kallmönnunum
er svo hneigður til kvenna að hann kvænist, og
ef þau eru eins snjöll og ástakvæðin hjá Hannesi
er hægt að lesa þau með ánægju. »Smala-
stúlkan« er þannig óviðjafnanlegt kvæði í sinni
röð, en ekki kann ég enn þá við »blaut«. »Ast
og ótti« er líka óvenjulega fagurt kvæði og auk
þess merkilegt að ýmsu öðru leyti.
Tækifæriskvæði eru fá í bókinni. Maður
sem vit hafði á sagði einusinni við Hannes:
»þ>egar þú yrkir tækifæriskvæði eru þau ekki
leingur tækifæriskvæði«, en ég er ekki á sama
máli. Mér þykja tækifæriskvæðin lánglökust í
bókinni, en þó skil ég undan eptirmælin eptir
Arna Finsen. Fegurri eptirmæli eru ekki til á
íslenzku og séra Mattías í allri sinni eptirmæla-
dýrð gæti ekki ort betur.
þ>eir sem þekkja skáldskap Hannesar að
fornu fari, munu taka eptir því, þegar þeir lesa
bókina, að ýinsum orðum og setníngutn er breytt
frá því sem var í fyrstu, og fer að jafnaði betur
á þessum breytingum en áður var, svo sem við
»Skarphéðinn í brennunni«, en ver þó á einstaka
stað, svo sem við fyrri lausavísuna á bls. 151,
en af því fáir munu þekkja í hverju breytíng-
arnar eru fólgnar, er ekki til neins að fjölyrða
um þetta mál.
Fg sé mér ekki fært að fara að þræða ein-
stök kvæði, enda á hver hægast með að finna
púðrið í þeim sjálfur. Ekki er heldur til nokk-
urs, að nefna til fleiri einstök kvæði en gert hefir
verið. fað er nóg að taka fram, að annaðhvort
kvæði í bókinni er snildarverk, en hinn helm-
íngurinn góð kvæði og er þá vel boðið af
skáldinu.
Að öllu samanlögðu kemur fram göfugleg
og kallmannleg hugsun hvervetna í bókinni.
Skáldið finnur auðsjáanlega til sjálfs sín, eins og
hver maður hlýtur að gera, sem hefir luaustan
líkama og heila sál, og einkum hefir Hannesar
Hafstein ástæðu til þess, því við útgáfu bókar
þessarar er hann orðinn einn af aðalmönnum í
andlegu lífi Íslenínga og ætti að kallast þjóð-
skáld réttu nafni, ef þetta nafn væri ekki tómt
húmbúg, eptir: því sem það er tíðkað nú.
Ó. D.
Elztu skáldsögur sem suerta Islaud á útlendum
málum.
II.
1719 kom út skáldsaga eptir enskan rithöfund
Daniel Defoe (1661—1731), »The surprising adven-
tures of Robinson Crusoe of Yorlc«. Saga þessi er
um hraknínga Robinsons, vist hans á eyðieyju svo
árum skipti, viðskipti hans við villimenn o. s. frv.
Sagan vakti óvenjulega mikla eptirtekt og myndaði
að nokkru leiti nýja stefnu í sagnaskáldskapnum,
því fjöldi manna tók sér fyrir hendur að semja
sögur í sömu áttina og leið ekki á laungu áður en
hvert einasta land í Norðurálfu hafði feingið sinn
Robinson og sum fjöldamarga. þessar Robinsons-
sögur skipta þúsundum og eru flestar mesta ómynd